Η ντομάτα (Solanum lycopersicum) ανήκει στην οικογένεια των σολανωδών και από βοτανολογικής απόψεως, δεν είναι λαχανικό, αν και αυτή είναι η πιο διαδεδομένη άποψη, αλλά φρούτο, παρά την όξινη γεύση της. Το «κλασσικό» χρώμα της ντομάτας είναι κόκκινο, αν και υπάρχουν περισσότερες από 90.000 ποικιλίες, σε διάφορα χρώματα (ροζ, πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί) και μεγέθη (ντομάτες-τσέρι, πομοντόρια κλπ.). Μπορεί μάλιστα να ακούγεται παράξενο, αλλά οι ντομάτες ανήκουν στην ίδια οικογένεια με την πατάτα, τη μελιτζάνα και τον …καπνό. Κατάγονται από το Περού και στην Ευρώπη ήλθαν τον 16ο αιώνα. Στην Ελλάδα η ντομάτα καλλιεργείται από το 1925. Τα άνυδρα ντοματάκια της Σαντορίνης κατατάσσονται στα «Παραδοσιακά προϊόντα» της Ελλάδας. Η ντομάτα τρώγεται με διάφορους τρόπους: ωμή, σε διάφορες σαλάτες, όπως η δική μας διάσημη χωριάτικη σαλάτα, ως κύριο συστατικό σε διάφορα φαγητά, όπως το δικό μας πιάτο ντομάτες γεμιστές και η στραπατσάδα (αβγά με ντομάτα), συμμετέχει σε πολλές σάλτσες ή είναι το βασικό τους συστατικό μεταξύ των οποίων η διάσημη ιταλική salsa napoletana di pomodoro, η αμερικάνικη κέτσαπ (σάλτσα με βάση την ντομάτα και μπαχαρικά). Ο χυμός της ντομάτας χρησιμοποιείται σε πολλά κοκτέιλ, χωρίς ή με αλκοόλ, όπως το Bloody Mary (ντοματόζουμο με βότκα). Στη ζαχαροπλαστική η ντομάτα βρίσκεται ως γλυκό του κουταλιού ντοματάκι και ως ημίγλυκο σορμπέ. Η ντομάτα αναφέρεται ως λιαστή όταν αποξηραίνεται, κρεμασμένη σε αρμαθιές στον ήλιο, όπως συντηρούν τα μικρά ντοματάκια στη Σαντορίνη ή όταν είναι μεγαλύτερη, λιάζεται άλλοτε κομμένη σε φέτες κι άλλοτε κρεμούν ολόκληρο το φυτό, όπως στη Χίο. Η λιαστή ντομάτα στη συνέχεια πωλείται σε αρμαθιές ή συσκευάζεται σε ελαιόλαδο. Πελτέ ονομάζουν τη σάλτσα ντομάτας, η οποία βράζεται μέχρι το στάδιο της πλήρους συμπύκνωσης. Υφίσταται όμως και πελτές λιαστής τομάτας.
Διατροφική αξία: Μια ωμή ντομάτα μέτριου μεγέθους (148 γραμμ.) έχει 35 θερμίδες. Στην ντομάτα, υπάρχουν περισσότερα από 500 καροτινοειδή, μεταξύ των οποίων το σπουδαίο αντιοξειδωτικό τη β-καροτίνη και το λυκοπένιο. Το λυκοπένιο έχει ισχυρή προληπτική δράση έναντι ασθενειών όπως ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες και ισχυρή αντιοξειδωτική δράση καταπολεμώντας τις ελεύθερες ρίζες, κύριο υπόλογο για τη διαδικασίας της γήρανσης. Απορροφάται καλύτερα με την παρουσία κάποιας λιπαρής ουσίας όπως το ελαιόλαδο Η ντομάτα περιέχει ακόμα μεγάλη ποσότητα βιταμίνης Α και C (μία μέτρια ντομάτα καλύπτει τις ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού μας σε βιταμίνη Α και περίπου το 40%των ημερησίων αναγκών μας σε Βιταμίνη C).
