Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το (ελληνικό) θέατρο επιθυμεί να λειτουργήσει αφυπνιστικά, καθώς όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια οι καλλιτέχνες σκύβουν πάνω σε κοινωνικά θέματα και ειδικά η πατριαρχία, τα έμφυλα στερεότυπα και η βία καταλαμβάνουν σημαντικό μερίδιο των παραστάσεων και των νέων θεατρικών κειμένων. Αυτή τη σεζόν μετράμε τουλάχιστον δέκα παραστάσεις με σχετική θεματολογία και μάλιστα αρκετές είναι αυτές που εστιάζουν στο θέμα του σεξισμού, της υποτίμησης και της βίας, που κορυφώνεται στην πλέον αποτρόπαια έκφραση των γυναικοκτονιών.
Μπορεί να είναι έργα που μεταχειρίζονται τη μυθοπλασία και μετρούν χρόνια παρουσίας, όπως τα "Αξύριστα πηγούνια" του Γιάννη Τσίρου, που φέρνουν στο προσκήνιο την κακοποιητική ανδρική συμπεριφορά μέσα από την ιστορία μίας νεκρής στρίπερ (Μικρό Χορν για τρίτη σεζόν, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Παλούμπη) και ο "Γάμος" του Μάριου Ποντίκα, όπου ένα θύμα βιασμού εξαναγκάζεται να παντρευτεί τον βιαστή της (Θέατρο Επί Κολωνώ, σε σκηνοθεσία της Ελένης Σκότη), ή να πρόκειται για νέα δείγματα γραφής, όπως ο "Συνεργός" του Γιώργου Χριστοδούλου, που εμπνέεται από ένα πραγματικό περιστατικό και μιλάει για τη συγκάληψη μιας γυναικοκτονίας (επαναλαμβάνεται στο Θέατρο Επί Κολωνώ, από 9/3) - τρία έργα που με τον τρόπο τους μιλούν για το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλλιεργούνται οι σεξιστικές συμπεριφορές.
Επίσης, το ζήτημα έχει τροφοδοτήσει παραστάσεις ντοκουμέντου, όπως η "Pietà" της Μάρθας Μπουζιούρη, που βασίστηκε στις μαρτυρίες πέντε μητέρων των οποίων οι κόρες δολοφονήθηκαν από τους συντρόφους τους (από 5/4 θα επαναληφθεί στο Σύγχρονο). Η κακοποίηση, η σεξουαλική παρενόχληση και η καταπίεση που προκαλούν τα έμφυλα στερεότυπα απασχολούν, σε άλλο ύφος, τη "φεμινιστική κωμωδία" της Δανάης Λιοδάκη, "Αυτές που δεν προλάβατε", σε δική της σκηνοθεσία, όπου τέσσερις φίλες ενώνονται ενάντια στην πατριαρχία και επιχειρούν να ανατρέψουν την κρατική απόφαση για απαγόρευση των αμβλώσεων (επαναλαμβάνεται στο θέατρο Χώρα), ενώ μια άλλη οπτική φωτίζει το έργο "Την Τρίτη στο σούπερ μάρκετ" του Εμανουέλ Νταρλέ, όπου κορυφώνεται το θέμα της έμφυλης βίας στον μονόλογο μιας τρανς γυναίκας, που σκηνοθετεί και ερμηνεύει για δεύτερη σεζόν ο Φαίδων Καστρής (Show what).
Άλλες παραστάσεις, πάλι, επιλέγουν να φωτίσουν διαφορετικές πλευρές της εξίσωσης που λέγεται πατριαρχία, εστιάζοντας στη θέση της γυναίκας στις σύγχρονες κοινωνίες και στη σχέση της με το ανδρικό, αλλά και το ίδιο το γυναικείο, φύλο. Χαρακτηριστική είναι η παράσταση που σκηνοθετεί η Μαρία Μαγκανάρη, "Ο άντρας μου", η οποία δραματοποιεί την ομώνυμη συλλογή διηγημάτων της Ρούμενα Μπουζάροφσκα, αποδομώντας σχήματα και στερεότυπα της ανδρικής και της γυναικείας συμπεριφοράς που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά (Θησείον), ενώ με την πατριαρχική δομή του κόσμου ασχολείται η εκδοχή της Μαρίας Πρωτόπαππα στο έργο του Λόρκα, "Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα": η σκηνοθέτρια καταθέτει ένα άχρονο/διαχρονικό σχόλιο πάνω στον πατριαρχικό πυρήνα του πρωτότυπου, ενώ κορυφώνει την ανάγνωση της ηρωίδας ως μιας απόλυτης πατριαρχικής φιγούρας στην ανάθεση του ρόλου σε άνδρα ηθοποιό (Τέχνης).
Σε άλλο ύφος, συμπληρώνοντας όμως το παζλ σχετικά με την αορατότητα της γυναίκας και τις έμφυλες ανισότητες, είναι το έργο "Κρυμμένες" των Ισραηλητισσών Γιοσέφα Έβεν-Σοσάν και Ντάλια Σίμκο, που μας σύστησε φέτος η Τατιάνα Λύγαρη: μεταξύ ιστορίας και μυθοπλασίας, φέρνει στο προσκήνιο τρεις γυναίκες που παρέμειναν στις παρυφές της Ιστορίας και στη σκιά της δόξας των διάσημων συζύγων τους, τη Μάρθα Φρόιντ (σύζυγο του Φρόιντ), την Τζένη Μαρξ (σύζυγο του Μαρξ) και την Ξανθίππη (σύζυγο του Σωκράτη). Με αντίστοιχο τρόπο θα μπορούσαμε να πούμε ότι λειτουργούν οι μονόλογοι που ανήκουν στο θεατρικό πρότζεκτ "Ο γιος μου" του θεάτρου Vault, όπου αφιερώνονται πρωτότυπα νέα έργα σε γυναίκες-μητέρες διάσημων ανδρών. Μεταχειριζόμενα μια μίξη ιστορικών στοιχείων και μυθοπλασίας, τα έργα διαμορφώνουν ένα πολυπρισματικό μωσαϊκό της θέσης των γυναικών σε διαφορετικές περιόδους, διαφορετικούς τόπους και διαφορετικές κοινωνικές συνθήκες: αυτή τη σεζόν, βλέπουμε στο Εν Αθήναις σε επανάληψη τα έργα: "Η μάνα αυτουνού Έλλη Ζάχου Ταχτσή" της Κικής Μαυρίδου, σε σκηνοθεσία του Βαγγέλη Λάσκαρη και "Αγγελική Νίκλη Σολωμού, η διάφανη", σε κείμενο και σκηνοθεσία του Περικλή Μοσχολιδάκη.
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
Περισσότερες πληροφορίες
Η μάνα αυτουνού, Έλλη Ζάχου Ταχτσή
Το έργο της Κικής Μαυρίδου, ορμώμενο από το φεστιβάλ μονολόγων «Ο γιος μου…», δίνει φωνή στη μητέρα του σπουδαίου λογοτέχνη της μεταπολεμικής γενιάς, Κώστα Ταχτσή, μέσα από την αξιομνημόνευτη ερμηνεία της Ράνιας Σχίζα για την οποία βραβεύτηκε. Η Έλλη Ζάχου Ταχτσή υπήρξε μια ανυπότακτη γυναίκα, που το μόνο που ήθελε, ήταν να ζήσει ελεύθερη και να αγαπηθεί. Ατύχησε και στα δύο. Υπέκυψε στη σκληρότητα της εποχής της και έγινε η ίδια πιο σκληρή από αυτήν. Η «Μάνα αυτουνού», προσφώνηση απαξιωτική, ειπωμένη υπαινικτικά και πάντοτε χαμηλόφωνα, αποτελεί ένα από τα λιγότερα φωτισμένα πρόσωπα στον κυρίως αυτοβιογραφικό συγγραφικό κόσμο του Κώστα Ταχτσή. Το έργο πέρα από μια καταγραφή είναι κι ένα ξεμασκάρεμα της αγίας ελληνικής οικογένειας. Κι αν το «Τρίτο Στεφάνι», το σημαντικότερο έργο του συγγραφέα ταυτίζεται με την ίδια την Ελλάδα, η ιστορία της μητέρας του, ταυτίζεται με όλα την ελληνίδα μάνα και γυναίκα και τα κρυμμένα μυστικά που κρατά καλά κλειδωμένα σε σκονισμένα μπαούλα, στοιβαγμένα στα υπόγεια της ψυχής της.
Την Τρίτη στο σούπερ μάρκετ
Το συγκινητικό, βραβευμένο έργο του Εμανουέλ Νταρλέ για την ανοχή στη διαφορετικότητα, την αποδοχή και τη διαφορετικότητα, που εστιάζει στη σχέση μιας τρανς γυναίκας με τον πατέρα της σκηνοθετεί και ερμηνεύει, σε ένα προσωπικό του στοίχημα, ο Φαίδων Καστρής. Η υπόθεση του έργου περιστρέφεται γύρω από τη Μαρί-Πιερ που επιστρέφει μετά από χρόνια στη γειτονιά της παιδικής της ηλικίας για να φροντίσει τον ηλικιωμένο πατέρας της, μετά τον πρόσφατο θάνατο της μητέρας της. Αποφασίζει να τον επισκέπτεται κάθε Τρίτη, οπότε καθαρίζει, πλένει και σιδερώνει τα ρούχα και συνοδεύει τον πατέρα της στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς για να κάνουν μαζί τα ψώνια της εβδομάδας. Η συνύπαρξή τους είναι ήδη δύσκολη και κορυφώνεται στο χώρο του σούπερ μάρκετ, όπου η Μαρί-Πιέρ συγκεντρώνει όλα τα βλέμματα, καθώς η παρουσία της, μια εισβολή της διαφορετικότητας στην πεζή καθημερινότητα των γύρω της, λειτουργεί σαν αξιοθέατο.
Αξύριστα πηγούνια
Το βραβευμένο κοινωνικό δράμα φλερτάρει με το χιούμορ, το ρεαλισμό και το σασπένς, μιλώντας για την ανθρώπινη εκμετάλλευση, τους μετανάστες, το σεξισμό, τις οικονομικές ανισότητες και τις σχέσεις εξουσίας. Τρεις άνδρες που δουλεύουν σε ένα νεκροτομείο εργάζονται καθημερινά στην υπηρεσία τους στην υπόγεια πτέρυγα. Από τους πάνω ορόφους δέχονται και στη συνέχεια ταξινομούν, φροντίζουν και φυλάνε προσωρινά ανθρώπους που δεν κατάφεραν να επιζήσουν. Ακολουθούν μια ρουτίνα με τυπικές διαδικασίες. Απόψε όμως έρχονται αντιμέτωποι με το νεκρό σώμα μιας γυναίκας, μίας στρίπερ με ξένη καταγωγή. Η αιτία του θανάτου της και το είδος της σχέσης που τους συνέδεε μαζί της είναι κάτι που ξεδιπλώνεται με συγγραφική δεξιοτεχνία στην πορεία, όσο εξελίσσεται η δράση. Αυτός είναι ο πυρήνας της ιστορίας του Γιάννη Τσίρου, που χρησιμοποιεί το μoτίβο του ανδρικού βλέμματος πάνω στο ανυπεράσπιστο γυναικείο σώμα, για να συνθέσει ένα έργο που φωτίζει ζητήματα πατριαρχίας, σεξισμού και εκμετάλλευσης.
Αυτές που δεν προλάβατε
Την έμφυλη βία, τη γυναικεία καταπίεση και τη σεξουαλική παρενόχληση θίγει η φεμινιστική κωμωδία μέσα από το πρίσμα της γυναικείας ενδυνάμωσης και του δεσμού της γυναικείας φιλίας. Τέσσερις παιδικές φίλες που ξαναβρίσκονται αναπάντεχα και αναλαμβάνουν δράση ενάντια στην πατριαρχία, δημιουργώντας μια μυστική φεμινιστική ομάδα. Όταν ο υπουργός υγείας της χώρας τους θα ανακοινώσει την απαγόρευση των αμβλώσεων, οι τέσσερις γυναίκες αποφασίζουν να αναβαθμίσουν την δράση τους με μια μεγάλη επιχείρηση. Ό, τι θα ακολουθήσει θα ενώσει ξανά τις τέσσερις φίλες για πάντα.
Ο συνεργός
Ο Αποστόλης ζει ήρεμα τη ζωή του μαζί με τη γυναίκα του στο χωριό, όταν ένα βράδυ ο αγαπημένος του ξάδερφος θα του ομολογήσει πως σκότωσε την κοπέλα του, ζητώντας του να τον βοηθήσει να κρύψει το πτώμα. Οικογένεια, φιλία, αγάπη, έρωτας, έννοιες που σε μια στιγμή διαστρεβλώνονται, σε ένα γαϊτανάκι καταστροφής, ψεμάτων και ενοχών πίσω από τις κλειστές πόρτες της ελληνικής επαρχίας, με ήρωες ανθρώπους της διπλανής πόρτας. Σε μια εποχή που τα όρια του καλού και του κακού διερευνώνται εκ νέου, η παράσταση εξερευνά το πώς ένας άνθρωπος, μια ολόκληρη κοινωνία, γίνονται από τη μια στιγμή στην άλλη συνεργοί.
Ο γάμος
Μια νεαρή κοπέλα βιάζεται και ό,τι ακολουθεί είναι οι αλλεπάλληλοι «βιασμοί» της από την οικογένεια, την κοινωνία, τους εκπροσώπους της δικαιοσύνης. Η ίδια βρίσκεται «καθηλωμένη» σε όλη τη διάρκεια του έργου, αμέτοχη και ανυπεράσπιστη, ενώ παρακολουθούμε όλους τους ανθρώπους γύρω της να έχουν λόγο και άποψη γι’ αυτό που της συνέβη και δικαιώματα πάνω στο σώμα της, που γίνεται ένα πεδίο συγκρούσεων. Η υποκρισία οδηγεί στη συμβιβαστική λύση του γάμου της με τον βιαστή της και την ίδια στην αυτοπυρπόληση. Τυλιγμένη ολόκληρη σε επιδέσμους λόγω των καθολικών εγκαυμάτων, παραμένει βουβή μέχρι τέλους στην αίθουσα δικαστηρίου, αρνούμενη να ενδώσει σε οποιαδήποτε συναινετική συμμετοχή της και γίνεται το τραγικό σύμβολο της αξιοπρέπειας απέναντι σε κάθε είδους βιασμό. Ο ρεαλισμός και το ντοκουμενταρίστικο ύφος συναγωνίζονται σε αυτήν τη σκηνική απόδοση του σημαντικού νεοελληνικού έργου, που εκθέτει χωρίς ωραιοποιήσεις την κακοποίηση που επιφυλάσσει η οικογένεια και η κοινωνία στα θύματα βιασμού.
Pieta
Η παράσταση ψηλαφεί το προσωπικό και συλλογικό τραύμα της γυναικοκτονίας –της ύστατης πράξης στην πυραμίδα κλιμάκωσης της έμφυλης βίας. Έμπνευση της στάθηκαν πέντε γυναίκες-μητέρες που βίωσαν την υπέρτατη απώλεια, τη δολοφονία του παιδιού τους: οι Κούλα Αρμουτίδου (μητέρα Ελένης Τοπαλούδη), Ελένη Κρεμαστιώτη (μητέρα Ερατώς Μανωλακέλλη), Κατερίνα Κώτη (μητέρα Ντόρας Ζαχαριά), Αλεξάνδρα Μάκου (μητέρα Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου) και Ρόζα Φωτιάδου (μητέρα Σοφίας Σαββίδου). Το κείμενο διαμορφώθηκε μέσα από τις πραγματικές αφηγήσεις των μητέρων, αλλά και το βιωματικό υλικό των ηθοποιών. Μέσα από τη γλώσσα του θεάτρου, η παράσταση πραγματοποιεί ένα ταξίδι στα μονοπάτια του πένθους και της αναγέννησης, επιδιώκοντας να μετατρέψει τη σκηνή σε έναν τόπο αλληλοφροντίδας και διεκδίκησης.
Κρυμμένες
Το έργο φωτίζει τις ζωές τριών διάσημων ζευγαριών της παγκόσμιας ιστορίας: του Σίγκμουντ Φρόυντ και της Μάρθας Φρόυντ, του Καρλ Μαρξ και της Τζένη Μαρξ, του Σωκράτη και της Ξανθίππης, προβάλλοντας τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισαν οι τρεις σημαντικές γυναίκες αυτών των ζευγαριών στην ανάπτυξη και εξέλιξη του έργου των μεγαλοφυών συζύγων τους, οι οποίοι άλλαξαν τον ρου της ανθρωπότητας ενώ οι ίδιες παρέμειναν μόνο στις παρυφές της ιστορίας. Μεταξύ της ιστορίας και μυθοπλασίας, το έργο αποκαλύπτει με ευαισθησία και χιούμορ στιγμές της καθημερινής ζωής ενώ αναδεικνύει το φλέγον ζήτημα των έμφυλων ανισοτήτων.
Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα (Το σώμα όπου ανατέλλει η αντοχή)
Μια αυταρχική χήρα, μετά τον θάνατο του δεύτερου συζύγου της, επιβάλλει στις πέντε κόρες της 8 χρόνια πένθους και εγκλεισμού. Εκείνες απεγνωσμένα αντιδρούν, η κάθε μια με τον δικό της τρόπο, και με την αφορμή ενός νέου άντρα, ο οποίος για άλλην είναι εραστής, για άλλην μνηστήρας, για άλλην φαντασίωση, η ανάγκη για ζωή φουσκώνει, εκρήγνυται και ο θάνατος ξαναχτυπάει το σπίτι για να το πνίξει σε δεύτερο κύμα πένθους. Ο Λόρκα, παρότι «προνομιούχος» ταξικά, δυσανασχετεί με την φτώχεια, την πείνα, την κοινωνική αδικία, την πολιτική αστάθεια και τα παρελκόμενά της. Με το ιδιαίτερο βλέμμα του οδηγεί τους θεατές σε μια γωνιά του κόσμου, σε μια άγονη γη, μια άνυδρη άκρη του, όπου τοποθετεί τον μεγεθυντικό και ποιητικό του φακό πάνω από ένα «Σπίτι», έναν συμβολικό τόπο, όπου μέσα του βράζει κυριολεκτικά η κλεμμένη ελευθερία και αξιοπρέπεια των γυναικών της γειτονιάς του, και όχι μόνο, της εποχής του, και όχι μόνο, νιώθοντας ο ίδιος φρίκη για τον τρόπο αντιμετώπισης τους.
Ο άντρας μου
Μια χήρα καταφέρνει να φάει μετά την αποκάλυψη του μυστικού της μητέρας της. Μια νεαρή μάνα ξεκινάει ένα ταξίδι τρόμου προς τη δική της μητέρα. Μια άλλη αντιπαθεί τον γιο της, βλέποντας σ'αυτόν τα κακά γονίδια του παππού της. Μια απατημένη σύζυγος κάνει συνεχώς εμετό. Και κάποιες άλλες απατούν τους άντρες τους για να τους τιμωρήσουν. Αυτές είναι μερικές μόνο από τις ιστορίες που από τα διηγήματα της Μπουζάροφσκα που ζωντανεύουν στη σκηνή, περιγράφοντας την ανθρώπινη κατάσταση με όρους πατριαρχίας. Ιστορίες που χαρτογραφούν με χιούμορ και σκληρότητα τις δυναμικές των σχέσεων εντός του ζευγαριού και της οικογένειας, μέσα σε μια σύγχρονη, πατριαρχική βαλκανική κοινωνία (αυτή της Βόρειας Μακεδονίας)- που μοιάζει πολύ με τη δική μας. Αποκαλύπτουν τόσο την πλάνη μας περί γυναικείας απελευθέρωσης, όσο και τα αδιέξοδα των ανδρών: και τα δύο φύλα ασφυκτιούν μέσα από την παγίδα των παραδοσιακών ρόλων.
Αγγέλικα Νίκλη Σολωμού η διάφανη
Η Αγγέλικα Νίκλη πουλήθηκε σε ηλικία 13 ετών στον Κόντε Νικόλαο Σαλαμών για να γίνει παλλακίδα του – μαντενούτα του και έκανε μαζί του δύο νόθα αγόρια, τον Διονύσιο που έγινε ποιητής και τον Δημήτριο που έγινε Γερουσιαστής των Ιονίων Νήσων. Λίγο πριν πεθάνει ο γέρο Κόντες Σαλαμών παντρεύεται τη μαντενούτα του και νομιμοποιεί τα νόθα παιδιά του, που γίνονται και βασικοί κληρονόμοι της τεράστιας περιουσίας του. Η σχέση λατρείας του Διονύσιου με τη μητέρα του Αγγέλικα Νίκλη Σολωμού γκρεμίζεται οριστικά όταν ο ετεροθαλής αδελφός του Διονύσιου Ιωάννης Λεονταράκης, γιός της μητέρας του από επόμενο γάμο διεκδικεί μέρος της περιουσίας του Κόντε Σαλαμών και η μητέρα του παίρνει το μέρος του. Την ώρα που η Ελλάδα καίγεται απ’ άκρη σ’ άκρη με την Επανάσταση του 1821, η Δίκη Σαλαμών συγκλονίζει την Ελλάδα και η Αγγέλικα, θύμα τελικά της αντιδικίας, διασύρεται σε ολόκληρο τον Ελληνισμό, καθώς η προσωπική της ζωή συζητιέται παντού και η ίδια Διάφανη από παντού βιώνει τον φοβερό εξευτελισμό, τη φτώχεια και την εγκατάλειψη. Πόσο επηρέασε τη ζωή και το έργο του Διονυσίου Σολωμού η τραγική μοίρα της μητέρας του; Πόσο σημερινή και επίκαιρη είναι πάντα η κακοποίηση και ο εξευτελισμός μιας γυναίκας;
