Μαρία Προϊστάκη: "Έχω μεγάλη πίστη ότι αλλαγές που δεν μπορούν να γίνουν οπουδήποτε αλλού, μπορούν να συμβούν μέσα σε μια θεατρική αίθουσα"

Μόνο αξιοσημείωτη μπορεί να χαρακτηρισθεί η παρουσία της Μαρίας Προϊστάκη, που έχει συμμετάσχει σε δουλειές με σύγχρονο αποτύπωμα. Την έχουμε δει σε έργα όπως η "Οικογένεια Τσέντσι" και ο "Young Lear" των Άρη Ασπρούλη-Ιόλης Ανδρεάδη, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει κάνει ακόμη πιο έντονη την παρουσία της, χάρη στις παραστάσεις "Ο συνεργός" του Γιώργου Χριστοδούλου και το "Και εφύτευσεν ο Θεός παράδεισον" της Βαλέριας Δημητριάδου. Λίγο πριν την επανάληψη του "Συνεργού", του έργου που υπογράφει ο άνδρας της, ηθοποιός & σκηνοθέτης, Γιώργος Χριστοδούλου, ορμώμενος από ένα πραγματικό περιστατικό μιας γυναικοκτονίας, μιλήσαμε μαζί της για την έμφυλη βία, τον κοινωνικό ρόλο του θεάτρου, τη μητρότητα καθώς και για τα επόμενά της σχέδια.

Ετοιμάζεσαι για την επανάληψη ενός έργου που καταπιάνεται με τη ζοφερή πραγματικότητα των γυναικοκτονιών και τη συγκάλυψή τους. Αφορμή της συγγραφής, άλλωστε, στάθηκε μια πραγματική υπόθεση. Ποιος πιστεύεις ότι είναι ο ρόλος της θεατρικής διαπραγμάτευσης απέναντι σε αυτό το τόσο υπαρκτό, χειροπιαστό πρόβλημα;

Το θέατρο, κατά τη γνώμη μου, μπορεί να λειτουργήσει ως καθρέφτης, να σε κάνει να βιώσεις μια πραγματικότητα με έναν εντελώς μοναδικό τρόπο συνειδητό και υποσυνείδητο και να σε ταρακουνήσει, να σε μετακινήσει, να σε κάνει να δεις μια πλευρά που ίσως δεν είχες σκεφτεί. Εν προκειμένω, όλοι σκεφτόμαστε πως ο γυναικοκτόνος είναι ένας τρελός που ουδεμία σχέση έχει με εμάς και καμία ευθύνη δεν έχουμε εμείς για την πράξη του. Στο έργο βλέπουμε, όμως, κι ένα πιο προσιτό σ’ εμάς πρόσωπο, αυτό του συνεργού, αλλά και όλη την τοπική κοινωνία που έχει γίνει συνεργός σ’ αυτό το έγκλημα. Για μένα, είναι σημαντικό να αρχίσουμε να ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ατομική μας ευθύνη που είναι κομμάτι μιας συλλογικής ευθύνης και που πάντα υπάρχει, όταν κάτι πάει στραβά. Φυσικά, αυτό ίσως είναι μια ευχή. Θυμάμαι τη βαθιά απογοήτευσή μου, όταν ένας θεατής, μετά το τέλος της παράστασης, με ρώτησε αν όντως η κοπέλα που δολοφονήθηκε απατούσε τον σύντροφό της.

Ερμηνεύεις την Τασούλα, τη σύντροφο του "Συνεργού", η οποία κάποια στιγμή μαθαίνει την αλήθεια κι όμως δεν μιλάει. Πώς αντιμετωπίζεις αυτή την ηρωίδα, πώς εξηγείς την απόφασή της να σιωπήσει;

Όταν πρωτοδιάβασα το έργο, δεν την κατάλαβα˙ ήταν για μένα ένα αίνιγμα αυτή η γυναίκα. Όταν σηκώθηκα στην πρόβα κι έκανα τους πρώτους αυτοσχεδιασμούς, τότε τα κατάλαβα όλα. Είναι ένα κορίτσι που δεν έχει άλλη ζωή πέρα από το σύντροφό της. Είναι μαζί μια ζωή και αυτός είναι η ζωή της. Τον αγαπάει ή τουλάχιστον έτσι πιστεύει με τα δεδομένα ζωής που έχει. Θέλω να πω, είναι κι αυτή θύμα της πατριαρχίας και δεν έχει ακριβώς ελεύθερη βούληση. Όταν το μαθαίνει, έχει φυσικά το ένστικτο να πάει στην αστυνομία, να φύγει, να χωρίσει, αλλά δεν καταφέρνει να κάνει τίποτα από αυτά κι έτσι βρίσκεται σε αδιέξοδο. Πιστεύω ότι εύχεται και περιμένει ο σύντροφος της να την απαλλάξει από αυτό με το να παραδοθεί. Την αντιμετωπίζω με συμπόνια, γιατί γίνεται συνεργός χωρίς τη θέλησή της και το τίμημα που πληρώνει μένοντας πίσω είναι μεγάλο.

Την περσινή σεζόν συμμετείχες σε ένα ακόμη νέο ελληνικό έργο, που στράφηκε σε θέματα σεξουαλικής βίας, και συγκεκριμένα στο φαινόμενο της σωματεμπορίας, το "Και εφύτευσεν ο Θεός παράδεισον" της Βαλέριας Δημητριάδου. Πιστεύεις ότι η έντονη ανάγκη των Ελλήνων καλλιτεχνών να μιλήσουν για τέτοια ζητήματα μπορεί να φέρει μια αλλαγή; Μπορεί το θέατρο να αλλάξει/διαμορφώσει συνειδήσεις;

Ρωτάς εμένα, τώρα, που είμαι ρομαντική, που στην πραγματικότητα θα έπρεπε να δουλεύω σε ΜΚΟ ή στο ευρωπαϊκό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά ψυχικά αυτό που μπορώ να κάνω είναι το θέατρο κι έτσι προσπαθώ να αλλάξω κάτι σ’ αυτό τον κόσμο μέσα απ’ αυτό. Πιστεύω πολύ στο θέατρο διαχρονικά. Έχω μεγάλη πίστη ότι αλλαγές που δεν μπορούν να γίνουν οπουδήποτε αλλού, μπορούν να συμβούν μέσα σε μια θεατρική αίθουσα.

Ο "Συνεργός" είναι το πρώτο θεατρικό έργο που υπογράφει ο Γιώργος Χριστοδούλου, που σκηνοθετεί και την παράσταση. Με δεδομένο ότι εκτός από συνεργάτες είστε ζευγάρι στη ζωή, άντλησε από τη δική σου -τη γυναικεία- οπτική κατά τη συγγραφή του έργου;

Υπάρχει μια συμφωνία μεταξύ μας, ότι δεν μου διαβάζει τίποτα αν δεν το ολοκληρώσει, κι αυτό γιατί επηρεάζεται πολύ από την αντίδρασή μου και έχει συμβεί στο παρελθόν να μη συνεχίσει έργα που έγραφε γιατί δεν ένιωσε ότι ενθουσιάστηκα. Για την ιστορία πάντως, ο "Συνεργός" είναι το πρώτο θεατρικό έργο που αποφάσισε να επικοινωνήσει. Έχει γράψει τουλάχιστον άλλα έξι ή εφτά. Σίγουρα αντλεί από εμένα ως άνθρωπο. Έχω κάποιες πλευρές που σ’ εκείνον δεν είναι τόσο ισχυρές και τούμπαλιν, οπότε τα στοιχεία μας έχουν μπλεχτεί μετά από 14 χρόνια κοινής ζωής. Ο ίδιος πάντως μεγάλωσε στην ελληνική επαρχία από γυναίκες: τη μαμά του, τις δύο θείες του και τη γιαγιά του, οπότε η γυναικεία οπτική είναι αφομοιωμένη εντελώς μέσα του και σίγουρα αυτό το έργο γράφτηκε αβίαστα, γιατί αυτοί οι άνθρωποι του ήταν πολύ οικείοι.

Ως γυναίκα & μητέρα δύο γιων, η ανατροφή μελλοντικών ενήλικων ανδρών είναι κάτι που σε απασχολεί, φαντάζομαι. Πώς πιστεύεις ότι μπορεί να σπάσει ο κύκλος της πατριαρχικής λογικής, που δημιουργεί διαρκώς θύτες και θύματα;

Ουφ, αν με απασχολεί λέει; Πολύ. Έχω ένα ράφι με βιβλιογραφία και ακόμα ψάχνω απαντήσεις. Νιώθω και τυχερή, όμως. Μου αρέσει που έχω αυτή την ευθύνη, γιατί ξέρω πως όταν κάτι με απασχολεί πυρηνικά, το κάνω καλά. Στο στάδιο που είναι τα παιδιά μου, δύο και τεσσάρων ετών, προσπαθώ να τους κάνω να δουν ότι το ροζ και το μπλε είναι απλώς χρώματα, τα κοντά και τα μακριά μαλλιά απλώς μια επιλογή που δεν σηματοδοτεί κάτι άλλο και τα αυτοκινητάκια και οι κούκλες απλώς παιχνίδια. Τους επιτρέπω να κλαίνε, να είναι τρυφεροί, να μη χρειάζεται να είναι δυνατοί και μάγκες. Ευτυχώς κι εγώ κι ο Γιώργος δεν είμαστε ακριβώς τα κλασικά πρότυπα άνδρα και γυναίκας που εγκρίνει η πατριαρχία. Η οδηγός της οικογένειας είμαι εγώ, ο Γιώργος μαγειρεύει εξαιρετικά κλπ.

Πώς έφτασες στο θέατρο; Ήταν παιδικό όνειρο ή ενήλικη απόφαση;

Ήταν παιδικό όνειρο που δεν επιτρεπόταν να εκφραστεί σε ένα σπίτι στρατιωτικών και ενήλικη απόφαση που χρειάστηκε πολλές μέρες αγωνίας, ένα χρόνο ζωής στη Φιλανδία, σπουδές στη Νομική, πολύ θάρρος και πολλή μοναξιά για να παρθεί. Όταν πάρθηκε δε, μου έφερε αλλεπάλληλες απορρίψεις για χρόνια, πολλές στεναχώριες και πολλές απογοητεύσεις. Έφτασα όμως στο θέατρο και το ταξίδι μου μέχρι εδώ το φέρω ως παράσημο.

Τι σε αποφορτίζει μετά την παράσταση;

Ένα ουίσκι, ο Γιώργος, η εικόνα των παιδιών που κοιμούνται.

Ποια είναι τα επόμενα πλάνα σου;

Τώρα με πολύ χαρά επιστρέφουμε στη στέγη μας, στο Επί Κολωνώ με τον "Συνεργό", ενώ συζητάμε με το "Και εφύτευσεν ο Θεός παράδεισον" για μια επανάληψη από το φθινόπωρο. Την ίδια περίοδο δρομολογείται και το ανέβασμα ενός ακόμα έργου του Γιώργου Χριστοδούλου, με τίτλο "Στην παλιά Εθνική".  Αυτή τη στιγμή δουλεύω και πάνω στη διασκευή ενός λογοτεχνικού έργου.

Πες μου κάτι off the record.

Είχα σκοπό να σου πω κάτι αστείο εδώ, μια συμβουλή beauté ή κάτι τέτοιο, αλλά χθες βράδυ κάηκε ολοσχερώς το σπίτι της καλύτερής μου φίλης στη Βαλένθια. Από θαύμα δεν ήταν μέσα. Έχει κι αυτή δύο αγοράκια σαν εμένα. Είναι σε σοκ και κάτι τέτοιες στιγμές στεναχωριέμαι που μένουμε τόσο μακριά και δεν μπορώ να τη βοηθήσω όπως θα ήθελα.