Το μουσικό θέατρο παίζει στη διαπασών!

Και εγένετο μουσικό θέατρο! Μια τάση που έκανε πέρυσι αίσθηση συνεχίζεται στη φετινή σεζόν με τέτοια ορμή ώστε μπορούμε να μιλάμε για κανονική επέλαση της μουσικής στο θέατρο. Δεκάδες είναι οι παραστάσεις όπου η μουσική κατέχει βασικό ρόλο, χωρίς να πλαισιώνει απλώς τη δράση. Μουσικοί αλλά και τραγουδιστές ανεβαίνουν στο θεατρικό σανίδι, ενώ οι ηθοποιοί γίνονται οι ίδιοι μουσικοί, τραγουδιστές, ερμηνευτές. Από αυτό τον εκρηκτικό συνδυασμό προέκυψαν παραστάσεις που έκαναν τη διαφορά και έφεραν το νεανικό κοινό στο θέατρο.

Το σήμα και το στίγμα έδωσαν οι "Παίχτες" (που επαναλαμβάνεται για δεύτερη σεζόν στο Κιβωτός), μια εκρηκτική παράσταση πάνω σε ένα άγνωστο έργο του 19ου αι., που στήθηκε σαν ροκ συναυλία από τον ταχύτατα ανερχόμενο Γιώργο Κουτλή σε μουσική σύνθεση του Αλέξανδρου Δράκου Κτιστάκη, με μια ομάδα ερμηνευτών που "τα σπάει": Γιάννη Νιάρρο, Ηλία Μουλά, Βασίλη Μαγουλιώτη, Αλέξανδρο Χρυσανθόπουλο κ.ά. Αλλά και ο "Τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού", που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Κακλέας, με τον Πάνο Βλάχο σε ρόλο ηθοποιού, τραγουδιστή και στιχουργού και το συνθέτη Βάιο Πράπα επί σκηνής να απογειώνουν με τη μουσική και τα τραγούδια τους το έργο του Ντάριο Φο (επαναλαμβάνεται, επίσης, για δεύτερη σεζόν στο Γκλόρια).

Η ανάγκη να έρθει και η μουσική στο επίκεντρο γέννησε μάλιστα και πρωτότυπες, αναπάντεχες ιδέες! Έτσι είδαμε διασκευασμένα ως μουσικά θεάματα θεατρικά έργα που δεν ήταν τέτοια ακόμη και σενάρια ταινιών: το δικό της στίγμα στην όλη τάση έδωσε το μιούζικαλ σε σύνθεση του Στέφανου Κορκολή, στίχους τους Γεράσιμου Ευαγγελάτου και σκηνοθεσία του Χρήστου Σουγάρη πάνω στο έργο-σταθμός του νεοελληνικού θεάτρου, "Η αυλή των θαυμάτων" του Καμπανέλλη, όπως έκανε και η μουσικοθεατρική εκδοχή της ταινίας του Ρένου Χαραλαμπίδη "Φτηνά τσιγάρα", σε λιμπρέτο του Πέτρου Βουνισέα, μουσική του Παναγιώτη Καλαντζόπουλου και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ρήγου (Εναλλακτική Σκηνή ΕΛΣ).

Η ισχυρή ανταπόκριση σε όλες αυτές παραστάσεις καθρεφτίζει ίσως την ανάγκη του κοινού για δυναμικά θεάματα ύστερα από την καθήλωση της πανδημίας – και τι καλύτερο από το κατεξοχήν είδος που παντρεύει τόσες τέχνες, το χορό, το θέατρο, τη μουσική, το τραγούδι. Βέβαια, το μουσικό θέατρο και το μιούζικαλ ήταν ανέκαθεν πολύ αγαπητά στο κοινό. Το επιβεβαιώνει η Εβελίνα Παπούλια, ηθοποιός με μεγάλη θητεία στο είδος, που πρωταγωνιστεί φέτος σε ακόμη μία σκηνική πρόταση-έκπληξη, τις "Εύθυμες κυράδες" του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, όπου η κλασική κωμωδία του Σαίξπηρ "Οι εύθυμες κυράδες του Ουίνδσορ" έχουν μεταμορφωθεί σε 80s "κλαμπάτη" εκδοχή στα χέρια των Θέμη Καραμουρατίδη (μουσική), Γεράσιμου Ευαγγελάτου (κείμενο-στίχοι) και Λευτέρη Γιοβανίδη (σκηνοθεσία).

"Το μιούζικαλ είναι ένα είδος που αγαπάω πάρα πολύ. Νιώθω ολοκληρωμένη, όταν ενώνονται επί σκηνής, ο χορός, το θέατρο και το τραγούδι", μας είπε η Εβελίνα Παπούλια. "Αλλά και το κοινό πάντα το αγαπούσε και τώρα το χαίρεται περισσότερο. Τόσα χρόνια που συμμετέχω σε μιούζικαλ δεν θυμάμαι κάποιο που να μην πήγε καλά εισπρακτικά. Ίσως παλιότερα υπήρχε ένα είδος ταμπού, θεωρούνταν δεύτερο ή κατώτερο είδος, αλλά τώρα η αντίληψη έχει αλλάξει, υπάρχει επιθυμία να γίνονται μιούζικαλ και υπάρχει και ο θαυμασμός για τους ανθρώπους που τα υπηρετούν. Γι’ αυτό και ο κόσμος τ’ αγαπάει ακόμη περισσότερο, γιατί ξέρει ότι δεν θα δει κάτι φτηνό", προσθέτει.

Πράγματι, η πυκνή παρουσία μεγάλων μουσικοθεατρικών παραγωγών δείχνουν ότι το είδος έχει επανακάμψει δυναμικά. Η Θέμις Μαρσέλλου, σκηνοθέτρια που έχει εντρυφήσει σε αυτό, υπογράφει τόσο τη μουσική κωμωδία "Άντρες με τα όλα τους", που παίζουν στο θέατρο Βέμπο οι Αντώνης Λουδάρος, Γιώργος Γαλίτης, Ησαΐας Ματιάμπα, Ελένη Καρακάση, Κατερίνα Στικούδη κ.ά., όσο και το κλασικό μιούζικαλ "Η μελωδία της ευτυχίας", που ξεκίνησε τις παραστάσεις του ανήμερα των Χριστουγέννων στο θέατρο Κολλεγίου Αθηνών, με τη Νάντια Κοντογεώργη, τον Λεωνίδα Κακούρη, τον Αλέξανδρο Αντωνόπουλο, τη Μαντώ κ.ά.

Σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Μαλισσόβα, που έχει θητεύσει κι αυτός στο είδος, βλέπουμε να πραγματώνεται το εγχείρημα του "Γεια - The musical", δηλαδή η μεταφορά με μουσικοθεατρικό τρόπο ενός δισκογραφικού άλμπουμ! Έτσι, τα τραγούδια και η μουσική του Φοίβου γίνονται ιστορίες, που ερμηνεύουν η Αλέκα Κανελλίδου, η Τζώρτζια Κεφαλά των Μπλε, η Αλεξάνδρα Παλαιολόγου, ο Παναγιώτης Πετράκης κ.ά. (Ριάλτο), ενώ η ομάδα της "Αυλής των θαυμάτων" (Κορκολής, Ευαγγελάτος, Σουγάρης) επανήλθε φέτος με τη μεγάλη χριστουγεννιάτικη παραγωγή του Μεγάρου Μουσικής "Scrooge & ghosts and rock 'n' roll" και δίνει ροκ εν ρολ χροιά στη "Χριστουγεννιάτικη ιστορία" του Ντίκενς. Πρωταγωνιστεί ένας πολυσυλλεκτικός θίασος, αποτελούμενος από τους Κατερίνα Παπουτσάκη, Ρούλα Πατεράκη, Δημήτρη Πιατά, Μαρία Διακοπαναγιώτου, Γιώργο Παπαγεωργίου, τη μέτζο σοπράνο Ειρήνη Καραγιάννη, τον Θοδωρή Μαραντίνη, τον Πάνο Μουζουράκη κ.ά.

Δεκάδες καλλιτέχνες συναντιούνται και συνεργάζονται σε αυτές τις παραστάσεις, χορευτές, τραγουδιστές, μουσικοί, ηθοποιοί, σε μια αποθέωση της πολυσυλλεκτικότητας και της συνεργασίας. Όμως πλέον μπορούμε να μιλάμε και για κατάρριψη των αυστηρών διαχωρισμών, καθώς όλο και περισσότεροι εκπρόσωποι της νέας ερμηνευτικής γενιάς τραγουδούν, χορεύουν, παίζουν μουσική, συμβάλλοντας στην άνθηση της μουσικοθεατρικής τάσης. "Παλαιότερα δεν υπήρχαν πολλοί εξειδικευμένοι επαγγελματίες πάνω στο είδος, τα τελευταία χρόνια, όμως, τα νέα παιδιά είναι απόλυτα ολοκληρωμένοι καλλιτέχνες κι έτσι τα μουσικοθεατρικά θεάματα έχουν φτάσει σε άλλο επίπεδο", λέει η Εβελίνα Παπούλια.

"Θεωρώ πως από τη δική μου γενιά όσοι ξέραμε να χορέψουμε και να τραγουδήσουμε, και είχαμε πάρει πτυχία σ’ αυτές τις τέχνες, ανεβάσαμε εμμέσως τις απαιτήσεις και το επίπεδο. Παλαιότερα ήταν περισσότερο διαχωρισμένα τα πράγματα. Στα μιούζικαλ, για παράδειγμα, υπήρχαν οι ηθοποιοί και οι χορευτές. Πλέον το ζητούμενο και στις δραματικές σχολές είναι να μπορεί ο ηθοποιός να χορέψει και να τραγουδήσει, όχι απλώς να είναι "σωστός” στις νότες και στο ρυθμό. Κατά τη γνώμη μου, καλώς ισχύει, μια που το σώμα και η φωνή μας, τα εκφραστικά μας μέσα, είναι τα σκηνικά μας εργαλεία. Οι νέοι ηθοποιοί, που τους θαυμάζω απεριόριστα, έχουν κουραστεί πάρα πολύ για να μπορέσουν να φτάσουν στο επίπεδο που βρίσκονται τώρα. Τους εκτιμώ βαθύτατα, μου αρέσουν. Όταν βλέπω νέα παιδιά να είναι ολοκληρωμένοι καλλιτέχνες, μόνο σεβασμό μπορώ να δείξω", προσθέτει.

Ένας εκπρόσωπος αυτής της νέας γενιάς είναι και ο Γιάννης Νιάρρος, ο πρωταγωνιστής –αν όχι ο lead singer!– των "Παιχτών", ο οποίος αναλαμβάνει φέτος ένα μεγάλο, διπλό στοίχημα: σκηνοθετεί και υπογράφει τη μουσική σύνθεση, μαζί με τον Αλέξανδρο Λιβιτσάνο, στο "Σπιρτόκουτο - The musical", δηλαδή στο εκκεντρικό εγχείρημα να δοθεί μουσικοθεατρικό ύφος στην εμβληματική ταινία του Γιάννη Οικονομίδη, που αποκαθήλωσε με τον ωμό ρεαλισμό της τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και οικογένεια. Η απόφαση του Γιάννη Νιάρρου να περάσει σε ρόλο συνθέτη και σκηνοθέτη για τις ανάγκες της παράστασης, που παίζεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, απηχεί τη δική του οπτική για το θέατρο, μια οπτική που δεν διαχωρίζει τη μουσική από την πρόζα και τη δράση: "Αυτή την ανάγκη που αναδύθηκε μετά την καραντίνα για ψυχαγωγικά θεάματα, εγώ την είχα ήδη από μικρός", μας είπε.

"Αυτή η διάθεση συνοδεύεται από τη μουσική πολύ καλύτερα. Άνευ νοήματος, άνευ δραματουργίας, άνευ χαρακτήρων βγάζεις συναίσθημα, αυτή είναι η μουσική. Οπότε, όταν μπαίνει και το νόημα, η δραματουργία, ο χαρακτήρας, το αποτέλεσμα είναι εκρηκτικό. Μπορεί να ακούσεις ένα βιολί ή μια κιθάρα και να συγκινηθείς ή να αγριέψεις. Όταν, λοιπόν, αυτό συνοδεύεται από μια ιστορία για να συνομιλήσουν, είναι μαγικό. Εισέρχεται πια και αισθητηριακά η απόλαυση, αντιλαμβάνεσαι το θέαμα και με το σώμα σου, σε ένα επίπεδο πέραν της λογικής. Το θέατρο έχει να κάνει με το νόημα, με τις λέξεις, με τη βλεμματική επαφή, ενώ η μουσική κινείται στο ακουστικό πεδίο, ίσως είναι πιο προσωπική. Δημιουργείς κάτι στο μυαλό σου και ενώνεσαι με το μυαλό του άλλου, ενώ στο θέατρο ενώνεσαι με το σώμα", λέει, και προσθέτει: "Η μουσική έχει αυτό που θα έπρεπε να υπάρχει και στο θέατρο, δηλαδή το επίπεδο πέρα από το λόγο. Το θέατρο είναι ωραίο όταν είναι ψεύτικο· σιχαίνομαι το ρεαλιστικό θέατρο. Η μουσική εγκαθιδρύει αμέσως μια σύμβαση, είναι ήδη διονυσιακή. Και το θέατρο έτσι θα έπρεπε να είναι, να ξεκινάει από μια τέτοια βάση, τελετουργική. Επίσης, η μουσική επιβάλλεται με τη μία. Στο θέατρο, ο ηθοποιός πρέπει να το κατακτήσει αυτό".

Το ωραίο είναι πως η πολυπρισματικότητα της μουσικής τέχνης εμπνέει διαφορετικού ύφους παραστάσεις, όχι απαραίτητα φαντασμαγορικές υπερπαραγωγές. Παραστάσεις όπου η υποκριτική ερμηνεία και η μουσική συνομιλούν, όπως στο "Πάρτι της ζωής μου", όπου η Ελένη Ράντου μοιράζεται τη σκηνή με το ντουέτο String Demons (τσέλο και βιολί), που κινείται σε αναπάντεχα μουσικά μονοπάτια (σκηνοθεσία Ανέστης Αζάς). Ή μιούζικαλ τσέπης για δύο ηθοποιούς, όπως το "Λαχτάρα για κεράσια", που παρουσιάζεται στο βαγόνι του Τρένου στου Ρουφ σε σκηνοθεσία του Ευθύμη Χρήστου και πρωτότυπη μουσική του Μηνά Αλεξιάδη. Ακόμη και την παραγωγή που ετοιμάζει σε πανελλήνια πρεμιέρα η Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής, παρουσιάζοντας το σύγχρονο μιούζικαλ δωματίου "Τhe Last Five Years" του Τζέισον Ρόμπερτ Μπράουν, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Δημόπουλου και σε μια σκηνική προσέγγιση που θα κινηθεί έξω από τα στεγανά του αμερικανικού μουσικού θεάτρου (από 5/5/23), ή την παράσταση "Αναζητώντας τον πατέρα", σε κείμενο της Έλσας Ανδριανού, που θα παρουσιάσει ο Θοδωρής Αμπαζής με την ομάδα "ΟΠΕRΑ", σε μια σύγκλιση μουσικής, λόγου και κίνησης, με αφορμή μια οικογενειακή ιστορία που δανείζεται αναφορές από την αισχυλική Ορέστεια μέχρι τον Στρίντμπεργκ και το σύγχρονο θέατρο (Τέχνης, από 19/4/23).

Όπως, επίσης, το θέατρο που δημιουργεί ο Άρης Μπινιάρης, ένας καλλιτέχνης που έχει προσδώσει το δικό του στίγμα στον τρόπο που χρησιμοποιεί το ρυθμό και τη μουσική εκφορά του λόγου, ως δομικά στοιχεία των σκηνοθετικών και ερμηνευτικών εργαλείων του. Φέτος, σκηνοθετεί το αλληγορικό για την άνοδο του ναζισμού έργο του Μπρεχτ "Η άνοδος του Αρτούρο Ούι", με συνεργάτη στη μουσική σύνθεση τον Αλέξανδρο Δράκο Κτιστάκη, και τον Γιώργο Χρυσοστόμου στην ερμηνεία μαζί με τους Μιχάλη Βαλάσογλου, Ερρίκο Μηλιάρη, Μαρία Παρασύρη, Σωκράτη Πατσίκα κ.ά. (από 25/1/23). Αυτή την αντίληψη για τη σπουδαιότητα του ρυθμού και της μουσικότητας μοιράζεται και ο Γιάννης Νιάρρος, που τονίζει πως "ακόμη και σε μια αμιγώς θεατρική παράσταση υπάρχει η έννοια του ρυθμού, του τόνου, της παύσης, της μελωδίας, της ενορχήστρωσης/δραματουργίας. Το πώς θα περπατήσει ένας ηθοποιός στη σκηνή σε σχέση με την ιστορία είναι το αντίστοιχο με το πώς θα γράψει ο συνθέτης μια νότα σε σχέση με την αρμονία. Όπως οι δράσεις στη σκηνή αποκτούν διαφορετικό νόημα ανάλογα με τη συνθήκη, έτσι αλλάζουν και οι νότες. Το γεγονός, άλλωστε, πως στο "Σπιρτόκουτο” πρόκειται για μουσικές που έχω γράψει εγώ, με κάνει να μπορώ να φανταστώ πώς θέλω να εκτελεστούν", λέει, απαντώντας στο ερώτημα αν η παρουσία της μουσικής διευρύνει τη δουλειά του ως σκηνοθέτη. Μάλλον μεγαλύτερο ήταν το στοίχημα του χώρου: "Η Στέγη είναι μια σκηνή-πρόκληση, λόγω του μεγέθους και της μεγαλοπρέπειας που έχει, όμως μας έχει δοθεί η ελευθερία να είμαστε οι εαυτοί μας, δεν προσπαθούμε να μιμηθούμε μια φαντασμαγορία τύπου Broadway", σχολίασε. "Εγώ, ο Οικονομίδης, η Ελλάδα είμαστε βρόμικοι, κι αυτό θέλουμε να δείξουμε. Είναι δύσκολη η ισορροπία ώστε να βγει η απλότητα που θέλουμε σε αυτήν τη μεγάλη σκηνή, αλλά η μουσική βοηθάει ακόμη και σ’ αυτό, επειδή έχει όγκο".

Η θερμή ανταπόκριση των θεατών στις παραστάσεις που έχουν ξεκινήσει αποτελεί ψήφο εμπιστοσύνης και έμπρακτη αναγνώριση παραγωγών που κρύβουν μεγάλες οικονομικές απαιτήσεις, αλλά ανταμείβουν όχι μόνο με το σκηνικό αποτέλεσμα αλλά και με τη συμβολή τους στη συνολικότερη αναβάθμιση του θεατρικού τοπίου: "Το ωραίο είναι ότι υπάρχουν ακόμη αυτοί που θα ρισκάρουν και θα πληρώσουν το πάθος τους", μας λέει η Εβελίνα Παπούλια. "Ένας παραγωγός δεν κάνει το άλμα για τα μεγάλα θεάματα, αν δεν είναι παθιασμένος με το μιούζικαλ. Είναι ωραίο, λοιπόν, που υπάρχουν ακόμη αυτοί οι άνθρωποι, γιατί οι μεγάλες παραγωγές ανεβάζουν το επίπεδο της δουλειάς σε όλους τους τομείς. Το άγχος να πάει καλά μια τέτοια παραγωγή μάς κινητοποιεί όλους κάπως περισσότερο".

φωτό εξωφύλλου: "Εύθυμες κυράδες"