Ελένη Ράντου: "Το γράψιμο είναι ένα σκούπισμα της ψυχής μου"

Ένα έργο που γεννήθηκε στην καραντίνα είναι "Το πάρτυ της ζωής μου" της Ελένης Ράντου, σε μια περίοδο που σηματοδότησε πολλά και διαφορετικά πράγματα για τον καθένα. Η Ελένη Ράντου πιστεύει πως δεν έχουμε συνειδητοποιήσει πόσο μας έχει επηρεάσει η καραντίνα. "Έχουμε ανάγκη να ξεχάσουμε λίγο αυτήν την περίοδο" πιστεύει η ίδια "αλλά αυτό έχει κάνει τη δουλειά του μέσα μας. Δεν έχουμε προλάβει να συνειδητοποιήσουμε το μεγάλο τραύμα που μας έχει αφήσει ο εγκλεισμός".

Κάποιοι ωστόσο,  είδαν την καραντίνα ως ευκαιρία για επανεκκίνηση, μια αφορμή για να εστιάσουν στο κέντρο τους.
Ναι, ήταν μια ευκαιρία, αλλά δεν είναι όλοι έτοιμοι να βρουν το κέντρο τους. Οι άνθρωποι που δεν έχουν αυτήν την ευκολία πανικοβλήθηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις, δεν μπόρεσαν να το διαχειριστούν. Πρέπει να είσαι έτοιμος για να μπορείς να βρεις το κέντρο σου, ίσως πιο σκεπτόμενος και απροβλημάτιστος. Ο κόσμος έχει ένταση και εκφράζεται με βία. Υπάρχει θυμός, το νευρικό σύστημα είναι στα κάγκελα και οι αντιδράσεις είναι ανεξέλεγκτες. Υπάρχει μία έλλειψη πειθαρχίας στο μυαλό.

Ο βομβαρδισμός πληροφοριών παίζει κάποιο ρόλο γι’ αυτήν την έλλειψη πειθαρχίας  που διαπιστώνετε;
Πρέπει να είσαι γκουρού για να μπορείς να κρατήσεις την σκέψη σου κάπου. Είναι τόσα πολλά τα ερεθίσματα, όλοι ζητάνε απελπισμένα χώρο. Κάθε κομμάτι προσπαθεί τόσο βίαια να σου κεντρίσει το ενδιαφέρον, οπότε δεν μπορείς να βάλεις σε ράγα το μυαλό σου. Έχω κουραστεί λίγο απ’ όλο αυτό και κακά τα ψέματα μετά από μια ηλικία πρέπει να κάνουμε οικονομία δεν χωράνε όλα στη σκέψη.

Οι θετικές ή οι αρνητικές σκέψεις σας οδήγησαν στην συγγραφή του μονόλογου "Το πάρτυ της ζωής μου";
Η απελπισία που ένιωσα μέσα στην πανδημία με οδήγησε σε μια ανάγκη. Έκανα μαύρες σκέψεις…έλεγα πως δεν θέλω να ξανά κάνω θέατρο, δεν θέλω να με περιορίζει κάτι και να με βάζει σε πρόγραμμα. Κάποια στιγμή ήρθε η πραγματικότητα, πέταξα όλες αυτές τις σκέψεις και γράφτηκε ο μονόλογος. Μία εσωτερική φωνή μου μιλούσε κι εγώ, άλλα σκεφτόμουν κι άλλα έκανα. Ενώ δηλαδή σκεφτόμουν ότι δεν θα ξανά γύρναγα εύκολα στο θέατρο συγχρόνως έγγραφα το έργο. Είμαστε γεμάτοι αντιφάσεις οι άνθρωποι, αλλά τελικά είμαστε αυτό που κάνουμε δεν είμαστε αυτό που λέμε. 

Το γράψιμο είναι η "σωτηρία" σας;
Ναι, βέβαια. Η ανάγκη για να γράψω ήρθε μετά τα τριάντα. Όταν ασχολήθηκα με το θέατρο και είδα την εξελικτική του μεριά, συνειδητοποίησα ότι η πηγή της δημιουργίας είναι το γράψιμο. Όταν γράφεις είσαι ελεύθερος. Γράφεις, σβήνεις κάνεις ότι θέλεις δημιουργείται μια υπέρβαση που ανεβάζει την αδρεναλίνη πολύ περισσότερο από την υποκριτική. 

Χρειάζεται κάποια ειδική συνθήκη για να μπορέσετε να γράψετε;
Πρέπει να ζοριστώ πάρα πολύ. Όλο αυτό το ψάξιμο μέσα, να βγάζεις τη σκοτεινιά ή το φως σου είναι κάτι που δεν το κάνω πάντα πρόθυμα. Είναι αλήθεια πως περνάω πολύ καλά με το εκτελεστικό κομμάτι της δουλειάς, είναι πιο ανώδυνο, πιο παρεΐστικο. Γράφοντας είσαι μόνος και πρέπει να κάνεις ένα statement ζωής που είναι δύσκολο. Πρέπει να βρεθώ στα όρια μου για να βρω μέσα από το γράψιμο τη λύτρωση μου. Όταν είμαι ευτυχισμένη δεν έχω τόσο πολύ την ανάγκη να γράψω. Όταν έχουν μαζευτεί πολλά και πρέπει να φύγουν από μέσα μου πρέπει να τα βάλω σε τάξη. Το γράψιμο είναι ένα σκούπισμα της ψυχής μου, ας πούμε.

Αυτό το "σκούπισμα της ψυχής" όταν δημοσιοποιείται μέσα από τις παραστάσεις σας έχει τη δύναμη να ακουμπήσει και τις ψυχές άλλων ανθρώπων.
Κάτι γίνεται και επικοινωνούμε με ένα τρόπο. Συνήθως ξεκινάω ένα έργο από ένα προσωπικό βίωμα αλλά γράφοντας αυτό αρχίζει να ανοίγει και αφορά κι άλλους. Ίσως γιατί έχουμε τον κοινό φόβο του θανάτου. Αυτό βρίσκεται πίσω από τα πάντα ακόμα και από μία ερωτική απογοήτευση. Νιώθουμε ότι κάτι τελειώνει, ότι η ύπαρξη μας έχει περιορισμό χρόνο. Η θνησιγένεια μας είναι δεδομένη και αυτό είναι κάτι με το οποίο παλεύεις όλη σου τη ζωή ακόμα και ασυνείδητα.

Είναι ανεπιτήδευτη η προσέγγιση που έχει ο Ανέστης Αζάς για το θέατρο, καθόλου επηρμένη, υπάρχει βαθιά γνώση κι αυτό το εκτιμώ. Ξέρει πως να διαχειρίζεται το βιωματικό χωρίς να γίνεται ψυχαναγκαστικό ή πολύ προσωπικό. 

Στο "Πάρτυ της ζωή μου" υπάρχουν βιωματικά στοιχεία. Νιώθετε πως με το έργο αυτό ξορκίζεται κάτι που σας βαραίνει;
Το έργο ξεκινά από μια μνήμη οικογενειακή. Μέσα στις ιστορίες βρίσκονται η γιαγιά μου, μία θεία μου, οι ξαδέλφες μου, υπάρχει ένας κύκλος πληροφοριών που αφορά το οικογενειακό μου δέντρο. Το έργο έχει να κάνει με πληροφορίες και σχέσεις που υπάρχουν μέσα σε ένα ευρύτερο οικογενειακό φάσμα και σιγά-σιγά, όταν ξεκίνησε να δομείται άρχισε να "φεύγει" προς παράλληλες εποχές της Ελλάδας. Μέσα στο μυαλό μου, συμβολικά, είναι και μια παράλληλη ιστορία της Ελλάδας, όλα αυτά που έχουμε ζήσει, πράγματα που μας έχουν φέρει κοντά σε κάποιου είδους θάνατο.

Ποιοι είναι οι χαρακτήρες του έργου;
Υπάρχει μια βασική οικογένεια και η αφήγηση της ηρωίδας που πρωταγωνιστεί, ξεκινά από τα παιδικά της χρόνια, από την εποχή που ήταν επτά ετών και η μητέρα της έκανε απόπειρα αυτοκτονίας. Είναι η πρώτη προσέγγιση στο θέμα του θανάτου μέσα στην παράσταση η οποία γίνεται τρυφερά και ανώδυνα γιατί ως παιδιά δεν έχουμε επίγνωση του τι είναι θάνατος. Η ιστορία διατρέχει εποχές και οι φάσεις που περνά η ηρωίδα, κινούνται παράλληλα με τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της χώρας από το Πολυτεχνείο, τους σεισμούς, το ΠΑΣΟΚ, την κρίση, το θάνατο του Γρηγορόπουλου μέχρι την πανδημία. Είναι ένας κύκλος ζωής που συνδέεται με κοινά βιώματα.

Μέσα σε πόσα θεατρικά λεπτά χωρά αυτός ο κύκλος ζωής;
Συμπυκνώνουμε το κείμενο για να χωρέσει σε δύο ώρες παράστασης. Υπάρχει η μουσική συνύπαρξη με τους String of Deamons επί σκηνής, οπότε πρέπει να δώσουμε χώρο γιατί η μουσική παίζει οργανικό ρόλο στην παράσταση. Ο μπαμπάς της οικογένειας είναι μουσικός παραγωγός και η μουσική στην παράσταση εκφράζει, μεταξύ άλλων, το συναίσθημα του μπαμπά. 

‘Ήταν έκπληξη η συνεργασίας σας με τον Ανέστη Αζά, αλλά καθώς μιλάτε για την παράσταση καταλαβαίνω ότι ο συνδυασμός του βιωματικού στοιχείου με τη μυθοπλασία ήταν κάτι που σας έφερε κοντά.
Στην απόφαση του Ανέστη να συνεργαστούμε έπαιξε ρόλο το γεγονός ό,τι όλο ξεκινάει από αληθινά γεγονότα. Υποστήριξε την ιδέα να υπάρχει μυθοπλασία γιατί θεωρεί ότι το  θέατρο ντοκουμέντο δεν μπορείς να το υποστηρίζεις κάθε βραδιά μία ολόκληρη σαιζόν.Το κάνεις για δύο-τρεις παραστάσεις. Είναι πολύ οδυνηρό να είσαι επί σκηνής και να ξύνεις τις πληγές σου τόσο έντονα. Ο ίδιος πρωτοστάτησε στο να είναι και, μία ιστορία μνήμης που αφήνει ανοιχτά ενδεχόμενα, τα πράγματα μπορεί να έγιναν έτσι, αλλά μπορεί και αλλιώς. Θα πρέπει να πω πως έμπνευση για το θεατρικό καμβά είναι το βιβλίο "Every brillian thing" των Ντάνκαν Μακμίλαν και Τζόνυ Ντόναχου. Είναι ένα πολύ ιδιαίτερο κείμενο, ένα πείραμα που γίνεται σε χώρους ψυχανάλυσης. Μου έδειξε το πώς μπορεί ένα τέτοιο κείμενο, που είναι εξομολογητικό, να γίνει πηγή έμπνευσης. Με τη μορφή που έχει πάρει η παράσταση δεν ψυχαναλύεται μόνο η ηρωίδα, ψυχαναλύονται όλοι. Ερμηνεύω γύρω στα δέκα πρόσωπα χωρίς να μεταμφιέζομαι κάθε φορά. Υπάρχουν εξωστρεφή στοιχεία, αλλά και βουτιές σε πάρα πολύ εσωτερικές στιγμές. Είναι ένα roller coster έξω-μέσα.

Δεν θυμάμαι να σας έχω ξανά δει σε μονόλογο. Ήταν μια τολμηρή απόφαση να το επιχειρήσετε τώρα;
Έτρεμα το μονόλογο σαν παλαβή και τελικά κάθισα και τον έγραψα. Αυτό είναι μία αντίφαση μεταξύ του, τι νομίζω ότι θέλω και τι κάνω τελικά. Ο ίδιος ο φόβος με κεντρίζει να δοκιμάσω αυτό που φοβάμαι. Καμιά φορά όταν ζεις σε ένα τόσο φοβικό περιβάλλον όπως ήταν αυτό της πανδημίας μπορεί να κάνεις μία υπέρβαση και να κοροϊδέψεις το φόβο. Είμαι το πιο φοβικό πλάσμα στον κόσμο, νιώθω ότι αυτά που κάνω δεν είναι σημαντικά, ότι έχω περιορισμένες ικανότητες και όταν τελικά βλέπω τα πράγματα που έχω κάνει δεν πιστεύω ότι τα έκανα εγώ. Μάλλον έχω χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ίσως είναι χρήσιμο να πιστεύεις λίγα και τελικά να κάνεις υπέρβαση.

Σας εκπλήσσει λοιπόν ο εαυτό σας.
Ναι με εκπλήσσει. Όλο αυτό μπορεί να είναι ένα τρικ που κάνω στον εαυτό μου, να τον μειώνω για να θέλω μετά να το αποδείξω ότι μπορεί να υπάρξει και το άλλο. Δεν είναι και λίγο στα 55 σου να βρίσκεις καινούργιο τρόπο γιατί κακά τα ψέματα μετά από μια ηλικία παγιώνονται οι αγάπες σου, ο τρόπος σου. Κάνω ένα άνοιγμα σε κάτι νέο και είμαι ενθουσιασμένη.

Τι είναι αυτό που σας έκανε να επιλέξετε τον Ανέστη Αζά ως σκηνοθέτη του έργου σας;
Την εποχή που επωαζόταν όλο αυτό μέσα μου, είδα  την παράσταση του Ανέστη "Η Δημοκρατία του Μπακλαβά" και ενθουσιάστηκα, αλλά η αλήθεια είναι πως ήμουνα φαν του από την εποχή που ανέλαβε την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Άνοιγε θέματα με τις επιλογές του γύρω από τον εμφύλιο, τη μετανάστευση, μου αρέσει πάρα πολύ η πολιτική του τοποθέτηση. Βλέπω να υπάρχει μια βαθιά συγγένεια μεταξύ μας, έχουμε το ίδιο χιούμορ. Είναι ανεπιτήδευτη η προσέγγιση που έχει ο Ανέστης Αζάς για το θέατρο, καθόλου επηρμένη, υπάρχει βαθιά γνώση κι αυτό το εκτιμώ. Ξέρει πως να διαχειρίζεται το βιωματικό χωρίς να γίνεται ψυχαναγκαστικό ή πολύ προσωπικό. 

Πώς είναι το σκηνικό της παράστασης;
Η Μαγιού Τρικεριώτη έχει φτιάξει ένα συγκλονιστικό σκηνικό που ίπταται είναι όλα στον αέρα γιατί είναι σαν τις μνήμες. Όλα τα έπιπλα είναι στον αέρα όπως και η μνήμη που είναι πιο αόρατη, πιο ρευστή.  Είναι σαν να βρίσκεσαι στο βυθό και να βλέπεις προς τα πάνω. Είναι όλο τόσο ρευστό γιατί η μνήμη είναι ρευστή. Καμιά φορά θυμάσαι πράγματα έτσι, τα θυμάσαι αλλιώς και τελικά το παρελθόν καθορίζεται από το πώς θυμάσαι τη ζωή σου, δεν καθορίζεται από την ίδια σου τη ζωή. Το ίδιο πράγμα δύο διαφορετικοί άνθρωποι το θυμούνται αλλιώς ανάλογα με το ποιος είναι ο καθένας. Με τους υπέροχους φωτισμούς της Χριστίνας Θανάσουλα αλωνίζω την τεράστια αλάνα- σκηνή με απόλυτη ελευθερία και απόλυτη χαρά μαζί με τους μουσικούς που παίζουν ζωντανά.

Ο καπιταλισμός είναι ακόμα λίγο πιο ανθρώπινος στην Ευρώπη απ’ ότι στην Αμερική ή στην Ασία. Αλλά, κι αυτό αλλάζει από την ώρα που αρχίζουν να μπαίνουν στρατιωτικοί όροι στην Ευρώπη, μία ήπειρο που ήταν αφοπλισμένη, με άποψη. Τελειώνει κι αυτό το παραμύθι!

Τα τελευταία χρόνια η μουσική έχει εδραιώσει τη θέση της με ένα διαφορετικό τρόπο στο θέατρο. Ο οργανικός της ρόλος στις παραστάσεις είναι μια νέα τάση; 
Υπάρχει μία τάση παντρέματος του μέλους με το λόγο και η επιθυμία να υπάρχει κάπως η ενέργεια της συναυλίας σε μια παράσταση. Μετά την πανδημία θέλεις να νιώσεις τους χυμούς της ζωής, το ρυθμό της ζωής κόντρα στη θανατίλα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως το καλοκαίρι οι συναυλίες πήγαν πάρα πολύ καλά. Υπήρξε η ανάγκη του κόσμου να πανηγυρίσει με ζωντανή μουσική. Πανηγυρίζεις πιο εύκολα με τις μελωδίες απ’ ότι με το λόγο. Ο Ανέστης τρελαίνεται με τον κώδικα της μουσικής και το πάντρεμα με το λόγο κι αυτό κάνει ακόμα πιο ζωντανή την παράσταση. 

Βλέπω πως ξανά συνεργάζεστε με την Αντιγόνη Γύρα στην κίνηση. Τι θαυμάζετε σε εκείνη;
Είμαστε σαν αδερφές, είναι το alter ego μου και δουλεύει όλο το σώμα σε επίπεδο υποκριτικής. Με τη βοήθεια της, το σώμα συμβάλει περισσότερο στην ευαισθησία του ρόλου. Με βοηθάει να βρω πιο γρήγορα με ποιο τρόπο πρέπει να θέσω το θέμα.

Κάνατε κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία για να αντέξετε δυο ώρες ασταμάτητης κίνησης πάνω στη σκηνή;
Κάνω pilates σταθερά γιατί είναι απαιτητική η δουλειά μας. Σταμάτησα αναγκαστικά με την καραντίνα και τώρα πρέπει να ξαναβρώ τη φόρμα μου. Είναι πολύ ωραία πρόκληση να βλέπεις το σώμα σου να ακολουθεί τη διψασμένη ψυχή σου για δράση. Είχα χρόνια να με δω τόσο πεινασμένη θεατρικά. Θέλω να ξανά προσφέρω, να συντονιστώ με τους άλλους γιατί όλοι αποσυντονιστήκαμε τελευταία. Γίναμε εσωστρεφείς μείναμε παρατεταμένα κλεισμένοι στο εγώ, οπότε αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ένα ξέσπασμα αγκαλιάς.

Ως θιασάρχης ωστόσο σίγουρα θα έχετε και κάποιες αγωνίες. Ποια είναι η πρώτη αίσθηση που έχετε για τη θεατρική σαιζόν;
Βλέπω ένα φόβο από την πλευρά των παραγωγών για το αν θα βγάλουμε τη σαιζόν ή θα μας ξανά κλείσουν. Διαβάζοντας το ρεπερτόριο δε στάθηκα σε πολλά πράγματα διαπίστωσα όμως ό,τι υπάρχει ένας φόβος. Είναι μια τραυματισμένη στιγμή του θεάτρου μετά από αποκαλύψεις, ενεργειακή και οικονομική κρίση, αλλά από δω και πέρα κάθε χρονιά θα βρισκόμαστε μπροστά σε αυτές τις κρίσεις. Ως παραγωγός φτιάχνω μέσα μου όλα τα σενάρια της καταστροφής και μετά βάζω το στοίχημα να τα υπερβώ. Καμιά φορά νιώθω σαν τραμπολίνο που όσο πιο κάτω πέσεις, τόσο πιο πολύ βρίσκεις δύναμη να αιωρηθείς. Οι περισσότεροι άνθρωποι χάνουν πράγματα εξαιτίας της κατάθλιψης. Σου φαίνονται όλα μάταια και καθηλώνεσαι. Ο αγώνας με την κατάθλιψη είναι ένας αγώνας μέσα στο τερατώδες.

Από την κατάθλιψη προσπαθεί να βγει και η χώρα μας τα τελευταία χρόνια;
Η χώρα μας έχει συντονιστεί με την παγκόσμια κατάσταση και πλέον δεν παλεύει με τις δικές της παθογένειες, αλλά με την παθογένεια του πλανήτη. Αγαπώ πολύ τα ταξίδια και ταξιδεύοντας έχω συνειδητοποιήσει, εδώ και πολλά χρόνια, ότι η εικόνα που έχουμε για την Ελλάδα και τα προβλήματα είναι τρομερά υπερβολική. Να σου πω για την διαφθορά στο Λονδίνο, που πηγαινοέρχομαι συχνά; Σε κάθε χώρα υπάρχει και μια άλλη παθογένεια. Πουθενά δεν είναι τόσο πιο υποδειγματικά τα πράγματα ακόμα και στην Ευρώπη. Ήταν μεγάλη απομυθοποίηση για μένα η Αγγλία όταν είδα ότι κάνεις αγώνα για να βρεις τιμολόγια που να μην είναι μαύρα. Ο καπιταλισμός είναι ακόμα λίγο πιο ανθρώπινος στην Ευρώπη απ’ ότι στην Αμερική ή στην Ασία. Αλλά, κι αυτό αλλάζει από την ώρα που αρχίζουν να μπαίνουν στρατιωτικοί όροι στην Ευρώπη, μία ήπειρο που ήταν αφοπλισμένη, με άποψη. Τελειώνει κι αυτό το παραμύθι!

Σε ποιο "παραμύθι" μπορούμε να πιστέψουμε;
Πρέπει να το ανακαλύψουμε γιατί μας τελείωσαν τα παραμύθια που ξέραμε. Πλέον η απογοήτευση είναι παγκοσμιοποιημένη, άρα νιώθεις ακόμα πιο ανυπεράσπιστος. Δεν μπορεί να βελτιώσεις κάτι εσύ και ν’ αλλάξουν τα πράγματα, θα πρέπει να βελτιωθεί όλη η υδρόγειος.

"Το πάρτυ της ζωής μου" σε κείμενο και ερμηνεία της Ελένης Ράντου θα κάνει πρεμιέρα στο Διάνα 4 Νοεμβρίου και η προπώληση ξεκίνησε από εδώ