Γιολάντα Μαρκοπούλου: "Το γεγονός ότι υπάρχει η δυνατότητα να ανοίξουν τα σύνορα μέσα από την τέχνη είναι πάρα πολύ ωραίο"

Στις 23, 24 και 25 Ιουλίου θα παρουσιαστεί στον χώρο Β της Πειραιώς 260, η παράσταση της ομάδας Station Athens, που αποτελείται από πρόσφυγες και μετανάστες, "Σφάλμα σύνδεσης". Την παράσταση σκηνοθετεί η Γιολάντα Μαρκοπούλου -συνιδρύτρια της ομάδας- και εντάσσεται στον κύκλο Grape του Φεστιβάλ Αθηνών, την πλατφόρμα εξωστρέφειας που φέρνει παραστάσεις των Ελλήνων δημιουργών σε επαφή με καλλιτεχνικούς υπεθύνους και προγραμματιστές διεθνών Φεστιβάλ και θεάτρων.

Στην παράσταση παίζουν οι Χαλίλ Αλιζάντα, Χοσέιν Αμιρί, Ραμζάν Μοχάμαντ, Ρεζά Μοχαμαντί και Αϊντίμ Τζοϊμάλ, με καταγωγή από το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν. Η σύλληψη και η σκηνοθεσία είναι της Γιολάντας Μαρκοπούλου, τα σκηνικά και τα κοστούμια της Αλεξάνδρας Σιάφκου και του Αριστοτέλη Καρανάνου, οι φωτισμοί του Άγγελου Παπαδόπουλου, ο σχεδιασμός βίντεο του Άγγελου Παπαδόπουλου και της Γιολάντας Μαρκοπούλου, η μουσική σύνθεση και ο ηχητικός σχεδιασμός του Μανώλη Μανουσάκη. Καλλιτεχνική συνεργάτιδα στη δραματουργία η Mαργαρίτα Παπαδοπούλου και καλλιτεχνική συνεργάτιδα στην έρευνα η Κωνσταντίνα Γεωργίου.

Η Γιολάντα Μαρκοπούλου μας μίλησε για τη δημιουργία της ομάδας, που μετράει σχεδόν δεκαπέντα χρόνια παρουσίας, τους σταθμούς της μακράς διαδρομής της καθώς και για την επικείμενη παράσταση "Σφάλμα σύνδεσης".

"To 2009-10 με τη Μαργαρίτα Παπαδοπούλου και τη Δάφνη Καλαφάτη δημιουργήσαμε ένα εργαστήριο τεχνών, το Station Athens, όπου κάναμε φωτογραφία, βίντεο, art therapy, θέατρο, κι εγώ είχα αναλάβει το κομμάτι του θεάτρου. Γινόταν μία φορά την εβδομάδα για πάρα πολλά χρόνια, αφιλοκερδώς, κυρίως για να δώσουμε την ευκαιρία στους μετανάστες και τους πρόσφυγες, ανήλικους κυρίως, να βρουν ένα "σπίτι", ώστε μια φορά την εβδομάδα να συναντηθούν και να εκφραστούν μέσω της τέχνης. Με το χρόνο διαπιστώσαμε ότι οι συμμετέχοντες είχαν πολύ ενδιαφέρον για το θέατρο, ειδικά επειδή υπήρχε και το πρόβλημα επικοινωνίας, δεν μιλούσαν ούτε ελληνικά ούτε αγγλικά. Επικοινωνούσαν λοιπόν αρκετά με τη γλώσσα του σώματος, οπότε το κομμάτι του θεάτρου, της έκφρασης και μέσω του σώματος αποδείχτηκε -νομίζω- μία λύτρωση γι’ αυτούς. Μπόρεσαν να εκφράσουν κομμάτια των εμπειριών τους, της ζωής τους που άφησαν πίσω, των τραυμάτων τους. Το αγάπησαν κι έτσι το εργαστήριο κράτησε κυρίως το κομμάτι του θεάτρου.

Κάθε χρόνο παρουσιάζαμε μία παράσταση, όπως γίνεται στις σχολές, όταν τελειώνει μια σχολική χρονιά παρουσιάζεις τη δουλειά σου. Έτσι κι εμείς και το 2010 και το ’11 και το ’12 κάναμε παραστάσεις. Το ’13, μάλιστα, κάναμε μια πρώτη εκδοχή του "Είμαστε οι Πέρσες", ένα πρωτόλειο, το παίξαμε στο δρόμο, κοντά στην πλατεία Αυδή στο Μεταξουργείο. Το 2014 κάναμε το "Έ-φυγα" στο χώρο μας, το Συνεργείο, που αποδείχτηκε η αρχή και το έναυσμα  της τριλογίας των παραστάσεων "Έ-φυγα Μικρασία", "Έ-φυγα Πόντος", που παίχτηκαν στην Ελευσίνα. Ήταν κάτι που καθόρισε τη δουλειά μου τελικά, αυτό το εργαστήρι έγινε κομμάτι της καλλιτεχνικής μου πορείας. Αν δεν είχε γίνει το πρώτο "Έ-φυγα", δεν ξέρω αν θα γίνονταν μετά οι δουλειές στην Ελευσίνα. Εχω βέβαια και προσωπικό ενδιαφέρον για το θέμα, γιατί έχω ένα κομμάτι μικρασιάτικης ρίζας, αλλά δεν είναι ότι εγώ το επέλεξα, με κάποιο τρόπο αυτό με επέλεξε".

"Από το "Έ-φυγα" και μετά αρχίσαμε να μπαίνουμε σε πιο επαγγελματικά μονοπάτια, γιατί είδαμε πρώτα απ’ όλα ότι άρχισε να υπάρχει ένα κοινό, και μάλιστα ένα κοινό που δεν ήταν απαραίτητα συνδεδεμένο με το θέμα του προσφυγικού. Έρχονταν από καλλιτεχνικό ενδιαφέρον αλλά και από ενδιαφέρον για το θέμα το ίδιο. Οπότε όταν αρχίζεις να αποκτάς ένα άλλο κοινό -εμένα αυτό με ενδιέφερε, να απευθυνθώ σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν- αποκτάς και μία άλλου τύπου "ευθύνη".

Το "Είμαστε οι Πέρσες" το παρουσίασαμε το 2015 στο Φεστιβάλ Αθηνών, την τελευταία χρονιά του Γιώργου Λούκου. Ήταν μόλις μία εβδομάδα πριν ξεσπάσει το μεγάλο προσφυγικό κύμα και το λέω αυτό, γιατί αν η παράστασή μας ήταν προγραμματισμένη μία εβδομάδα μετά, δεν ξέρω αν θα είχαμε παίξει. Μιλούσαμε για το ταξίδι, τον ερχομό από την Ασία, για το πόσοι άνθρωποι χάνονται στη θάλασσα, κι αυτή η παράσταση συνέβη λίγο πριν γίνει ο χαμός του 2015 στα νησιά. Τα θέματα με τα οποία καταπιανόμαστε είναι πολύ αυτοβιογραφικά, έχουν έντονο κομμάτι ζωής και αυτού που συμβαίνει τώρα, δεν υπάρχει χρόνος και απόσταση από τα γεγονότα, είναι πολύ ωμά και γι' αυτό πολύ ευαίσθητα. Δεν μπορείς να τα παρουσιάσεις όπως-όπως, σε οποιαδήποτε στιγμή. Είναι πράγματα που προκύπτουν και θέλουν χρόνο να προκύψουν, ούτε μπορούσαμε να αφηγούμαστε ιστορίες στο θέατρο όταν δίπλα μας συνέβαινε ακριβώς το ίδιο πράγμα. Και ηθικά και συναισθηματικά είναι πολύ δύσκολο να το διαχειριστείς. Εξάλλου οι συμμετέχοντες της ομάδας άρχισαν να δουλεύουν εκείνη την περίοδο σε ΜΚΟ, σε κέντρα υποδοχής, σε camps, ως μεσάζοντες, κάνοντας τους μεταφραστές, τους διερμηνείς κλπ. οπότε είχαν φόρτο εργασίας, αλλά και ψυχικό φόρτο καθώς ξαναβίωναν με κάποιο τρόπο ό,τι είχαν περάσει".

"Έτσι, διακόψαμε για λίγο τη δουλειά μας, αλλά οι "Πέρσες" παίχτηκαν και στη Φιλανδία το 2018, κάτι που είναι πολύ σημαντικό, γιατί μέσα από αυτό το ταξίδι πολλοί άνθρωποι κατάφεραν να αποκτήσουν χαρτιά. Κι έτσι ύστερα από έξι χρόνια δουλειάς βλέπεις ότι κάπως απέδωσε αυτό που κάνεις και σε άλλο επίπεδο και η τέχνη έδωσε την ευκαιρία να ανοίξει ένα σύνορο το οποίο ήταν κλειστό. Είναι πολύ σημαντικό μια παράσταση να μπορεί να παιχτεί σε άλλες χώρες, έτσι και τώρα είναι σημαντικό που παίζουμε στο πλαίσιο του Grape κι ας μη επιφέρει κάτι. Και μόνο το γεγονός ότι υπάρχει η δυνατότητα να ανοίξουν τα σύνορα μέσα από την τέχνη και να υπάρξει ευχέρεια επικοινωνίας με άλλους κόσμους είναι πάρα πολύ ωραίο. Έπειτα κάναμε ένα διάλλειμα, προέκυψε και ο covid και τώρα ξαναήρθαμε κοντά με αφορμή το Φεστιβάλ Αθηνών".

"Η ιδέα για το "Σφάλμα σύνδεσης" προέκυψε και γιατί μετά τον covid ασχολήθηκα πολύ με τις νέες τεχνολογίες, και κάπως παρακολουθώντας τις εξελίξεις μου ήρθε η αυτή ιδέα: πώς θα ήταν αν η ομάδα μας συνομιλούσε με ένα chat bot, ένα AI, τι ερωτήσεις θα του έκαναν και πώς θα μπορύσε ίσως να τους δώσει απαντήσεις -ή να μη τους δώσει ή να τους δώσει άλλες απ’ αυτές που είχαμε φανταστεί- για θέματα που τους απασχολούν; Η παράσταση έχει να κάνει με τη σύνδεση που έχουν αυτοί οι άνθρωποι με τις οικογένειες που έχουν αφήσει πίσω τους και κυρίως με τις γυναίκες της ζωής τους, γι’ αυτό και το bot είναι μια γυναίκα, μια γυναικεία φωνή.

Με αυτή τη δουλειά, οι ηθοποιοί μπήκαν σε πιο προσωπικά μονοπάτια, που έχουν να κάνουν με τις σχέσεις, μια που βρίσκονται ήδη 15, 17 χρόνια στην Ελλάδα και ακόμη προσπαθούν να χτίσουν ένα κομμάτι της ζωής τους, είτε μια οικογένεια είτε τη σχέση με την οικογένεια που έχουν αφήσει πίσω, πράγματα που εμείς θεωρούμε δεδομένα. Βλέπουμε πώς λειτουργούν οι σχέσεις εξ αποστάσεως, όπου εδώ η τεχνολογία, το ίντερνετ παίζει σημαντικό ρόλο και πώς έχει επηρεάσει τις σχέσεις τους, γιατί κάποια στιγμή έρχεται και ένας θυμός γι’ αυτή την απόσταση".

"Η οικογενειακή επανένωση δεν είναι αυτονόητη και μπορεί να χρειαστούν πολλά χρόνια για να συμβεί. Έτσι αυτό δημιουργεί ένα εμπόδιο στο να ενταχθεί κάποιος στη νέα χώρα, να νιώσει ότι ανήκει 100% εδώ. Και να θέλει να γίνει κομμάτι του νέου τόπου, υπάρχουν πράγματα που τον εμποδίζουν. Αν, για παράδειγμα, κάποιος παντρευτεί στη χώρα του, δεν είναι αυτονόητο ότι μπορεί να έρθει και η γυναίκα του εδώ. Αυτό βάζει ένα εμπόδιο στο να προχωρήσει τη ζωή του, να φτιάξει οικογένεια, να έχει μια σταθερή βάση που να νιώθει ως σπίτι του. Η παράσταση πραγματεύεται αυτό το κομμάτι: πόσο μπορούμε να περιμένουμε ακόμα; Ο χρόνος κυλάει, και; Αλλάζει κάτι; Πόσο έχουμε προχωρήσει; Έτσι, δουλέψαμε κυρίως με προσωπικές στιγμές, είναι αποκαλυπτικό πιο πολύ συναισθηματικά παρά ένα έργο με υπόθεση. Είναι ένα έργο που πραγματεύεται έναν λεπτό συναισθηματικό κόσμο, πώς συνδέεται κανείς με το παρελθόν του, με αυτούς που έχει αφήσει πίσω αλλά και με αυτό που θέλει να φτιάξει για το μέλλον του".

"Είναι μια παράσταση ντοκουμέντο, βασίζεται στις μαρτυρίες των ανθρώπων, τις οποίες μάλιστα αφηγούνται οι ίδιοι, με κάποια στοιχεία μυθοπλασίας, κυρίως στη διάδραση με την τεχνητή νοημοσύνη. Τίποτα δεν είναι έξω από το δικό τους κόσμο, ό,τι δείχνουμε στην παράσταση είναι πραγματικό, δικό τους, οι φωτογραφίες, τα βίντεο, τα ντοκουμέντα από τη ζωή τους. Η μυθοπλασία υπάρχει κυρίως στο θεατρικό κόσμο που χτίζουμε επί σκηνής, στον κόσμο της τεχνολογίας, ενός κινητού τηλεφώνου ή του διαδικτύου, μέσα στον οποίο αυτοί οι άνθρωποι μοιάζουν να έχουν χαθεί. Έχουμε μεγεθύνει αυτόν τον κόσμο, γι’ αυτό χρησιμοποιούμε τόση τεχνολογία, πολλές βιντεοπροβολές, live sound design κ.λπ.".