Μάγια Ζμπιμπ: "Το θέατρο είναι ένα είδος καλής πανούκλας"

Η Μάγια Ζμπιμπ, σκηνοθέτις, ηθοποιός, συγγραφέας και υπότροφος δραματικής τέχνης στο πρόγραμμα καλλιτεχνικής καθοδήγησης Mentor and Protégé Arts Initiative της Rolex, μιλά στο "α" με αφορμή την παράσταση "Listening to walls wear off their colour" που παρουσιάζει στην Αθήνα στο πλαίσιο του Rolex Arts Festival στις 28/5. Η ξενοφοβία, η μετεγκατάσταση των λαών και η αλληλεπίδραση των προσωπικών ιστοριών με τη συλλογική την απασχολεί στην παράσταση-αποτέλεσμα της συνάντησής της με τον χορογράφο Λι Σιρλ και τον εικαστικό Ματέο Λόπες μέσω της Rolex. Στην συνέντευξη που μας παραχώρησε όμως, η καλλιτέχνιδα από το Λίβανο, που το 2018 επιλέχθηκε να μεταφέρει το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου, αναφέρεται επίσης στην ομάδα της, Zoukak Theatre Company -η οποία απέσπασε το διεθνές βραβείο "Ellen Stewart” (2018), το βραβείο Award of Culture for Peace του Ιδρύματος Chirac (2017), και την υποτροφία Praemium Imperiale Grant for Young Artists (2017), μεταξύ άλλων-, την μαθητεία της δίπλα στον μέντορά της, σημαντικό θεατράνθρωπο και καινοτόμο σκηνοθέτη Πίτερ Σέλαρς, την αντιμετώπιση της λογοκρισίας στη χώρα της και την οπτική της για το θέατρο. Μετά την παράσταση θα ακολουθήσει συζήτηση με την Μάγια Ζμπιμπ, τον Λι Σερλ και συντονιστή τον δημοσιογράφο Γιώργο Μητρόπουλο.

Τι αποκομίσατε από το ταξίδι σας με το πρόγραμμα καλλιτεχνικής καθοδήγησης της Rolex και πώς επηρέασε την πορεία σας;
Το να είμαι μέλος της Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative μου έδωσε την ευκαιρία να αναδείξω τη δουλειά μου αλλά και αυτή της ομάδας μου, Zoukak Theatre Company, και να έχουμε μια πιο έντονη παρουσία και ορατότητα σε διεθνές επίπεδο, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τότε, έχω δημιουργήσει πολλές πολύτιμες συνεργασίες με καλλιτέχνες και φορείς με τους οποίους συνεχίζω να δουλεύω μέχρι και σήμερα. Επιπλέον, το να ανήκω σε ένα μεγάλο δίκτυο επαγγελματιών από διάφορους τομείς και διαφορετικά μέρη του κόσμου μου έδωσε τη δυνατότητα να είμαι μέλος μια κοινότητας στην οποία μπορώ πάντα να επιστρέφω και να βασίζομαι επαγγελματικά και προσωπικά.

Πώς θα περιγράφατε την εμπειρία της μαθητείας σας δίπλα στον Πίτερ Σέλαρς;
Ήμουν πολύ τυχερή που είχα τον Πίτερ ως μέντορά μου, και η φιλία που διατηρούμε μέχρι σήμερα αποτελεί μια ευλογία στη ζωή μου. Η γενναιοδωρία του, η ενέργεια που αποπνέει και η βαθιά σοφία του έχουν επηρεάσει τον τρόπο που δουλεύω και τον τρόπο που οδηγώ ηθοποιούς και μαθητές με φροντίδα, προσοχή και πολλή ελαφρότητα. Ο σεβασμός που τρέφει για τους καλλιτέχνες και τη δουλειά τους είναι συγκλονιστικός και μου θυμίζει καθημερινά ότι είμαστε τόσο προνομιούχοι που μπορούμε να ζούμε σύμφωνα με τις δικές μας αξίες στον δικό μας χώρο. Ταξιδέψαμε μαζί ανακαλύπτοντας καταπληκτικά μέρη στο Κονγκό και αλλού, και πέρασε λίγο χρόνο μαζί μου στη Βηρυτό, όπου τόσοι πολλοί άνθρωποι έχουν σημαδευτεί βαθιά από τη συνάντησή τους μαζί του.

Συνεργαστήκατε με δύο συναδέλφους προστατευόμενους της Rolex στην παράσταση "Listening to walls wear off their colour” που πρόκειται να παρουσιάσετε στην Αθήνα, τον ερμηνευτή και χορογράφο Λι Σερλ και τον εικαστικό Ματέο Λόπεζ. Πείτε μας δυο λόγια γι' αυτή την παράσταση. 
Η παράσταση μιλάει για την τρυφερότητα και την ευαισθησία σε μια στιγμή πλήρους αποξένωσης και ξενοφοβίας, θέτοντας ερωτήματα. Για παράδειγμα, κατά πόσο μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα χώρο αγάπης μεταξύ αγνώστων μέσα στον συντριπτικό φόβο και τη μοναξιά που βιώνουμε καθημερινά ή αν, παραμένοντας ανοιχτός σε αυτήν τη δυνατότητα, μπορεί να οδηγηθείς σε νέους, απροσδόκητους τρόπους σκέψης που οδηγούν με τη σειρά τους σε νέα συναισθήματα και σε έναν νέο τρόπο να βλέπεις τον κόσμο… Κι όλα αυτά μέσα από την κίνηση, τις λέξεις και ένα πολύπλευρο έργο τέχνης.

"Μέσω της αφήγησης ιστοριών και της φαντασίας, το θέατρο μας δίνει τη δυνατότητα να επανεφεύρουμε τον κόσμο μας, να δοκιμάσουμε έναν διαφορετικό τρόπο ύπαρξης και να ανοίξουμε έναν ζωντανό και ισχυρό χώρο για κοινή έκφραση και προβληματισμό. Η αλλαγή ξεκινά με ένα άτομο τη φορά και μεγαλώνει εκθετικά".

Πιστεύετε ότι το θέατρο είναι μια δυναμική κοινωνική παρέμβαση ικανή να κάνει τη διαφορά στη συλλογική μας συνείδηση;
Το θέατρο, είτε το παρακολουθείς είτε το ζεις πρακτικά, σίγουρα σε αλλάζει. Σε οδηγεί αργά και προσεκτικά σε ένα άλλο είδος ύπαρξης, έναν νέο τρόπο αλληλεπίδρασης, μακριά από τους καθορισμένους κανόνες και τις νόρμες της σύγχρονης κοινωνίας. Μέσω της αφήγησης ιστοριών και της φαντασίας, το θέατρο μας δίνει τη δυνατότητα να επανεφεύρουμε τον κόσμο μας, να δοκιμάσουμε έναν διαφορετικό τρόπο ύπαρξης και να ανοίξουμε έναν ζωντανό και ισχυρό χώρο για κοινή έκφραση και προβληματισμό. Η αλλαγή ξεκινά με ένα άτομο τη φορά και μεγαλώνει εκθετικά, "μολύνοντας” τους πάντες γύρω του, σαν ένα είδος καλής πανούκλας! Τότε είναι που ενώνονται τα σωστά στοιχεία για να συμβεί αυτή η αλχημική / κοινωνική εμπειρία.

Λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνικοπολιτική αναταραχή που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στον Λίβανο, καθώς και την ανατροφή σας ως παιδί του πολέμου, πώς επηρεάζουν αυτοί οι παράγοντες την τοπική θεατρική κοινότητα και επίσης τη δική σας εμπειρία με την Zoukak Theatre Company;
Μας κάνει να συνεχίζουμε με όση περισσότερη αντοχή διαθέτουμε, καθώς αυτή η πραγματικότητα είναι ό,τι έχουμε. Το θέατρό μας, το κοινό μας, τα λόγια και τα σώματά μας είναι τα μόνα μας εργαλεία για να υπάρχουμε σε αυτό το πλαίσιο και να είμαστε ενεργοί πολίτες στην περιοχή μας που πλήττεται από συγκρούσεις.

"Για μένα το θέατρο είναι ένστικτο. Η ικανότητα να μπορείς να αποκρυπτογραφείς αυτά που σου λέει το σώμα, το μυαλό και η καρδιά σου στο εδώ και το τώρα και ο τρόπος που κινείσαι μέσα από αυτό σε συλλογικό επίπεδο, είναι η πιο ανταποδοτική και εξαντλητική άσκηση, είναι μια γέννηση και όταν κάτι αληθινό και οργανικό ζωντανεύει, είναι μαγικό!".

Είναι μια συνεχής μάχη για εσάς η καταπολέμηση της λογοκρισίας για έναν ανοιχτό χώρο όπου οι ιδέες ρέουν ελεύθερα;
Αγνοούμε τη λογοκρισία και την υπερβαίνουμε. Πάντα μπορούσαμε να λέμε αυτό που θέλουμε και με κάποιο τρόπο να ξεφεύγουμε. Αυτό είναι μια τέχνη από μόνη της! Και μάλιστα μια πολύ παλιά τέχνη στην περιοχή μας.

Έχετε μια συγκεκριμένη μεθοδολογία σχετικά με τον τρόπο που δημιουργείτε μια παράσταση;
Πιστεύω ότι πρέπει να θέτουμε περιορισμούς και να εξασκούμαστε στην εφεύρεση ευέλικτων δομών για τη δουλειά μας, τα οποία μπορούν να σταθούν και από μόνα τους, που αφήνουν όμως παράλληλα χώρο για το απροσδόκητο. Είναι μια διαπραγμάτευση μεταξύ της θέσπισης συγκεκριμένων κανόνων και της λογικής ότι αφήνουμε τα πράγματα να κυλήσουν. Για μένα το θέατρο είναι ένστικτο. Η ικανότητα να μπορείς να αποκρυπτογραφείς αυτά που σου λέει το σώμα, το μυαλό και η καρδιά σου στο εδώ και το τώρα και ο τρόπος που κινείσαι μέσα από αυτό σε συλλογικό επίπεδο, είναι η πιο ανταποδοτική και εξαντλητική άσκηση, είναι μια γέννηση και όταν κάτι αληθινό και οργανικό ζωντανεύει, είναι μαγικό!