Τι είδαμε τον Ιούνιο στις διεθνείς θεατρικές παραγωγές του Φεστιβάλ Αθηνών;

Μόλις τέσσερις ήταν οι ξένες παραστάσεις του Ιουνίου στην Πειραιώς 260, όμως αποδείχθηκαν πολυεπίπεδες συνθέσεις που στην πλειοψηφία τους καταπιάστηκαν με περισσότερες της μίας θεματικής. Από το διανοητικό/εγκεφαλικό θέατρο του Πολωνού Κριστόφ Βαρλικόφσκι μέχρι το άκρως σωματικό των Βρετανών Forced Entertainment είδαμε διαφορετικές σκηνικές γλώσσες και διακριτές καλλιτεχνικές ταυτότητες, παρά το γεγονός ότι πολλές από τις παραστάσεις μοιράστηκαν το κοινό μέσο της τεχνολογίας. Με εξαίρεση τους Forced Entertainment, δεν υπήρξε παράσταση που να μην κάνει χρήση της βιντεοπροβολής με αποκορύφωμα αυτή του Λιβανέζου Ραμπί Μρουέ, ο οποίος ερμήνευσε καθισμένος στην πλατεία, αθέατος για τους περισσότερους θεατές, με την εικόνα του να φτάνει κινηματογραφημένη στη σκηνή. Η συγκεκριμένη παράσταση, "Looking for a missing employee" είχε αμιγώς πολιτικό περιεχόμενο, καταπιανόμενη με την αληθινή υπόθεση της εξαφάνισης ενός κατώτερου υπαλλήλου του Υπουργείου Οικονομικών του Λιβάνου στα 90’s. Ο Μρουέ, παραθέτοντας τα σχετικά με την υπόθεση δημοσιεύματα τύπου της εποχής, δημιούργησε μία ιδιαίτερη περφόρμανς, ένα "θέατρο ντοκουμέντο with a twist", φέρνοντας στο φως μία -αληθινή δυστυχώς- ιστορία ενός καφκικού κρατικού μηχανισμού, που κατέληξε σε ένα απολύτως αποτρόπαιο φινάλε. "Συνομιλώντας" με τα δημοσιεύματα αλλά και παραθέτοντάς τα με τρόπο που συνομιλούσαν το ένα με το άλλο, ο Μρουέ έστησε μία στατική αλλά ζωηρή αναπαράσταση που σχολιάζε με διακριτό ειρωνικό χιούμορ τόσο την πολιτική διαφθορά όσο και την εξάρτηση του Τύπου από τα κυβερνητικά συμφέροντα.

Ιδιαιτέρως πολυεπίπεδη, και όπως το συνηθίζει διακειμενική, ήταν η παράσταση του Κριστόφ Βαρλικόφσκι, "Elizabeth Costello / J. M. Coetzee. Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές": αν και την απασχόλησε κυρίως η ανατροφοδοτική σχέση του δημιουργού με το δημιούργημά του -και συνεπακόλουθα η βάσανος της δημιουργίας-, επί σκηνής ξεδιπλώθηκαν μια σειρά προβληματισμών, οι περισσότεροι σταθεροί στο θέατρο του Πολωνού, για τον έρωτα, τον φεμινισμό, την οικολογική καταστροφή, τη μη πνευματικότητα της εποχής μας. Συνολικά, επρόκειτο για μία δαιδαλώδη σύνθεση από την οποία νιώσαμε συχνά την έλλειψη ενός νήματος που θα μας βοηθούσε σε αυτήν την περιπλάνηση στα μονοπάτια του μυαλού μιας κατά τ’ άλλα σκηνοθετικής ιδιοφυίας.

Με διαφορετική σκηνική γλώσσα και διαφορετικό θεματικό προσανατολισμό, όμως εξίσου επικής σύλληψης, πολυθεματική και πολυεπίπεδη, η παράσταση "Lacrima" της Γαλλο-βιετναμέζας Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγέν μας χάρισε την ωραιότερη ως τώρα στιγμή του Φεστιβάλ. Στο κέντρο της μία φανταστική -αλλά ίσως όχι και τόσο- ιστορία, η δημιουργία ενός νυφικού για την πριγκίπισσα της Μεγάλης Βρετανίας. Η παράσταση ενέπλεξε τρεις χώρους δράσης, και γι’ αυτό τρεις ιστορίες, καθώς για το εγχείρημα επιστρατεύτηκαν το προσωπικό ενός ατελιέ στο Παρίσι, που στην πλειοψηφία τους αποτελούσαν μέλη μιας οικογένειας, τρεις πλέκτριες στην Αλανσόν της Νορμανδίας, περιοχή που φημίζεται για τις χειροποίητες δαντέλες της, κι ένας ράφτης κεντημάτων στη Βομβάη, που ανέλαβε το περίτεχνο κέντημα του νυφικού πέπλου με 10.000 μαργαριτάρια.

Οι ιστορίες, δεξιοτεχνικά υφασμένες σε μία τρίωρη παράσταση που παρακολουθούνταν απνευστί, μίλησαν για πολλά, συνδέοντας τη μυθοπλασία με την πραγματική πληροφορία: για την αξία των χειροποίητων δημιουργημάτων, που αποτελούν ανεκτίμητους πολιτιστικούς θησαυρούς, για τον αδιανόητο κόπο και το τίμημα πίσω από τη δημιουργία τους, για τις συγκρουσιακές σχέσεις που δημιουργούν οι έμφυλοι ρόλοι και για την ενδοοικογενειακή βία. Κυρίως όμως οι ιστορίες μίλησαν για την ανάγκη αλληλεγγύης και ενσυναίσθησης, για την ανθρωπιά που εκλείπει, για την ανάγκη αλλαγής παραδείγματος στον τρόπο που ζούμε και συνυπάρχουμε. Φυσικά, στο φόντο της παράστασης ήταν εύγλωττα τα σχόλια για τις αποικιοκρατικές, εντέλει βίαιες, πολιτικές των χωρών της Δύσης εις βάρος του αναπτυσσόμενου κόσμου, καθιστώντας την παράσταση ουσιαστικά πολιτική, την ώρα που η Ενγκιγέν, με τρυφερότητα, διορατικό βλέμμα, χωρίς διδακτισμούς, έκανε σπουδαίο θέατρο, τόσο αέρινο, φίνο και λεπτομερές όσο ένα χειροποίητο κέντημα.

Οι Βρετανοί Forced Entertainment με την επετειακή των σαράντα χρόνων τους παράσταση "Signal to noise" παρέδωσαν μία ωδή στο υπαρξιακό παράλογο που βιώνει ο σημερινός άνθρωπος. Τίποτα λογικό δεν συνέβη επί σκηνής, καμία ιστορία με πλοκή -ούτε καν υποτυπώδη- δεν εξελίχθηκε μπροστά μας, ενόσω παρακολουθούσαμε τους έξι αεικίνητους και αδιανόητα ταλαντούχους ερμηνευτές της ομάδας να αλλάζουν περούκες και ρούχα, να μεταφέρουν πέρα δώθε σκηνικά αντικείμενα, να κινούνται σαν μαριονέτες ή ρομποτάκια και να επαναλαμβάνουν τις ίδιες φράσεις, σε ένα κείμενο που δεν πρέπει να ξεπερνούσε τις 5-10 σελίδες. Πλάσματα που έμοιαζαν να έρχονται από έναν άλλο κόσμο, έναν παλιό κόσμο που έχει χαθεί, προσπαθούσαν να βρουν τη θέση τους και τη φωνή τους, να προσδιορίσουν την ίδια τους την ύπαρξη, σε ένα νέο περιβάλλον, σαν ηθοποιοί μιας παράστασης -με γέλια-κονσέρβα και ηχογραφημένα χειροκροτήματα- που καθορίζει την ύπαρξή τους. Το κείμενο, εξολοκλήρου δοσμένο σε playback, αποτέλεσε τον καμβά πάνω στον οποίο προσπάθησαν να συντονιστούν αυτοί οι αστείοι όσο και απελπισμένοι άνθρωποι, που έμοιαζαν με απομεινάρια κάποιας παραλλαγής του θεάτρου του Ιονέσκο ή του Μπέκετ. "Is this my voice", "Αre these my words", "I am worried my life isn’t real" οι φράσεις που επαναλαμβάνονταν σε αυτή την παράσταση-προσομοίωση ζωής, ενώ οι ηθοποιοί έφταναν σε κρεσέντο αποδιοργάνωσης, μέχρι να εγκαταλείψουν τη σκηνή ως την επόμενη (;) φορά. Μια παράσταση απίστευτης ακρίβειας, ευφυούς σύλληψης, που άγγιξε βαθιά υπαρξιακά επίπεδα μέσω του σουρεαλισμού, όμως την ίδια ώρα δοκίμασε τις αντοχές του κοινού με την ιδιότυπη φόρμα της.