Μόλις τέσσερις ήταν οι ξένες παραστάσεις του Ιουνίου στην Πειραιώς 260, όμως αποδείχθηκαν πολυεπίπεδες συνθέσεις που στην πλειοψηφία τους καταπιάστηκαν με περισσότερες της μίας θεματικής. Από το διανοητικό/εγκεφαλικό θέατρο του Πολωνού Κριστόφ Βαρλικόφσκι μέχρι το άκρως σωματικό των Βρετανών Forced Entertainment είδαμε διαφορετικές σκηνικές γλώσσες και διακριτές καλλιτεχνικές ταυτότητες, παρά το γεγονός ότι πολλές από τις παραστάσεις μοιράστηκαν το κοινό μέσο της τεχνολογίας. Με εξαίρεση τους Forced Entertainment, δεν υπήρξε παράσταση που να μην κάνει χρήση της βιντεοπροβολής με αποκορύφωμα αυτή του Λιβανέζου Ραμπί Μρουέ, ο οποίος ερμήνευσε καθισμένος στην πλατεία, αθέατος για τους περισσότερους θεατές, με την εικόνα του να φτάνει κινηματογραφημένη στη σκηνή. Η συγκεκριμένη παράσταση, "Looking for a missing employee" είχε αμιγώς πολιτικό περιεχόμενο, καταπιανόμενη με την αληθινή υπόθεση της εξαφάνισης ενός κατώτερου υπαλλήλου του Υπουργείου Οικονομικών του Λιβάνου στα 90’s. Ο Μρουέ, παραθέτοντας τα σχετικά με την υπόθεση δημοσιεύματα τύπου της εποχής, δημιούργησε μία ιδιαίτερη περφόρμανς, ένα "θέατρο ντοκουμέντο with a twist", φέρνοντας στο φως μία -αληθινή δυστυχώς- ιστορία ενός καφκικού κρατικού μηχανισμού, που κατέληξε σε ένα απολύτως αποτρόπαιο φινάλε. "Συνομιλώντας" με τα δημοσιεύματα αλλά και παραθέτοντάς τα με τρόπο που συνομιλούσαν το ένα με το άλλο, ο Μρουέ έστησε μία στατική αλλά ζωηρή αναπαράσταση που σχολιάζε με διακριτό ειρωνικό χιούμορ τόσο την πολιτική διαφθορά όσο και την εξάρτηση του Τύπου από τα κυβερνητικά συμφέροντα.
Ιδιαιτέρως πολυεπίπεδη, και όπως το συνηθίζει διακειμενική, ήταν η παράσταση του Κριστόφ Βαρλικόφσκι, "Elizabeth Costello / J. M. Coetzee. Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές": αν και την απασχόλησε κυρίως η ανατροφοδοτική σχέση του δημιουργού με το δημιούργημά του -και συνεπακόλουθα η βάσανος της δημιουργίας-, επί σκηνής ξεδιπλώθηκαν μια σειρά προβληματισμών, οι περισσότεροι σταθεροί στο θέατρο του Πολωνού, για τον έρωτα, τον φεμινισμό, την οικολογική καταστροφή, τη μη πνευματικότητα της εποχής μας. Συνολικά, επρόκειτο για μία δαιδαλώδη σύνθεση από την οποία νιώσαμε συχνά την έλλειψη ενός νήματος που θα μας βοηθούσε σε αυτήν την περιπλάνηση στα μονοπάτια του μυαλού μιας κατά τ’ άλλα σκηνοθετικής ιδιοφυίας.
Με διαφορετική σκηνική γλώσσα και διαφορετικό θεματικό προσανατολισμό, όμως εξίσου επικής σύλληψης, πολυθεματική και πολυεπίπεδη, η παράσταση "Lacrima" της Γαλλο-βιετναμέζας Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγέν μας χάρισε την ωραιότερη ως τώρα στιγμή του Φεστιβάλ. Στο κέντρο της μία φανταστική -αλλά ίσως όχι και τόσο- ιστορία, η δημιουργία ενός νυφικού για την πριγκίπισσα της Μεγάλης Βρετανίας. Η παράσταση ενέπλεξε τρεις χώρους δράσης, και γι’ αυτό τρεις ιστορίες, καθώς για το εγχείρημα επιστρατεύτηκαν το προσωπικό ενός ατελιέ στο Παρίσι, που στην πλειοψηφία τους αποτελούσαν μέλη μιας οικογένειας, τρεις πλέκτριες στην Αλανσόν της Νορμανδίας, περιοχή που φημίζεται για τις χειροποίητες δαντέλες της, κι ένας ράφτης κεντημάτων στη Βομβάη, που ανέλαβε το περίτεχνο κέντημα του νυφικού πέπλου με 10.000 μαργαριτάρια.
Οι ιστορίες, δεξιοτεχνικά υφασμένες σε μία τρίωρη παράσταση που παρακολουθούνταν απνευστί, μίλησαν για πολλά, συνδέοντας τη μυθοπλασία με την πραγματική πληροφορία: για την αξία των χειροποίητων δημιουργημάτων, που αποτελούν ανεκτίμητους πολιτιστικούς θησαυρούς, για τον αδιανόητο κόπο και το τίμημα πίσω από τη δημιουργία τους, για τις συγκρουσιακές σχέσεις που δημιουργούν οι έμφυλοι ρόλοι και για την ενδοοικογενειακή βία. Κυρίως όμως οι ιστορίες μίλησαν για την ανάγκη αλληλεγγύης και ενσυναίσθησης, για την ανθρωπιά που εκλείπει, για την ανάγκη αλλαγής παραδείγματος στον τρόπο που ζούμε και συνυπάρχουμε. Φυσικά, στο φόντο της παράστασης ήταν εύγλωττα τα σχόλια για τις αποικιοκρατικές, εντέλει βίαιες, πολιτικές των χωρών της Δύσης εις βάρος του αναπτυσσόμενου κόσμου, καθιστώντας την παράσταση ουσιαστικά πολιτική, την ώρα που η Ενγκιγέν, με τρυφερότητα, διορατικό βλέμμα, χωρίς διδακτισμούς, έκανε σπουδαίο θέατρο, τόσο αέρινο, φίνο και λεπτομερές όσο ένα χειροποίητο κέντημα.
Οι Βρετανοί Forced Entertainment με την επετειακή των σαράντα χρόνων τους παράσταση "Signal to noise" παρέδωσαν μία ωδή στο υπαρξιακό παράλογο που βιώνει ο σημερινός άνθρωπος. Τίποτα λογικό δεν συνέβη επί σκηνής, καμία ιστορία με πλοκή -ούτε καν υποτυπώδη- δεν εξελίχθηκε μπροστά μας, ενόσω παρακολουθούσαμε τους έξι αεικίνητους και αδιανόητα ταλαντούχους ερμηνευτές της ομάδας να αλλάζουν περούκες και ρούχα, να μεταφέρουν πέρα δώθε σκηνικά αντικείμενα, να κινούνται σαν μαριονέτες ή ρομποτάκια και να επαναλαμβάνουν τις ίδιες φράσεις, σε ένα κείμενο που δεν πρέπει να ξεπερνούσε τις 5-10 σελίδες. Πλάσματα που έμοιαζαν να έρχονται από έναν άλλο κόσμο, έναν παλιό κόσμο που έχει χαθεί, προσπαθούσαν να βρουν τη θέση τους και τη φωνή τους, να προσδιορίσουν την ίδια τους την ύπαρξη, σε ένα νέο περιβάλλον, σαν ηθοποιοί μιας παράστασης -με γέλια-κονσέρβα και ηχογραφημένα χειροκροτήματα- που καθορίζει την ύπαρξή τους. Το κείμενο, εξολοκλήρου δοσμένο σε playback, αποτέλεσε τον καμβά πάνω στον οποίο προσπάθησαν να συντονιστούν αυτοί οι αστείοι όσο και απελπισμένοι άνθρωποι, που έμοιαζαν με απομεινάρια κάποιας παραλλαγής του θεάτρου του Ιονέσκο ή του Μπέκετ. "Is this my voice", "Αre these my words", "I am worried my life isn’t real" οι φράσεις που επαναλαμβάνονταν σε αυτή την παράσταση-προσομοίωση ζωής, ενώ οι ηθοποιοί έφταναν σε κρεσέντο αποδιοργάνωσης, μέχρι να εγκαταλείψουν τη σκηνή ως την επόμενη (;) φορά. Μια παράσταση απίστευτης ακρίβειας, ευφυούς σύλληψης, που άγγιξε βαθιά υπαρξιακά επίπεδα μέσω του σουρεαλισμού, όμως την ίδια ώρα δοκίμασε τις αντοχές του κοινού με την ιδιότυπη φόρμα της.
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
Περισσότερες πληροφορίες
Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές
Μπορεί η τέχνη να σώσει τον κόσμο; Ή μήπως η επιθυμία των καλλιτεχνών να μιλήσουν «μέσα από την τέχνη» και να αφήσουν το στίγμα τους είναι απλώς ουτοπική; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει η Ελίζαμπεθ Κοστέλο, ηρωίδα μυθοπλασίας του Νοτιοαφρικανού νομπελίστα Τζ. Μ. Κουτσί, στον δημιουργό της, πάνω σε τρία έργα του οποίου βασίζεται αυτή η διεθνής παραγωγή (συγκεκριμένα τα «Ελίζαμπεθ Κοστέλο», «Ένας αργός άνθρωπος» και «Moral tales»). Σύμφωνα με τον Κουτσί, η Ελίζαμπεθ Κοστέλο εισβάλλει στη φαντασία του και στα γραπτά του, και στη συνέχεια χρησιμοποιεί τη φωνή του για να μιλήσει για τη φιλοσοφία, το περιβάλλον, για κοινωνικά και υπαρξιακά ζητήματα, ή να ευαισθητοποιήσει για την κακοποίηση των ζώων, την κοινωνική αδικία και τον αποκλεισμό των ηλικιωμένων και των αναπήρων. Ο Πολωνός ανατρέχει σταθερά στο έργο του Κουτσί. Η Κοστέλο φαίνεται να στοιχειώνει και το θέατρό του, καθώς έχει ήδη εμφανιστεί σε πέντε παραστάσεις του μέχρι στιγμής – άλλοτε αυτοπροσώπως και άλλοτε ως αναφορά. Όμως είναι η πρώτη φορά που της αφιερώνει ένα ολόκληρο έργο και την καθιστά κεντρικό πρόσωπο της νέας του παράστασης.
Lacrima
Ένας οίκος υψηλής ραπτικής δέχεται μια ασυνήθιστη παραγγελία: να φτιάξει το νυφικό μιας πριγκίπισσας της βασιλικής οικογένειας της Αγγλίας. Επί οκτώ μήνες διάφοροι άνθρωποι εργάζονται για την υλοποίηση του μυστικού σχεδίου χωρίς να γνωρίζουν το τελικό προϊόν: η μοντελίστ στο Παρίσι, η πλέκτρια δαντέλας στη Νορμανδία, ο κεντητής στο Μουμπάι. Όλοι δεσμεύονται να μην αποκαλύψουν το παραμικρό. Όμως επί σκηνής παρακολουθούμε να ξετυλίγονται η μοίρα και τα όνειρά τους. Η Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγέν, που τη γνωρίσαμε στο Φεστιβάλ με τη μαγευτική Σαϊγκόν (2019) και το 2021 μας παρουσίασε την παράσταση “Fraternité, un conte fantastique” (“Αδελφοσύνη: μια φανταστική ιστορία”), πλέκει πάνω στην κοπιώδη διαδικασία της δημιουργίας, μια ιστορία για τη βία, θεσμική και ενδοοικογενειακή, και για τα δάκρυα που κρύβονται πίσω από την ομορφιά.
Looking for a missing employee / Ένας υπάλληλος αγνοείται
Τεκμήρια που αφορούν εσφαλμένες υποψίες, σκάνδαλα, αποκαλύψεις κυβερνητικής διαφθοράς και δολοφονίες γύρω από την υπόθεση μιας απρόσμενης εξαφάνισης υπαλλήλου του υπουργείου Οικονομικών του Λιβάνου στη Βηρυτό το 1996. Κι ακόμα, η απώλεια ενός μεγάλου χρηματικού ποσού που γεννά πολλά ερωτηματικά. Στην προσπάθειά της να μάθει πού βρίσκεται ο σύζυγός της, η σύζυγος του υπαλλήλου συλλαμβάνεται. Βασιζόμενος σε πραγματικά γεγονότα, ο θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και ηθοποιός Ραμπί Μρουέ παρουσιάζει ένα έργο γι’ αυτή την ανησυχητική αστυνομική υπόθεση και τους διαπλεκόμενους πολιτικοοικονομικούς παράγοντες, αναζητώντας την «Αλήθεια» μέσα από σχετικά δημοσιεύματα και φωτογραφίες εφημερίδων, που συλλέγει εδώ και δεκαετίες. Ψύχραιμα αλλά και με τρόπο αμείλικτο συγκρίνει κάθε τεκμήριο. Κάθεται ανάμεσά μας ενώ παρακολουθούμε την προσεγμένη παρουσίαση του υλικού στην οθόνη. Σταδιακά αποκτάμε μια ιδέα για την προσωπικότητα του υπαλλήλου. Ό,τι είχε απομείνει από το σώμα του, βρέθηκε δύο μήνες μετά την εξαφάνισή του. Ο Ραμπί μάς καθοδηγεί να αντιληφθούμε πόσο χειραγωγούμενες και αμφίσημες είναι οι πληροφορίες, σε απόλυτη συμφωνία, με τα κυβερνητικά συμφέροντα.
Signal to noise
Στην παράσταση παρακολουθούμε άτομα αποξενωμένα, στο μεταίχμιο μεταξύ φυσικού και τεχνητού· αιχμάλωτα φράσεων ηλεκτρονικών υπολογιστών, που τα ανθρώπινα σώματα μοιάζουν να αναπαράγουν χωρίς συναίσθημα σαν απρόσωπες κοινωνικές συμβάσεις. Πώς αντιδρά το σώμα όταν η φωνή, η γλώσσα, το περιεχόμενο και η έκφραση είναι προκαθορισμένα; Τα σώματα των Forced Entertainment επιμένουν να παίζουν: φορούν κοστούμια και περούκες, αποδιοργανώνουν και αναδιοργανώνουν διαρκώς τη σκηνή, σε όλο και πιο άχρηστες και παράλογες διατάξεις, με απόλυτη σοβαρότητα – όσο πιο παράλογη είναι η διάταξη, τόσο πιο σοβαροί εκείνοι. Μια οδυνηρά κωμική χορογραφία ασυντόνιστης επικοινωνίας ανάμεσα στις λέξεις και τη γλώσσα του σώματος, που απηχεί θλιβερά ερωτήματα: Είναι αυτό το χέρι μου; Είναι αυτή η φωνή μου; Σε ποιο βαθμό, άραγε, αυτό που σκεφτόμαστε, αυτό που είμαστε, παράγεται από την τεχνητή νοημοσύνη; Η παράσταση σκιαγραφεί μια μεγαλειώδη και ανησυχητική εικόνα της περιορισμένης και αλλοιωμένης νοητικής μας κατάστασης.
