"Ιφιγένεια εν Αυλίδι": Όλα όσα κρατάμε από τη συνέντευξη τύπου της παγκόσμιας πρεμιέρας που θα δοθεί στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου

Στις 5 και 6 Ιουλίου θα γίνει η έναρξη των φετινών Επιδαυρίων με μια μεγάλη διεθνή συμπαραγωγή, στην οποία ο σημαντικότερος Ρώσος σκηνοθέτης της νεότερης γενιάς, Τιμοφέι Κουλιάμπιν, ο οποίος μας μάγεψε πριν μερικά χρόνια με τη δουλειά του πάνω στις "Τρεις αδελφές" του Τσέχοφ, θα συνεργαστεί για πρώτη φορά με Έλληνες ηθοποιούς. Η Ανθή Ευστρατιάδου, η Μαρία Ναυπλιώτου, ο Θάνος Τοκάκης, ο Νίκος Ψαρράς, ο Νικόλας Παπαγιάννης, ο Δημήτρης Παπανικολάου καθώς και οι Δημήτρης Γεωργιάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Βασίλης Μπούτσικος και Αλέξανδρος Πιεχόβιακ συνεργάζονται σε αυτή την ευτυχή συνάντηση με αφορμή την τραγωδία του Ευριπίδη, "Ιφιγένεια εν Αυλίδι".

Η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Κατερίνα Ευαγγελάτου εξέφρασε τη χαρά που κρύβει η υποδοχή καλλιτεχνών του διαμετρήματος του Κουλιάμπιν και επεσήμανε πως το Φεστιβάλ έχει ανοίξει από πέρυσι "γέφυρες ανταλλαγής" ξένων σκηνοθετών με Έλληνες ηθοποιούς, ώστε να "δουλέψουν με τη δική τους οπτική πάνω στο αρχαίο δράμα"˙ μια διαδικασία που -κατά τα λεγόμενά της- "μπολιάζει το ελληνικό θέατρο και την ελληνική καλλιτεχνική κοινότητα με δημιουργικούς πόρους και προσφέρει στο κοινό την ευκαιρία να δει παραστάσεις εξαιρετικές -με την έννοια της εξαίρεσης, δηλαδή παραστάσεις που δεν βλέπει στην τακτική χειμερινή σεζόν". Επεσημαίνοντας επίσης πως η παράσταση θα παιχτεί μόνο στην Επίδαυρο (εκτός ίσως του Ηρωδείου), τόνισε πως έτσι "κατοχυρώνεται η μοναδικότητα του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου", καθιστώντας τις παραστάσεις σε αυτό "μοναδικά και ξεχωριστά γεγονότα".

Ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν, παίρνοντας το λόγο, τόνισε ότι δεν θα ήθελε να αποκαλύψει πολλά για την οπτική του, αποδείχτηκε όμως ουσιαστικός και βαθιά συγκινητικός ομιλητής. Θυμίζουμε πως η ιστορία αφορά στη θυσία της Ιφιγένειας στην Αυλίδα, όπου βρίσκονται αραγμένα τα πλοία των Ελλήνων: μια θυσία "απαραίτητη", ώστε να φυσήξουν οι άνεμοι που θα επιτρέψουν τον απόπλου για την Τροία και συνεπακόλουθα την εκδίκηση των Ελλήνων για την αρπαγή της Ωραίας Ελένης. Ο Κουλιάμπιν, αφού ευχαρίστησε το Φεστιβάλ για την "τεράστια ευκαιρία" που του έδωσε να δουλέψει με ένα από τα πιο αγαπημένα του έργα "στη θρυλική σκηνή της Επιδαύρου" και με ένα υπέροχο ανσάμπλ ηθοποιών, τόνισε πως στο κέντρο του έργου είναι ο πόλεμος, ένας επικείμενος πόλεμος που, για ν’ αρχίσει, χρειάζεται ήδη θύματα. "Η δική μου εστίαση δεν είχει να κάνει τόσο με το θέμα της θυσίας ("άλλωστε η Ιφιγένεια δεν θυσιάζεται, αλλά δολοφονείται", είπε χαρακτηριστικά) όσο του πολέμου, δηλαδή με τον μηχανισμό, τη στρατηγική, την ‘τεχνολογία’ -με την έννοια της μπίζνας- του πολέμου".

Αναλύοντας λίγο περισσότερο το σκεπτικό του, εξήγησε πως στο έργο δεν τίθεται ποτέ το ερώτημα "αν πρέπει να αρχίσει ο πόλεμος, είναι αυτονόητο ότι θ’ αρχίσει. Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι καν το τίμημα που θα έχει ο πόλεμος, αλλά το ότι θεωρείται φυσιολογικό κομμάτι της ζωής", συμπλήρωσε. "Ως άνθρωπος του 21ου αι. δεν μπορώ να αποδεχτώ ότι εξακολουθούν να συμβαίνουν πόλεμοι, όμως συμβαίνουν. Κι έτσι, επιστρέφουμε σε κείμενα που γράφτηκαν χιλιάδες χρόνια πριν, μήπως και μάθουμε το μάθημά μας, που ακόμη δεν έχουμε μάθει. Μήπως ο πολιτισμός μας πάει μπροστά επιτέλους, μήπως αποκτήσουμε έναν πολιτισμό που δεν θα επιτρέπει τον πόλεμο˙ όμως ο πόλεμος είναι κοντά, πιο κοντά απ’ ό,τι νομίζουμε", κατέληξε χαρακτηριστικά.

Η αισθητική της παράστασης επιτρέπει κάποιους σύγχρονους υπαινιγμούς, αποκάλυψε ο σκηνοθέτης, όχι όμως με συγκεκριμένες αναφορές σε χρόνο ή τόπο, ενώ τον ενδιέφερε η απόδοση της ιστορίας όχι μόνο μέσω του λόγου αλλά και μέσω της οπτικής γλώσσας, δηλαδή μέσω της γλαφυρής ατμόσφαιρας και της δημιουργίας εικόνων που θα υποδηλώνουν πράγματα χωρίς τη "βοήθεια" του κειμένου. Μέσα σε αυτή την οπτική, σημαντική διαφαίνεται η παρουσία της θεάς Άρτεμης, που είναι αυτή που θέτει εξαρχής την κατάσταση. "Πλέον δεν υπάρχουν θεοί, αλλά η Άρτεμη στις μέρες μας θα μπορούσε να είναι μια κυρίαρχη δύναμη, μια μορφή εξουσίας, ένας τωρινός οργανισμός ή κυβέρνηση που ρυθμίζει τα πάντα και κανείς δεν μπορεί να της εναντιωθεί. Ό,τι αποφασίσει θα γίνει, χωρίς περιθώριο απόδρασης", εξήγησε.

Ο Παντελής Μπουκάλας που υπογράφει τη μετάφραση εξέφρασε τον ενθουσιασμό του για τη συνεργασία με ένα δυνατό καλλιτεχνικό team και τον Κουλιάμπιν επικεφαλής. Εξηγώντας πως ο Ευριπίδης είναι αυτός που έχει μεταφράσει περισσότερο από την "αγία τριάδα" των τραγικών κι αυτός που νιώθει πιο κοντά του ("τον προσεγγίζω βέβαια με δέος, αλλά όχι με τον τρόμο που προσεγγίζω τον Αισχύλο"), διευκρίνισε πως δεν χορηγεί στον εαυτό του το "άλλοθι" της ιδιότητάς του ως ποιητή. "Αυτή δεν μου δίνει το δικαίωμα να πέσω στην οκνηρία, να μην πολεμήσω με το κείμενο, να μην ηττηθώ από το κείμενο. Αν δεν ηττηθείς απο την αρχαία τραγωδία, από τον αρχαίο λόγο, δεν μπορείς να τον μεταφράσεις", δήλωσε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε: "Στην Ελλάδα έχουμε χρέος στο να μελετάμε βαθιά και ουσιαστικά τον αρχαίο λόγο, όχι ως αρχαιοκάπηλοι ή ως πατριδοκάπηλοι".

Οι ηθοποιοί για τους ρόλους τους και τη συνεργασία τους με τον σκηνοθέτη

Μαρία Ναυπλιώτου (Κλυταιμνήστρα)

Ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάγνωση πάνω στην "Ιφιγένεια", ξέρει απολύτως τι θέλει να πει. Επίσης, έχει δημιουργήσει έναν κόσμο και μας έβαλε μέσα σε αυτόν, δίνοντάς μας ελευθερία αλλά και όρια. Προσωπικά, έχω μια τάση να δικαιολογώ την Κλυταιμνήστρα, να βρω το καλό της κομμάτι, αλλά η ανάγνωση του Τιμοφέι με οδηγήσε να ανακαλύψω ένα πρόσωπο που είναι ένα τέρας, ένα τρομαχτικό πρόσωπο, που έχει επιλογές αλλά δεν τις επιλέγει. Η ήττα είναι το τελικό γνώρισμα αυτής της κατάστασης, όταν η Κλυταιμνήστρα καταλαβαίνει τι εχει συμβεί, είναι πολύ αργά.

Ανθή Ευστρατιάδου (Ιφιγένεια)

Είναι εξαιρετικά σπάνιο να συναντιέσαι με έναν άνθρωπο τόσο συγκινητικό. Επιπλέον, ο Τιμοφέι έχει το σπάνιο χάρισμα να ενώνει τους ανθρώπους, τους ηθοποιούς και τους συντελεστές. Μας έχει εμπνεύσει με έναν υποσυνείδητο τρόπο, δεν επέβαλλε αυτό που ήθελε, αλλά μας πήρε από το χέρι και βουτήξαμε μαζί σε ψυχικές περιοχές πολύ άγριες.

Θάνος Τοκάκης (Αχιλλέας)

Είναι η πρώτη φορά που δουλεύω με ξένο σκηνοθέτη και πάντα υπάρχει μια προσμονή, όταν οι ξένοι έρχονται να δουλέψουν με εμάς και ειδικά με τα κείμενά μας, για τα οποία είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι έχουμε κάποιες αντιλήψεις. Αυτή η "σύγκρουση", λοιπόν, έχει πολύ ενδιαφέρον, καθώς δημιουργείται μια διαπολιτισμική μίξη από την οποία έρχεται μια πολύ ενδιαφέρουσαν αποκαθήλωση των ηρώων μας. Επίσης, υπάρχει πολύ μεγάλη πυκνότητα στις πρόβες, δουλεύουμε μόλις έξι εβδομάδες, αλλά ο Τιμοφέι μάς έχει κάνει να νιώθουμε απολύτως ασφαλείς.

Νίκος Ψαρράς (Αγαμέμνων)

Ο Αγαμέμνων είναι ένας βαθιά συγκινητικός χαρακτήρας, ο οποίος γίνεται τέρας, ακριβώς επειδή η πολεμική μηχανή τους παρασύρει όλους. Στην πρόβα είμαστε όλοι ίσοι κι αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί μόνο έτσι μπορείς να δουλέψεις ουσιαστικά ως ηθοποιός. Ο Τιμοφέι ήρθε πολύ διαβασμένος, με συγκεκριμένη άποψη και με απαντήσεις σε κάθε ερώτημα. Η συνεργασία με τέτοιους ξένους σκηνοθέτες είναι πολύ μεγάλο δώρο και μακάρι αυτές οι παραστάσεις να περιοδεύσουν εδώ και στο εξωτερικό.

Νικόλας Παπαγιάννης (Μενέλαος)

Είναι μεγάλης σημασίας ο διάλογος ενός ξένου σκηνοθέτη και των Ελλήνων ηθοποιών, ειδικά πάνω σε αυτά τα κείμενα που για εμάς κουβαλούν κάτι μεγάλο. Με τέτοιες συνεργασίες έρχεται μια λυτρωτική απομυθοποίηση και ο Τιμοφέι είναι πολύ καλά διαβασμένος, με μια πολύ προσωπική σχέση με το έργο.