Ευριπίδης Λασκαρίδης: "Το γελοίο και το γκροτέσκο καθρεφτίζουν τον σκοτεινό εαυτό μας"

Ο κατεξοχήν αντισυμβατικός Έλληνας δημιουργός, διεθνώς αναγνωρισμένος σκηνοθέτης, χορογράφος και περφόρμερ Ευριπίδης Λασκαρίδης παρουσιάζει στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση μαζί με την ομάδα Osmosis τη νέα του παράσταση με τίτλο "Lapis Lazuli". Από 4 Απριλίου μάς καλεί σε ένα υβριδικό σύμπαν, σε νοητή συνέχεια με τα "Relic”, "Τιτάνες” και "Elenit”, για τη σχέση μας με το φόβο, εμπνευσμένο από τον ημιπολύτιμο λίθο με το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα, όπου συνυπάρχουν τα στοιχεία του γκροτέσκου, του κωμικού και του τρομακτικού. Είναι μια σκηνική γλώσσα κατανοητή από όλους που την ίδια στιγμή μαρτυρά ότι πειραματίζεται και αναζητά κάτι νέο. "Πόσο απέχει τελικά μια κραυγή από ένα γέλιο;” αναρωτιέται ο Ευριπίδης Λασκαρίδης που μιλάει στο "α” σε μια συνέντευξη εφ όλης της ύλης για την έμπνευση και την εμπειρία της δημιουργίας της παράστασης, το αποκαλυπτικό ταξίδι του στην Ιαπωνία, τις έννοιες της αλλαγής και της μεταμόρφωσης και πολλά ακόμη.

Ποια ήταν η αφορμή για τη δημιουργία του "Lapis Lazuli";
Το πρώτο ερέθισμα για τη δημιουργία του "Lapis Lazuli" ήταν ένα όνειρο που είχα στη Λιέγη, το βράδυ μετά την πρώτη παρουσίαση του "Elenit" στην μετα-Covid εποχή. Επέλεξα να το πάρω ως ένα χαρούμενο σημάδι της επιστροφής μας στην ελευθερία. Σε αυτό το όνειρο εμφανίστηκε ένας καινούριος χαρακτήρας, ο οποίος έγινε η αφετηρία για την ανάπτυξη του σύμπαντος της παράστασης. Τον είδα λουσμένο σε ένα έντονο μπλε φως, κάτι που, το άλλο πρωί, με οδήγησε σε μνήμες από την παιδική μου ηλικία, όταν ο πατέρας μου μου είχε δείξει ένα κουτί με ημιπολύτιμους λίθους, μεταξύ των οποίων ξεχώριζε με τη λάμψη του ένα λάπις λάζουλι. Αυτή η εμπειρία έδωσε τον τίτλο στην παράσταση και τον πρώτο σπόρο για τη δημιουργία του χαρακτήρα, ο οποίος στη συνέχεια αναπτύχθηκε, και συνεχίζει να αναπτύσσεται ακόμα, μέσα από τις πρόβες και την έρευνα της ομάδας.

Τι σημαίνει για εσάς αυτός ο ημιπολύτιμος λίθος ο οποίος έδωσε τον τίτλο στην παράσταση;
Υπάρχουν διάφορες προεκτάσεις και ερμηνείες του λάπις λάζουλι που εμφανίζονται με διάφορους τρόπους στο έργο. Το βασικότερο όλων αφορά την ίδια την ετυμολογική ερμηνεία του ονόματός του. Αποδίδεται συχνά ως "Πέτρα από τον Ουρανό" ή και "Πέτρα του Ουρανού". Αυτή η αντιθετική σχέση μέσα στο διπλό όνομα του λίθου επεκτείνεται σε δίπολα, όπως άνθρωπος - ζώο ή ύλη - πνεύμα. Επίσης, σημαντικό για μένα ήταν και το συγκεκριμένο μπλε του λάπις λάζουλι, το οποίο έχει έναν σχεδόν υπερβατικό χαρακτήρα, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς τη χρήση του μέσα στην Ιστορία της Τέχνης. Μου φαίνεται πολύ γοητευτικό ότι είναι ένα ορυκτό που ο άνθρωπος βγάζει από τη γη και στολίζει με αυτό τις εικόνες και τα μνημεία των πιο πολύτιμων θεών του.

"Η απρόβλεπτη συμπεριφορά του λάπις λάζουλι υπό πίεση αποτελεί πιστεύω μια υπέροχη μεταφορά για τις ανθρώπινες αντιδράσεις σε δύσκολες συνθήκες. Στη δική μου περίπτωση, μου αρέσει να αντιμετωπίζω τις δυσκολίες και τις κακοτοπιές με χιούμορ – αυτή είναι η δική μου "απρόβλεπτη" συμπεριφορά”.

Η μεταμόρφωση και η αλλαγή ενυπάρχουν στη φύση του πετρώματος λάπις λάζουλι με την απρόβλεπτη συμπεριφορά κάτω από μεγάλη πίεση. Βρίσκεστε σε μια αντίστοιχη στιγμή στη ζωή και την πορεία σας;
Η μεταμόρφωση και η αλλαγή είναι κεντρικές έννοιες που με έχουν απασχολήσει πολύ, τόσο στην τέχνη όσο και στη ζωή μου. Η απρόβλεπτη συμπεριφορά του λάπις λάζουλι υπό πίεση αποτελεί πιστεύω μια υπέροχη μεταφορά για τις ανθρώπινες αντιδράσεις σε δύσκολες συνθήκες. Στη δική μου περίπτωση, μου αρέσει να αντιμετωπίζω τις δυσκολίες και τις κακοτοπιές με χιούμορ – αυτή είναι η δική μου "απρόβλεπτη" συμπεριφορά. Όσον αφορά την προσωπική μου αναζήτηση και την εσωτερική μεταμόρφωση, ναι, θα έλεγα ότι σίγουρα το έργο αυτό με βρίσκει σε μια τέτοια στιγμή και πιστεύω ότι με πολλούς τρόπους αυτό αντικατοπτρίζεται (ίσως και να αναπαρίσταται) σε πολλά σημεία του.

Το γκροτέσκο και το κωμικό είναι το όχημα μέσα από το οποίο εξερευνάτε τη σχέση μας με τον φόβο και τον τρόμο;
Το γκροτέσκο και το κωμικό είναι στοιχεία που χρησιμοποιώ συχνά για να εξερευνήσω σοβαρά ή και τρομακτικά (σε υπαρξιακό επίπεδο) ζητήματα. Πιστεύω ότι με μια τέτοια αντιμετώπιση μπορεί κανείς να ανακαλύψει βαθύτερες αλήθειες, με έναν τρόπο λιγότερο επίπονο και "διδακτικό". Για μένα, πολλές φορές το γελοίο και το γκροτέσκο λειτουργούν σαν ένας καθρέφτης που αντανακλά τις πιο σκοτεινές πλευρές μας, και μέσα από αυτή τη "διαμεσολάβηση" του καθρέφτη, η αντιμετώπιση του πιο "σκιώδους" εαυτού μας, γίνεται ίσως λίγο πιο εύκολη.

Ποιες ήταν οι αναφορές σας για τη δημιουργία αυτού του έργου;
Οι αναφορές μου ποικίλλουν: Από τη μία, η πλούσια ιστορία του κινηματογράφου και του θεάτρου, με ειδική έμφαση στον γερμανικό εξπρεσιονισμό και το σουρεαλισμό, έως τις πιο προσωπικές αναζητήσεις στη φιλοσοφία, την ψυχανάλυση και τη νευροεπιστήμη. Δεν το αναφέρω συχνά, επειδή νομίζω ότι θα μπέρδευε τους αναγνώστες, αλλά μεγάλη επιρροή, σε ό,τι αφορά την έρευνα για το έργο, αποτέλεσαν και τα γραπτά του Ίαν Μακ Γκίλκριστ (Iain McGilchrist) και η θεωρία του σχετικά με τις λειτουργίες των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου. Γενικά στα έργα μου πάντα συναντώνται διάφορες κουλτούρες, διάφορες επιρροές, διάφορες εικόνες, διάφορες σχολές. Στο "Lapis lazuli" η επιδίωξή μας είναι να αλληλοσυμπληρώνονται όλες αυτές οι αναφορές για να δώσουν μία τελική σύνθεση· αν θα είναι αρμονική ή παντελώς άτακτη, είναι εξίσου πιθανό και καλοδεχούμενο.

Το ταξίδι σας στην Ιαπωνία λειτούργησε καταλυτικά τόσο για τη δημιουργία της παράστασης όσο και για το μέλλον της πορείας σας; Τι σας έκανε περισσότερη εντύπωση;
Η εμπειρία μου στην Ιαπωνία ήταν αποκαλυπτική κυρίως επειδή είδα από κοντά πώς ο λαός αυτός αντιμετωπίζει την τέχνη και τη ζωή. Οι διαφορές μας δεν είναι μικρές, ταυτόχρονα όμως υπάρχει κάτι το εξαιρετικά οικείο, σε ένα επίπεδο που νομίζω ότι έχει να κάνει με την παράδοση, αλλά δεν μου είναι πολύ εύκολο να το πω με λόγια. Τη μεγαλύτερη εντύπωση μου έκανε ο τρόπος με τον οποίο η σύγχρονη τεχνολογία εξελίσσεται, με θράσος θα μπορούσε να πει κανείς, και συναντάται με την παράδοση και την ιστορία τους, που βασίζονται στη βαθιά πίστη στο σεβασμό και την ιεραρχία, με έναν τρόπο παράξενα λειτουργικό και οριακά τελετουργικό. Είχα, επίσης, την ευκαιρία να δω για πρώτη φορά θέατρο Καμπούκι στην αυθεντική μορφή του, μια πραγματικά δυνατή εμπειρία, η οποία μου γέννησε πολλές σκέψεις σε σχέση με το θέατρο γενικότερα, αλλά κυρίως σε σχέση με το θέατρο που θέλω να κάνω εγώ ο ίδιος τώρα και στο μέλλον. 

"Για μένα εκεί βρίσκεται η ουσία του θεάτρου: στο να μας φέρνει κοντά και στο να μας βοηθά να εξερευνήσουμε τους εαυτούς μας και να ανακαλύπτουμε ότι κάπου εκεί βαθιά μοιραζόμαστε κάτι παλιό, τρυφερό και κοινό για όλους”.

Τι θέση θα έχει ο λόγος στο "Lapis Lazuli";
Η θέση του λόγου στο "Lapis lazuli" είναι ακόμα υπό διερεύνηση. Ο τρόπος που δουλεύουμε τα έργα είναι τέτοιος που μέχρι και την τελευταία στιγμή πολλά στοιχεία αλλάζουν. Γενικά ο λόγος συνήθως εμφανίζεται πιο ακατάληπτος στα έργα μου και λειτουργεί πιο πολύ ως στοιχείο μιας ηχητικής σύνθεσης, παρά ως κάτι που παράγει λεκτικό νόημα. Το μεγάλο στοίχημα για μας είναι να βρούμε μία ισορροπία έτσι ώστε ο λόγος να μην "φυλακίζει" τα νοήματα, ονοματίζοντάς τα, αλλά να τα αφήνει ελεύθερα να μετασχηματίζονται στη φαντασία των θεατών, όπως είναι άλλωστε και στη δική μας σκέψη.

Που θα παρουσιαστεί το "Lapis lazuli” μετά τη Στέγη;
Αμέσως μετά τη Στέγη, πετάμε για τη Μαδρίτη και το Teatros del Canal. Στη συνέχεια θα ακολουθήσουν και τα άλλα θέατρα των συμπαραγωγών μας αλλά και όχι μόνο. Το καλοκαίρι, λοιπόν, θα βρεθούμε στο Άμστερνταμ, την Βαρκελώνη και το Πλόβντιβ, ενώ το φθινόπωρο θα πάμε Παρίσι, Τορίνο, Ρέτζιο Εμίλια, Λιέγη, Σαρλερουά, Ελσίνκι και Φλωρεντία. Ανυπομονούμε τόσο για την πρεμιέρα μας, όσο και για την περιοδεία - θέλουμε πολύ να δείξουμε το "Lapis Lazuli” στο κοινό! 

Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου;
Το μήνυμά μου για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου θα εστίαζε στη μεταμορφωτική αξία του θεάτρου ως μέσου ανθρώπινης έκφρασης και συνάντησης. Για μένα εκεί βρίσκεται η ουσία του, στο να μας φέρνει κοντά και στο να μας βοηθά να εξερευνήσουμε τους εαυτούς μας και να ανακαλύπτουμε ότι κάπου εκεί βαθιά μοιραζόμαστε κάτι παλιό, τρυφερό και κοινό για όλους. 

Επί σκηνής ανεβαίνουν οι Άγγελος Αλαφογιάννης, Ευριπίδης Λασκαρίδης, Δημήτρης Ματσούκας, Μαρία Μπρέγιαννη / Ευτυχία Στεφάνου (διπλή διανομή), Σπύρος Ντόγκας. Η μουσική και η ηχητική σύνθεση είναι του Γιώργου Πούλιου, τα σκηνικά του Σωτήρη Μελανού, τα κοστούμια των Χρήστου Δεληδήμου και Αλέγιας Παπαγεωργίου, ενώ τους φωτισμούς σχεδίασε ο Στέφανος Δρουσιώτης.