Θάνος Τοκάκης: "Οι έφηβοι είναι θεατές που καλλιεργείς και θα τους βρεις μπροστά σου"

Η πρώτη σου δουλειά στο θέατρο για παιδιά ήταν σε συνεργασία με το Θέατρο Πόρτα της Ξένιας Καλογεροπούλου και του Θωμά Μοσχόπουλου. Ποια εφόδια αποκόμισες από αυτή τη συνάντηση;
Η πρώτη μου δουλειά ήταν η "Κοιμωμένη ξύπνησε" το 2006 σε σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου σε μια παράσταση που ήταν μέρος του Φεστιβάλ Αθηνών. Το 2012 συνεργάστηκα ξανά με τον Θωμά Μοσχόπουλο στο "Νησί των θησαυρών" στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Αυτές ήταν οι πρώτες μου εμπειρίες από το παιδικό θέατρο μέσα από τις οποίες κατάλαβα ότι αποτελεί τη βάση του θεάτρου γενικότερα. Αυτό που πολλές φορές ξεχνάμε στο θέατρο που απευθύνεται σε ενήλικες είναι ότι προσπαθούμε να εντυπωσιάσουμε το κοινό με μια βιρτουοζιτέ "ηθοποιήστικη” που πολλές φορές περνάει γιατί και το κοινό την αναζητεί. Ωστόσο τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά με το παιδικό κοινό γιατί είναι πολύ πιο άμεσα και ειλικρινή. Επομένως το μόνο πράγμα που πρέπει να κάνεις για να σε πιστέψει ο άλλος είναι να είσαι απόλυτα αληθινός. Άμα δεν υπάρχει αυτή η αλήθεια έχει χάσει το ενδιαφέρον του. 

Πώς προέκυψε ο τίτλος της εφηβικής παράστασης "Ιστορίες για να μην κοιμάσαι” που σκηνοθετείς στο Εθνικό Θέατρο;
Τον τίτλο τον εμπνεύστηκε η δραματουργική ομάδα του Εθνικού Θεάτρου και νομίζω ότι ταιριάζει πάρα πολύ. Είχα μεγάλη περιέργεια όταν μου είπαν για αυτό το πρότζεκτ και το πως λέγεται. Όταν διάβασα τελικά τα παραμύθια του Νόελ Γκρεγκ ("Tin Soldier", "Hood in the Wood", "Tasty Tale") αλλά και στη συνέχεια ο τίτλος ταίριαξε πάρα πολύ με αυτό που ήθελα να επικοινωνήσω με το κοινό. 

Οι ιστορίες αυτές είναι ιδανικές για να μιλήσουμε στους εφήβους του σήμερα για δύσκολα θέματα όπως η βία, η καταπίεση της σεξουαλικότητας, η διαφορετικότητα, η κακοποίηση;
Βασικό στοιχείο των τριών αυτών ιστοριών είναι ότι ξεκινάνε με βάση τα παραμύθια. Είναι διασκευές παραμυθιών. Τι σημαίνει παραμύθι; Ουσιαστικά είναι ένας ψυχαναλυτικος τρόπος να προσπαθήσουμε να πούμε στο παιδί και κατ’ επέκταση και στον ενήλικα αργότερα ότι αυτή η ζωή που πρόκειται να έρθει έχει πάρα πολλές δυσκολίες και πρέπει να τις αντέξει. Επομένως, σε αυτή την προέκταση στηριχτήκαμε για να μεταφέρουμε το δικό μας μήνυμα στο εφηβικό κοινό. Μέσα από τη διεργασία των παραμυθιών, σε μια χώρα μακρινή, κάπου μακριά και έξω από εμάς, σε χρόνο που δεν υπάρχει, συζητάμε για πράγματα που μας αφορούν και που θέλουμε να πούμε και εμείς στον έφηβο. Ο σκελετός των παραμυθιών είναι διαχρονικός και πιστεύω ότι είναι ιστορίες που έχουν γαλουχηθεί και έχουν δημιουργηθεί στην πράξη, με τους αιώνες. Μέσα στα παραμύθια υπάρχουν πολύ βίαια πράγματα και πολλοί θάνατοι. Αυτό όμως ένα παιδί έχει ανάγκη να το ακούσει και να έρθει σε επαφή. Στο σύγχρονο πολιτισμό συνήθως αυτό το αποφεύγουμε γιατί δεν θέλουμε να τρομάξουμε το παιδί. Το παιδί όμως έχει ανάγκη από ακραία πράγματα. Έχει ανάγκη να σκοτωθεί η μάγισσα με το χειρότερο τρόπο. Νομίζω ότι ενδόμυχα την έχουμε όλοι μας αυτή την ανάγκη και ως ενήλικοι. Απλά η λογική μας το έχει κάπως καταπιέσει. 

Έχει να κάνει νομίζω με την ανάγκη μας να υπάρχει η μάχη του καλού με το κακό. 
Ακριβώς. Είναι ουσιαστικά κάποια σύμβολα που δίνουμε στο παιδί ώστε να μπορεί να κατανοήσει τον κόσμο. Το ίδιο κάνουμε και στην ψυχανάλυση. Βάζουμε σύμβολα στον εαυτό μας. Όπως αντίστοιχα βάζουμε και ταμπέλες στους ανθρώπους για να μπορέσουμε να τους κατανοήσουμε. 

Συμφωνείς με την πεποίθηση του Νόελ Γκρεγκ σχετικά με το θέατρο και πώς αυτό μπορεί να επηρεάσει ουσιαστικά την κοινωνία ξεκινώντας από τις μικρές ηλικίες;
Συμφωνώ απόλυτα. Οι έφηβοι είναι θεατές που καλλιεργείς και θα τους βρεις μπροστά σου σε τρία-τέσσερα χρόνια. Δυστυχώς το εφηβικό θέατρο στην Ελλάδα δεν είναι ανεπτυγμένο. Και για να είμαι ειλικρινής ο λόγος που δεν είναι ακόμα αναπτυγμένο είναι γιατί δεν έχει λεφτά. Ωστόσο στην Ευρώπη με μία μικρή έρευνα που έκανα και εγώ με αφορμή την παράσταση βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα, το ίδιο και το σινεμά, ο κινηματογράφος των εφήβων. Στην Ελλάδα γίνονται τα τελευταία χρόνια κάποιες πρώτες προσπάθειες.

Σε συνέντευξή σου έχεις δηλώσει ότι ακολούθησες το δρόμο της υποκριτικής λόγω των ταινιών που έχεις παρακολουθήσει ως θεατής. Έτσι μπήκε η υποκριτική και το θέατρο στη ζωή σου;
Έχω την εντύπωση ότι έχω κάποιες επιρροές από το παιδικό θέατρο στο οποίο πήγαινα μικρός. Έχω ελάχιστες μνήμες από αυτό αλλά πιθανότατα είδα κάτι εκεί πέρα που με άγγιξε. Κυρίως μεγαλώνοντας και ειδικά στην εφηβεία μου μέσω των ταινιών φαντασιωνόμουν τον εαυτό μου να εκφράζει κάτι. 

Ποιες ταινίες έχουν γράψει περισσότερο μέσα σου;
Ήμουν σε μικρή ηλικία όταν είδα τον "Batman” του Τιμ Μπάρτον ο οποίος έγραψε πάρα πολύ μέσα μου. Επίσης γύρω στα 11-12 το "Σινεμά ο Παράδεισος” του Τζουζέπε Τορνατόρε. Αργότερα όταν ήμουν λίγο πιο μεγάλος βγήκε το "Underground” του Εμίρ Κουστουρίτσα που με επηρέασε βαθιά. Οι πρώτες ταινίες είναι περισσότερο συνδεδεμένες με το συναισθηματικό μου κομμάτι, η κάθε μία διακρίνεται για το δικό της ύφος βέβαια. Το "Underground” όμως μου άλλαξε τον τρόπο σκέψης και το πώς βλέπω τα πράγματα. Μου έδωσε αυτή την ποιητικότητα που δεν ήξερα ότι υπήρχε στο σινεμά.

Η ταινία σου "Tokakis ή What's My Name" διέγραψε μια πολύ καλή πορεία στα εγχώρια φεστιβάλ, κατακτώντας το βραβείο καλύτερου σεναρίου στο διαγωνιστικό τμήμα των ελληνικών ταινιών μικρού μήκους των 28ων Νυχτών Πρεμιέρας και στο 45ο Φεστιβάλ Δράμας. Οραματίζεσαι τη συνέχεια αυτής της διαδρομής στο σινεμά και με μία μεγάλου μήκους ταινία;
Έχω γράψει μία μεγάλου μήκους ταινία και το παλεύω αλλά υπάρχουν δύο τινά. Το πρώτο είναι ότι πρέπει να έχω κάτι να πω μέσα από αυτή τη διαδικασία. Όχι απλά να κάνω άλλη μία ταινία. Αυτός είναι ο λόγος που προσπάθησα την μικρού μήκους. Την έκανα σαν ραχοκοκαλιά της μεγάλου μήκους ταινίας. Αφενός είναι αυτό και αφετέρου το παραγωγικό κομμάτι είναι πάρα πολύ δύσκολο στην Ελλάδα. Ξέρω ότι δεν είμαι ο πρώτος που το λέω απλά τώρα που μπήκα μέσα στο κομμάτι της σκηνοθεσίας το κατάλαβα από πρώτο χέρι.

Σε απασχολεί όμως και το σενάριο.
Έχω γράψει μία μικρού μήκους τον "Καουμπόη" σε σκηνοθεσία του Γιάννη Χαριτίδη. Εκεί ουσιαστικά μπήκα μέσα στη διαδικασία να δω λίγο πώς γίνεται μία ταινία. Το σενάριο με ενδιαφέρει πάρα πολύ και με εκφράζει. Είναι ένας τρόπος να βρίσκω τον εαυτό μου γιατί είναι μια μαθηματική διαδικασία και ταυτόχρονα ένα είδος αναρχικής ποίησης, όπως μου αρέσει να λέω. Είναι ένας συνδυασμός που μου ταιριάζει πάρα πολύ.

Η ταύτιση με ένα ρόλο είναι δύσκολη υπόθεση για έναν ηθοποιό;
Αυτό είναι ένα ζήτημα της ταινίας μου. Στον κόσμο αρέσει να βλέπει τον άνθρωπο μέσα από τα μάτια του ρόλου. Για τον ηθοποιό αυτό είναι μέρος της δουλειάς του. Σίγουρα δεν είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να συμβεί στη ζωή ενός ανθρώπου.

Πιστεύεις ότι θα βρουν οι καλλιτεχνικές σπουδές τη θέση που τους αξίζει στην Ελλάδα;
Πιστεύω ότι είναι απαραίτητο. Το θέμα όμως είναι να βρουν ξανά οι τέχνες μία θέση στην ελληνική κοινωνία. Αυτή τη στιγμή η τέχνη θεωρείται από όλους ένα είδος διασκέδασης. Θεωρείται ότι είναι κάτι που δεν το έχουμε ανάγκη και αυτό φάνηκε πάρα πολύ στον καιρό του covid. Η Τέχνη είναι μια ανάγκη μέσα από την οποία ο άνθρωπος εκφράζεται. Υπήρξε ανάγκη του ανθρώπου ήδη από τον άνθρωπο των σπηλαίων, ο οποίος δεν είχε να φάει. Το πρώτο πράγμα που έκανε όμως μόλις έφαγε ήταν να ζωγραφίσει αυτό που έφαγε. Είναι μία ανάγκη που την έχουμε χάσει γιατί είναι μια πολυτέλεια μέσα στο κεφάλι μας. Το αποδεικνύει το πρώτο πράγμα που σκέφτεται κάποιος μόλις ακούσει τη λέξη καλλιτέχνης. Δεν διαφωνώ σε όλα αυτά. Πρέπει όμως να εστιάσουμε στο πώς βλέπουμε την Τέχνη γιατί αυτό έχει αντίκτυπο παντού. Γι’ αυτό και οι εκάστοτε κυβερνήσεις αδιαφορούν. Είναι μία ολόκληρη φιλοσοφία, δεν είναι αρκετό να αλλάξουμε μόνο ένα νόμο. Είναι μία βαθιά πεποίθηση που αυτή τη στιγμή έχει γίνει προκατάληψη. Μέσα από την παιδεία και την οικογένεια πρέπει να καλλιεργείται στον άνθρωπο μια βαθιά πολιτική στάση και όταν λέω πολιτική δεν εννοώ κομματική. Μέσα σε αυτή την πολιτική στάση περιλαμβάνεται και το κομμάτι της τέχνης. Δεν υπάρχει αυτό το κομμάτι αυτή τη στιγμή πουθενά. Νομίζω ότι πρέπει να επενδύσουμε σε κάτι πιο βαθύ και πιο ισχυρό που θα αποφέρει καρπούς. Όπως είχα διαβάσει, πολιτισμός ουσιαστικά σημαίνει να φυτέψεις ένα δέντρο και να μην περιμένεις να κάτσεις στη σκιά του.

Ποια είναι τα επόμενά σου σχέδια για το καλοκαίρι και τη νέα σεζόν;
Το καλοκαίρι σκοπεύω να κάνω κάποια μαθήματα και να ασχοληθώ με τα σενάρια μου. Αυτή τη στιγμή κάνω γυρίσματα για τη νέα τηλεοπτική σειρά του Σωτήρη Τσαφούλια "Δεκαεπτά κλωστές”, που βασίζεται στην αληθινή ιστορία ενός μαζικού εγκλήματος που συγκλόνισε την Ελλάδα του 1909, ενώ το χειμώνα θα σκηνοθετήσω και θα ερμηνεύσω έναν μονόλογο στο Θέατρο του Νέου Κόσμου.