Ειρήνη Δράκου, πώς ο Αγγελόπουλος, ο Άμλετ κι η Ηλέκτρα χωρούν σε μία παράσταση;

Η Ειρήνη Δράκου, η πολυσχιδής καλλιτέχνιδα που "μοιράζεται" ανάμεσα στην Αθήνα και την ιδιαίτερη πατρίδα της, την Άνδρο (η οποία και αποτελεί βάση της καλλιτεχνικής της ομάδας "ΑΫΛΑ") παρουσιάζει το "Συνάντησέ με... στην έξοδο". Μετά το πρώτο ανέβασμα στο νησί, ήρθε η ώρα η σκηνή του θεάτρου "Θησείον, ένα θέατρο για τις τέχνες" να υποδεχτεί από τις 26/5 μία παράσταση που έγραψε και σκηνοθετεί η ίδια, η οποία και ερμηνεύει στο πλάι του Ευάγγελου Παπαδάκη. Λίγο πριν την πρεμιέρα, το "α" μίλησε με την Ειρήνη Δράκου για την ταυτότητα της παράστασης, τον Άμλετ και την Ηλέκτρα, από τους οποίους αντλούνται οι χαρακτήρες του έργου, αλλά και το εγχείρημα της πολιτιστικής αποκέντρωσης.

Πώς θα περιγράφατε το έργο;
Αγαπώ πολύ το μελόδραμα όπως αποτυπώνεται στις ταινίες του Αλμοδόβαρ, την ατμόσφαιρα του καμπαρέ, το λαϊκό θέατρο, τη συνθήκη του μπουλουκιού και του τσίρκου. Την ίδια στιγμή με στοιχειώνουν ο Μπρεχτ, ο Μύλλερ, η ελληνική τραγωδία και ποίηση. Κάτι από όλα αυτά βρίσκουν μάλλον ένα σωματικό δρόμο μέσα σ’ αυτό το έργο που είναι γραμμένο σχεδόν κυριολεκτικά με το σώμα. Στ’ αλήθεια δεν ξέρω πώς να το περιγράψω ή αν θέλω να το κατατάξω σε ένα είδος. Αν έπρεπε να πω κάτι θα έλεγα πως είναι ένας σύγχρονος μύθος, μια αλληγορία στην οποία συναντιούνται ο Άμλετ και η Ηλέκτρα ως μαύρα πρόβατα της ιστορίας για να μιλήσουν για αυτά που συμβαίνουν γύρω μας σήμερα.

Και ο τίτλος του πώς προέκυψε;
Ο τίτλος του έργου λειτουργεί σαν σημείωμα που άφησε κάποια που μόλις ξύπνησε και ετοιμάζεται να φύγει, στο κομοδίνο δίπλα στο κρεβάτι, για να το βρει ο άντρας δίπλα της, που ακόμη κοιμάται, σαν ραντεβού στην έξοδο ενός στοιχειωμένου ξενοδοχείου. Στην ουσία ο τίτλος ήρθε και με βρήκε μετά από πολλές περιπέτειες και προσπάθειες να βρω έναν άντρα ηθοποιό για να παίξει τον Α. (τον δικό μου Άμλετ). Στις περιπέτειες ήρθαν να προστεθούν και η συνθήκη της πανδημίας, αλλά και η απόφασή μου να γίνουν όλες οι πρόβες στην Άνδρο. Στο τέλος, καταστάλλαξα στο "Συνάντησέ με… στην έξοδο”. Τώρα, βέβαια, νιώθω ότι αν δεν υπήρχαν αυτές οι δυσκολίες και αυτή η διαδρομή -που ήταν σπουδή για εμένα-, αν δεν έβρισκα μόνη μου το δρόμο προς την Έξοδο, δεν θα μπορούσα ποτέ να κάνω μια αληθινή πρόσκληση σε κάποιον άλλον.

Μιλήστε μας για την υπόθεση.
Στο έργο, βρισκόμαστε στο πολυτελές ξενοδοχείο "Ευρώπη". Σ’ ένα ξενοδοχείο, όμως, όπου όλοι οι φόνοι έχουν ήδη συντελεστεί και πλέον οι δύο ήρωες βρίσκονται παγιδευμένοι συγκατοικώντας με τα φαντάσματα τους. Είναι στοιχειωμένοι και αναζητούν την Έξοδο. Χρονικά βρισκόμαστε την επόμενη μέρα της κηδείας του πατέρα του Α., ενώ την ίδια στιγμή ετοιμάζονται οι γάμοι της μητέρας του με τον θείο του. Εκείνος ετοιμάζει μια ταινία για να παιχτεί ως γαμήλιο δώρο στο αποψινό γαμήλιο πάρτι και βιάζεται. Έχει βάλει αγγελία ζητώντας μια "γυναίκα ηθοποιό, Ελληνίδα, άγαμη, ικανή για φόνο". Στο κάλεσμα αυτό εμφανίζεται μια γυναίκα ηθοποιός που συμπωματικά την λένε Ηλέκτρα και έχει χάσει την μνήμη της. Αν και το όνομα της είναι Ηλέκτρα φαίνεται πως δεν ανταποκρίνεται στις οδηγίες του Α., ενός σύγχρονου και αγοραφοβικού Άμλετ. Στην πορεία βέβαια, μέσα από τα δικά της θραύσματα μνήμης, θυμάται… και παίζει το δικό της έργο, όχι αυτό που της ζητείται διαρκώς να παίξει.

Πώς θα αποτιμούσατε την εμπειρία της πρώτης παρουσίασης του έργου στο ειδυλλιακό κτήμα της Άνδρου -όπου είχε παρευρεθεί και το "α". Τι έχει αλλάξει τώρα που το έργο ανεβαίνει εντός μίας συμβατικής θεατρικής αίθουσας;
Η εμπειρία ήταν έντονα συλλογική. Ενώ φοβόμουν ότι πρόκειται για μια πολύ προσωπική δουλειά, που οι συνθήκες με οδήγησαν στο να την πάρω όλη πάνω μου (αν και εξ αρχης θέλησα να κάνω θέατρο για να βρίσκομαι με τους άλλους), χρειάστηκε να ξεπεράσω τους φόβους μου και να πω: "ναι, εδώ και τώρα πάμε για παράσταση". Τότε ηταν που τελείωσε και η μοναξιά μου.

Ο Άμλετ και η Ηλέκτρα κυκλοφορούν σε μια περιοχή που υπάρχει κάτι αθρήνητο. Εκεί είναι που συναντιούνται στο δικό μου έργο. 

Τότε ήταν που ένιωσα ότι έχω πάρα πολλούς ανθρώπους γύρω μου και πάρα πολλά να προσφέρω. Όλα απέκτησαν νόημα. Κάπως σαν να βρήκα μια νέα ταυτότητα με αυτή την παράσταση έτσι όπως ξεκίνησε μέσα σ’ ένα κτήμα στην Άνδρο. Ένιωσα ότι με χρειάζονται και με περιμένουν πολλοί δικοί μου άνθρωποι εκεί έξω και έχω πολλά να προσφέρω, ότι έκαναν την παράσταση δική τους. Έπρεπε, μετά από χρόνια, να γυρίσω στον τόπο μου, απ’ τον οποίο έφυγα, όπως οι περισσότεροι, "νύχτα” για να νιώσω ότι είναι όλοι εκεί ακόμη και με περιμένουν. Το πιο συγκινητικό ήταν η ανάρτηση της αγαπημένης μου καθηγήτριας στο σχολείο που έγραψε για την παράσταση: "Ωραία να εξάγεις τέχνη ως νησί! Ειρήνη Δράκου, καλή επιτυχία και στην Αθήνα!”.

 

Το έργο έχει εξελιχθεί κατά σημεία και φυσικά αλλάζει και το στήσιμο της παράστασης. Αλλά στην ουσία πρόκειται για την ίδια παράσταση που ξεκινάει ως μπουλούκι από την Άνδρο περνώντας από την Αθήνα, με πρόθεση να ταξιδέψει κι αλλού, προσκαλώντας τους θεατές να στρέψουν το βλέμμα τους εκεί έξω.

Έχετε δηλώσει ότι ένα ανέκδοτο ποίημα του Θεόδωρου Αγγελόπουλου σας γέννησε την ιδέα για το "Συνάντησέ με… στην έξοδο”. Τι σημαίνει για εσάς το ποίημα αυτό στο νέο ανέβασμα και πώς προέκυψε εξαρχής η επαφή σας μαζί του;
Όταν διάβασα αρχικά το ποίημα, έμοιαζε σαν επικήδειος κάποιου για τον ίδιο του τον εαυτό. Μου άρεσε πολύ γιατί ήταν πολύ φρέσκο και λυτρωτικό για την ανθρώπινη ταυτότητα, ενώ, ταυτόχρονα, ξεπερνούσε τα όριά της και τα όρια του φύλου. Στην παρούσα φάση το ποίημα αυτό, με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, επαληθεύει την ανάγκη να μιλήσει κανείς μέσα από ένα έργο για τον πόλεμο σήμερα, αλλά και την ταυτότητά μας ως Ευρωπαίοι και ως άνθρωποι. Πλέον, ξεκλειδώνεται για μένα και άλλη μία σημαντική πτυχή, που κυκλοφορεί μέσα στο υλικό μου: η ανάγκη και ο ρόλος του θεάτρου σήμερα. Στο δικό μου έργο, ο Α. ρωτάει την Ηλέκτρα προς το τέλος: "Ποια είσαι ;". Εκείνη απαντά: "Μια Κόρη. Τώρα ξένη. Χωρίς θρήνο. Στην ακτή της Κριμαίας. Κάθε Αυγή, ακόμη πλένει. Ό,τι απομένει. Η ζωή της μια μπουγάδα. Στο αίμα βαπτισμένη”. Αντίστοιχα, στο ανέκδοτο ποίημά του, ο Αγγελόπουλος λέει :"[...] Εγώ δεν έχω τίποτε δικό μου, είχα πει κάποτε με υπεροψία./ Τώρα καταλαβαίνω πως το τίποτε είναι τίποτε./ Ότι δεν έχω, καν, όνομα./ Και πρέπει να γυρεύω ένα κάθε τόσο./ Δώστε μου ένα μέρος να κοιτάζω. / Ξεχάστε με στη θάλασσα./ Σας εύχομαι υγεία και ευτυχία."

Έχετε, επίσης, δηλώσει ότι "στην πιο έντιμή της εκδοχή η παράσταση αυτή είναι μία… σύγχρονη επιθεώρηση”. Γιατί την χαρακτηρίζετε κατά αυτόν τον τρόπο;
Δεν είναι μόνο ότι δεν θέλω να την χαρακτηρίσω ως οτιδήποτε άλλο. Ναι, είναι μια περφόρμανς, αλλά ο τρόπος και η γλώσσα στην οποία μιλά νομίζω ότι είναι υλικά που ταιριάζουν απενοχοποιημένα στο είδος της επιθεώρησης, καθώς το έργο μιλά για ό,τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή γύρω μας: για τα πολύ νωπά μας τραύματα, για τον πόλεμο, την οικολογική καταστροφή, την κατάλυση της δημοκρατίας, τη γενικευμένη βία, την υποκρισία και την κοινή κόπωση που απλώνεται σαν νέα επιδημία. Επιπλέον, η παράσταση αυτή, αναζητά μια σύγχρονη αλλά ανθρώπινη αφήγηση με μια δόση αυτοσαρκασμού και χιούμορ που νομίζω πως όλοι χρειαζόμαστε για να ζεσταθούν στο τέλος και τα δάκρυα μας.

Πόσο διαφέρουν ή μοιάζουν ο Άμλετ και η Ηλέκτρα όπως θα τους δούμε στο "Συνάντησέ με... στην έξοδο”  και τι πιστεύετε ότι δημιουργεί η συνύπαρξή τους στη σκηνή;
Βλέπω αυτά τα δύο αυτά πρόσωπα, την Ηλέκτρα και τον Άμλετ, σαν δύο πνευματικά αδέρφια ή δύο διαφορετικές εποχές ενός κοινού μύθου. Στην πορεία, ένιωσα πως πρόκειται για διαφορετικές στιγμές του ανθρώπινου πολιτισμού. Στην ιστορία που αφηγούμαι, ο Άμλετ είναι ο δυτικός άνθρωπος, συγκεκριμένα άντρας και Ευρωπαίος, ο οποίος προσκαλεί την Ηλέκτρα, μια εξόριστη Ελληνίδα ηθοποιό που έρχεται από την Ανατολή για να τον σώσει. Είναι λίγο χαμένοι στη μετάφραση αυτοί οι δύο. Μπορεί να είναι και οι δυο πλευρές του σύγχρονου ανθρώπου που συνδιαλέγεται με τον εαυτό του. Ο έλλογος με τον μυστικό. Ο πατριαρχικός με τον μητριαρχικό ή ό,τι συμβολίζει ο σύγχρονος πολιτισμός σε αντίστιξη με τον αρχαιοελληνικό.

Εκτός από την "ΑΣΙΠΚΑ”, την ομάδα σας με τον σκηνοθέτη Δημήτρη Μπίτο, έχετε δημιουργήσει και την αποκεντρωμένη θεατρική ομάδα-κέντρο παραστατικών τεχνών "ΑΫΛΑ” στην Άνδρο. Τι σας οδήγησε στην ανάγκη για "πολιτιστική αποκέντρωση” και τι επίδραση πιστεύετε ότι έχουν τέτοιες πρωτοβουλίες στο πλαίσιο μίας τοπικής κοινωνίας;
Πιστεύω ότι ήταν η ανάγκη για πραγματική σύνδεση με την κοινότητα αλλά και η εξωστρέφεια, η σύνδεση με άλλους καλλιτέχνες και πολιτισμούς. Θα ήθελα πολύ να μπορούμε να φιλοξενούμε δράσεις όπως καλλιτεχνικά σχολεία, θερινές ακαδημίες, φεστιβάλ που μπορούμε να διαχειριστούμε, residencies καθώς και παραστάσεις που μας ενδιαφέρουν, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό. Ταυτόχρονα ονειρεύομαι να μπορεί ο χώρος αυτός να ταξιδεύει με τις δουλειές του τόσο στην Ελλάδα όσο και έξω. ‘Αλλωστε, βλέπω την Άνδρο ως λιμάνι από το οποίο μπορεί να φεύγει και να επιστρέφει ένα καλλιτεχνικό μπουλούκι. Με ενδιαφέρει η έρευνα στη φύση σ’ αυτή την ιδανικά αποκεντρωμένη συνθήκη, όπου ο ερμηνευτής μπορεί να δουλεύει απερίσπαστα με το σώμα του και με τον εαυτό του. Ως παιδί που μεγάλωσε στην επαρχία με ελάχιστα ερεθίσματα και καλλιτεχνική παιδεία, αλλά με μια πολύ ζωντανή κοινότητα και ένα πολύ πλούσιο τοπικό πολιτισμό να το περιβάλλει, η αγωνία μου είναι αυτή η δημιουργική σύνδεση με την κοινότητα. Νομίζω ότι αυτή μπορεί να είναι μια πολύ γόνιμη κι επείγουσας σημασίας συνθήκη και για εμένα και για την τοπική κοινωνία.

Τι σχεδιάζετε καλλιτεχνικά για το μέλλον;
Στην παρούσα φάση ετοιμαζόμαστε να ξεκινήσουμε πρόβες για την παράσταση "Η πολιορκία του Λένινγκραντ", πάνω στο ομώνυμο έργο του Ισπανού Χ. Σ. Σινιστέρα, σε συνεργασία με την ηθοποιό/σκηνοθέτη Ζωή Ξανθοπούλου. Επίσης, είναι σε εξέλιξη και άλλη μια δουλειά που θα βασιστεί σε συνεντεύξεις από προηγούμενη έρευνα, οι οποίες βρίσκονται ακόμη στο συρτάρι μου.