"ΠασΠορτ - Μία αληθινή περιπέτεια": Η Χρύσα Διαμαντοπούλου εξομολογείται το βίωμα του καρκίνου και πώς το έκανε θέατρο

Με αφετηρία το βιβλίο της ψυχολόγου Ελεονώρας Σουρλάγκα "ΠασΠορτ – Μια αληθινή περιπέτεια", η Χρύσα Διαμαντοπούλου, ψυχή της ομάδας "Μικρός Νότος” (ηθοποιός και καλλιτεχνική διευθύντρια), παρουσιάζει σε δική της σύλληψη και καλλιτεχνική επιμέλεια την ομώνυμη site specific performance - ύμνο στη ζωή, σε έναν χώρο συνδεδεμένο με την φροντίδα, το Άσυλο Ανιάτων. Η καλλιτέχνιδα πτυχιούχος ψυχολογίας, υποκριτικής και σκηνοθεσίας μιλάει για τον καρκίνο του μαστού, το ψυχικό και σωματικό τραύμα και τη δική της προσωπική διαδρομή μέχρι σήμερα σε μια ιδιαιτέρως συγκινητική και "καθηλωτική”, όπως και η παράσταση άλλωστε, συνέντευξη.

Τι αποκομίσατε από την περιπέτειά σας με τον καρκίνο του μαστού και τι σας ώθησε να μετατρέψετε αυτή την εμπειρία σε παράσταση; 
Η συνάντηση με τον καρκίνο μοιάζει να είναι μια περιπέτεια χωρίς τέλος -μιλώντας φυσικά για τη δική μου συνάντηση μαζί του. Αποχωρώντας πήρε μαζί του το πλούσιο στήθος μου και μου άφησε ένα σωρό μικρά ή μεγαλύτερα σουσούμια, με τα οποία πια μαθαίνω να πορεύομαι. Η συνάντηση με τον καρκίνο μου είχε αρχή, μέση αλλά έμοιαζε να μην έχει τέλος. Η ορμονοθεραπεία με καθημερινά χάπια και οι μηνιαίες ενέσεις που έχουν αλλάξει δραματικά όχι μόνο το σώμα μου (πρόωρη κλιμακτήριος) αλλά και τη διάθεσή μου, με ό,τι κι αν μπορεί να σημαίνει αυτό, είναι μέρος αυτής της αληθινής περιπέτειας. Ίσως, λοιπόν, με αυτή τη site specific performance στο Άσυλο Ανιάτων με τίτλο "ΠασΠορτ - Μία αληθινή περιπέτεια” προσπαθώ να βάλω μία τελεία, ή έστω μία άνω τελεία. Πεντέμισι χρόνια από τη διάγνωσή μου πια, νιώθω πως τώρα είναι η στιγμή που είμαι πάλι δυνατή και έτοιμη να μιλήσω για όλη αυτή την αληθινή περιπέτεια, που άλλαξε δραματικά τον τρόπο που βιώνω τη ζωή. Μοίρασμα, βαθιά ευγνωμοσύνη και αποδοχή, μία μεγάλη αγκαλιά για όλα τα τραύματά μας και μία κουβέντα όπως "Δεν είναι τίποτα. Όλα καλά Χρυσάκι". 

Το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Ελεονώρας Σουρλάγκα "ΠασΠορτ-Μία αληθινή περιπέτεια" ήταν η αφετηρία;
Στις 25/11/2017 έστειλα το εξής email στην Ελεονώρα: "Καλησπέρα! Είμαι η Χρύσα Διαμαντοπούλου, είμαι 41 χρόνων, μητέρα μίας υπέροχης 10χρονης Μελίνας που μεγαλώνω μόνη μου. Πριν από έναν μήνα διαγνώστηκα με καρκίνο στο στήθος και άρχισα να καταγράφω την εμπειρία μου για να μπορέσω να την αντέξω. Μια φίλη μου έκανε δώρο το βιβλίο σου, το οποίο άρχισα να διαβάζω τις ατέλειωτες ώρες που περνώ στο κρεβάτι μου απο τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας. Ήθελα να σου πω ένα μεγάλο ευχαριστώ. Είναι υπέροχη συντροφιά. Να είσαι καλά". Με το βιβλίο της Ελεονώρας Σουρλάγκα "ΠασΠορτ - Μία αληθινή περιπέτεια" συναντήθηκα τον Οκτώβριο του 2017, λίγες ημέρες μετά τη διάγνωσή μου, όταν μία φίλη μού το έκανε δώρο για να μου κάνει παρέα, όπως μου είπε. Πού να ήξερε κι εκείνη αλλά κι εγώ ότι αυτό το βιβλίο θα γινόταν για εμένα μέρος της δύναμής μου αλλά και παρηγοριά μου τους σκοτεινούς μήνες των χημειοθεραπειών. Δεν θυμάμαι πόσες φορές το διάβασα τότε, αλλά θυμάμαι μετά το αλλεργικό σοκ που έπαθα -μετά από την τρίτη θεραπεία-, ξαπλωμένη στην καρέκλα της χημειοθεραπείας, το κοίταξα και του είπα: "Να ξέρεις αν επιβιώσω από όλο αυτό, σου χρωστώ κι εσένα μία νέα ζωή".    

 

"Για να φτάσω σε αυτή τη μορφή της performance, όπως τελικά θα παρουσιαστεί, "πέταξα" πολλά. "Πέταξα" την ιδέα να "δραματοποιηθεί" το βιβλίο σε μορφή μονολόγου ή διαλόγου, "πέταξα" την ιδέα μίας θεατρικής παράστασης, "πέταξα" την ίδια μου την πίστη αλλά και την αυστηρή πειθαρχία μου και τον προγραμματισμό/αυτοματισμό μου για το πώς γίνεται μία παράσταση και έφτασα στον πυρήνα μου”. 

Γράφτηκαν καινούργια κείμενα για την παράσταση;
Γράφτηκαν πολλά κείμενα για μία παράσταση, αλλά τελικά αυτή η παράσταση δεν θα γίνει ποτέ! Θέλω να πω ότι για να φτάσω σε αυτή τη μορφή της performance, όπως τελικά θα παρουσιαστεί, "πέταξα" πολλά. "Πέταξα" την ιδέα να "δραματοποιηθεί" το βιβλίο σε μορφή μονολόγου ή διαλόγου, "πέταξα" την ιδέα μίας θεατρικής παράστασης, "πέταξα" την ίδια μου την πίστη αλλά και την αυστηρή πειθαρχία μου και τον προγραμματισμό/αυτοματισμό μου για το πώς γίνεται μία παράσταση και έφτασα στον πυρήνα μου. Αρχές Δεκεμβρίου του 2022, μετά από πολύμηνη νέα μελέτη του βιβλίου, του προσωπικού ημερολογίου μου και σειρά μαρτυριών που μου εμπιστεύτηκαν γυναίκες που νόσησαν, βρέθηκα στο "κενό". Ήξερα τι θέλω αλλά δεν είχα βρει τον τρόπο, τη φόρμα να το χωρέσω. Ήταν πια τεράστιο όλο αυτό. Με είχε κατακλύσει. Πήρα το αεροπλάνο και πήγα στο άδειο από ανθρώπινη παρουσία αλλά φιλόξενο σπίτι της φίλης μου Αγγέλας στο Λονδίνο, κι εκεί-μακριά από την καθημερινότητα και κοντά στη δημιουργικότητα και την ελευθερία που αυτός ο τόπος μού χαρίζει πάντα- ανάμεσα σε μοναχικούς πολύωρους περιπάτους, επισκέψεις σε μουσεία και χώρους τέχνης, μέσα στη σιωπή, γεννήθηκε σιγά σιγά η νέα ιδέα και ο τρόπος. Όλη αυτή η διαδρομή, της Ελεονώρας αλλά και η δική μου, και τολμώ να πω και άλλων γυναικών που έχουν περάσει μέσα από τον καρκίνο, μπορούσε πια στο μυαλό μου να επικοινωνηθεί μόνο με εικόνες. Η διαδρομή από το φως στο σκοτάδι και ξανά στο φως εξάλλου πώς να χωρέσει και σε ποιες λέξεις; "Πέταξα" εύκολα πεποιθήσεις και ιδεοληψίες. Καμία από τις λέξεις που είχα γράψει δεν έμοιαζε να είναι αρκετή να αντέξει όλο αυτό το θαύμα… Είχα αρχίσει να σκέφτομαι το βιβλίο με εικόνες, αλλά και όλη μου η ζωή πέρασε μπροστά από τα μάτια μου σαν βουβός κινηματογράφος, σαν έργα ζωγραφικής. Έτσι κι έγινε λοιπόν. 

Πώς μετουσιώθηκε σε παράσταση αυτή η διαδρομή;
Η θεατρική παράσταση μετουσιώθηκε σε μία site specific performance με δράσεις σε λούπα ή φωτογραφικά καρέ, χρησιμοποιώντας στοιχεία από το "καθηλωτικό θέατρο" (immersive theatre), ένα είδος σύγχρονου θεάτρου που καταργεί τα θεατρικά καθίσματα και δημιουργεί/ενθαρρύνει την ανάγκη του θεατή να ανακαλύψει ο ίδιος την προσωπική του διαδρομή μέσα στη θεατρική εμπειρία. Σε αυτό το ταξίδι, μία Θεματοφύλακας με τη βοηθό της, συνοδεύουν στον Τόπο που φυλούν, έναν μικρό αριθμό θεατών, στο ταξίδι της περιπλάνησης στη Ζωή, με γενναιοδωρία και ανοιχτή καρδιά. Τα δύο αυτά πλάσματα, οι ηθοποιοί Εβελίνα Αραπίδη και η Σεμέλη Παπαοικονόμου, μιλούν το πυκνό και διττό κείμενο της παράστασης, που γράφτηκε από τη φιλόλογο και θεατροπαιδαγωγό Φλώρα Σπύρου κι εμένα, προκειμένου να δώσουν στους θεατές μία αγκαλιά και μία ασφάλεια για το ταξίδι που θα ακολουθήσει. Στη συνέχεια οι θεατές περιηγούνται μέσα στα ειδικά διαμορφωμένα δωμάτια της Πτέρυγας του Νοσηλευτηρίου του Ιδρύματος Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων του Ασύλου Ανιάτων, που με αφοσίωση και έμπνευση "έχτισε" ο εικαστικός Βασίλης Καβουρίδης και μία αληθινή περιπέτεια ξεκινά!

 

"Η ιστορία-διαδρομή εκτυλίσσεται μέσα σε 9 δωμάτια κι έναν διάδρομο που τα συνδέει. Στο πρώτο δωμάτιο συναντάμε μία δράση με το Υγιές Σώμα, ενώ παράλληλα μπορούμε από τα ακουστικά να ακούσουμε το κείμενο της Έλλης Κοτσάνου "Ακίνητη! Στοπ!”, στο δωμάτιο της Πίστης -ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα- "συναντιόμαστε" με τον εαυτό μας και μετράμε τις παρουσίες και τις απουσίες μας, στο Δωμάτιο του Σώματος που πάσχει συναντάμε μία δράση αποχαιρετισμού σε λούπα, ενώ στο δωμάτιο της Μνήμης, όπου το καλό μάχεται με το κακό, η μυρωδιά της καραμέλας και οι παιδικές φωνές έρχονται να μας γλυκάνουν”. 

Θα ακούσουμε και άλλες αληθινές μαρτυρίες;
Ακούγονται επίσης αποσπάσματα από το βιβλίο της Ελεονώρας μέσα στα δωμάτια σαν εικαστικά installation, από ηχεία αλλά και ακουστικά. Δύο ακόμα κείμενα γυναικών που πέρασαν από την ασθένεια μπορούμε να τα ακούσουμε φορώντας ακουστικά και βλέποντας τη δράση στο δωμάτιο με το υγιές σώμα, της χορεύτριας Άννας Ανουσάκη και στο δωμάτιο της ασθένειας, της ηθοποιού Έλσας Λουμπαρδιά.

Το Άσυλο Ανιάτων ήταν ο χώρος που σκεφτήκατε εξαρχής για την παρουσίαση της παράστασης;
Όχι, δεν ήταν ο χώρος που σκέφτηκα εξ αρχής. Και ο μόνος λόγος που δεν τον σκέφτηκα ήταν γιατί δεν τον ήξερα. Επιστρέφοντας τον Δεκέμβριο από το Λονδίνο, έχοντας την ιδέα πια σφηνωμένη στο μυαλό μου, αναζητούσα έναν χώρο με πολλά δωμάτια, με τα δωμάτια-σταθμούς που ήθελα να έχει αυτό το ταξίδι. Η συνάντησή μου με το Άσυλο Ανιάτων στην Κυψέλη και τους ανθρώπους του ήταν ακόμα μία ευτυχής συγκυρία μέσα σε τόσες άλλες. Μόλις βρέθηκα εκεί ήξερα από την πρώτη στιγμή ότι αυτός είναι ο Τόπος. Γιατί αυτός ο Τόπος έχει όλη αυτή τη φροντίδα, την έγνοια και μία άλλη ποιότητα χρόνου, όπως ακριβώς αυτή που θέλουμε να έχει και η δική μας performance για τους θεατές μας.

Τι θα συναντήσουν οι θεατές μέσα σε κάθε ένα από τα 9 δωμάτια-σταθμούς της παράστασης;
Τα δύο πλάσματα-θεματοφύλακες- οδηγούν τους 25 θεατές από το φυλάκιο του Ασύλου Ανιάτων στην Κυψέλη, όπου τους παραλαμβάνουν, στην υπό ανακαίνιση Γιαγλοπούλειο Πτέρυγα, στον Τόπο που φυλούν, κάνοντας μία πρώτη στάση μπροστά σε μία φωτιά που καίει. Ένας διάδρομος στριφογυριστός, μια ράμπα, οδηγεί από τον κήπο σε έναν κλειστό διάδρομο, σε έναν Τόπο, που καταλήγει στη "θάλασσα" και επιτρέπει στον θεατή να ταξιδέψει, να περιηγηθεί, να δει από κοντά τα στάδια της ασθένειας, να ανακαλύψει ή να καταφέρει να δει μια νέα στάση/τόπο στο ταξίδι που λέγεται Ζωή ή ακόμα και να δώσει στο προσωπικό ταξίδι του μια νέα κατεύθυνση.  Η ιστορία-διαδρομή εκτυλίσσεται μέσα σε 9 δωμάτια κι έναν διάδρομο που τα συνδέει. Στο πρώτο δωμάτιο συναντάμε μία δράση με το Υγιές Σώμα από τη χορεύτρια Άννα Ανουσάκη, ενώ παράλληλα μπορούμε από τα ακουστικά να ακούσουμε το κείμενο της Έλλης Κοτσάνου "Ακίνητη! Στοπ!”, στο δωμάτιο της Πίστης -ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα- "συναντιόμαστε" με τον εαυτό μας και μετράμε τις παρουσίες και τις απουσίες μας, στο Δωμάτιο του Σώματος που πάσχει συναντάμε μία δράση αποχαιρετισμού σε λούπα από την ηθοποιό Έλσα Λουμπαρδιά, ενώ στο δωμάτιο της Μνήμης, όπου το καλό μάχεται με το κακό, η μυρωδιά της καραμέλας και οι παιδικές φωνές έρχονται να μας γλυκάνουν. Ακολουθεί το δωμάτιο του Χειρουργείου, όπου η εφιαλτική εικόνα του αίματος -όπως τη "βλέπει" η ασθενής/εγώ- μετατρέπεται σε έναν χορό δυο σωμάτων, δυο αερικών, που κυριαρχούν στον χώρο. Μέσα στη φαντασία της ασθενούς υπάρχει και το επόμενο δωμάτιο του Εργαστηρίου ενός γιατρού – κλόουν, που μέσα εκεί όλα επιτρέπονται, χωρίς καμία σοβαροφάνεια, αλλά με απόλυτη σοβαρότητα και εμπιστοσύνη. Τη δράση αυτή "τρέχει" σε λούπα ο ηθοποιός Νίκος Αξιώτης. Το δωμάτιο του Θηλασμού μού ανήκει δικαιωματικά. Το σώμα μετά τη μαστεκτομή τροφοδοτείται και τροφοδοτεί συνδεδεμένο με μία ηλεκτρική κιθάρα, μέσα σε ένα περιβάλλον ανοίκειων ήχων αλλά παρηγορητικών στιγμών. Για να ξαποστάσεις στο τελευταίο δωμάτιο "Μία βόλτα στον Ήλιο" ή αλλιώς "Γη και Ουρανός" καλό είναι να ακούσεις πρώτα το μήνυμα που έχεις στο τηλέφωνο του Τηλεφωνικού θαλάμου. Όλα τα δωμάτια έχουν το δικό τους ηχο-τοπίο σχεδιασμένο από τους εξαιρετικούς μουσικούς Γιώργο Ανδριώτη και Ελίνα Καλαμποκίνη. Όλα τα δωμάτια επίσης έχουν τη δική τους φυσική μυρωδιά. "Αγγίξτε, ακούστε, μυρίστε, αγκαλιάστε, ό,τι σας τραβήξει την προσοχή" λέει η Θεματοφύλακας στους θεατές και το εννοεί!

Ποια είναι η συμβολή του εικαστικού Βασίλη Καβουρίδη;
Τίποτα δεν θα ήταν ίδιο χωρίς τον Βασίλη Καβουρίδη. Ο Βασίλης δεν υλοποίησε μόνο τις ιδέες μου, αλλά τις πήγε και 10 βήματα παρακάτω. Είναι από αυτές τις σπάνιες, μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού, συνεργασίες. Τολμώ να πω ότι νιώθω πως  είδε μέσα από τα μάτια μου και δημιούργησε με την ψυχή του/μου. Δεν ξέρω πώς αλλιώς να εξηγήσω αυτή την εξω-λεκτική συν-δημιουργία μας. Του χρωστώ βαθιά ευγνωμοσύνη. Με βοήθησε να βάλω την τελεία. 

Πρόκειται για μια work in progress performance. Θα υπάρχει και συνέχεια για το "ΠασΠορτ-Μία αληθινή περιπέτεια";
Ναι θα υπάρξει. Η συνδιαλλαγή με το κοινό που θα μας επισκεφτεί και η "βουτιά" στις δράσεις μας, θα ξεκλειδώσουν το μυστικό για τον τρόπο που αυτή η performance θα συνεχιστεί. Είμαστε τόσο μαγεμένοι, performers και συντελεστές, με ανοιχτές κεραίες και αληθινή επιθυμία για συν-δημιουργία.

Το θέατρο που απευθύνεται σε ενήλικες σας απασχολεί εξίσου με το θέατρο για παιδιά με την ομάδα Μικρός Νότος;
Το θέατρο είναι ένα. Για εμένα δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο θέατρο για παιδιά και στο θέατρο των ενηλίκων. Ο τρόπος που θα πεις κάθε ιστορία διαφέρει και ο άξονας της ιστορίας γύρω από τον οποίο θα κινηθείς ανάλογα την ηλικία του κοινού. Αγαπώ τα παιδιά, καθώς το feedback που παίρνεις ως δημιουργός είναι άμεσο, χωρίς φτιασίδια και καθωσπρεπισμούς. Αγαπώ τα παιδιά γιατί θα πουν "βαρέθηκα" και ξέρεις ότι έχουν δίκιο - κάτι δεν έκανες καλά. Αγαπώ τα παιδιά γιατί νιώθω ότι εκεί η δουλειά μας πιάνει "τόπο", τα σποράκια ανθίζουν, βάζοντας ένα μικρό λιθαράκι στην ουσιαστική εκπαίδευσή τους. Πολλές φορές γράφοντας με την Φλώρα Σπύρου το κείμενο για το "ΠασΠορτ - Μία αληθινή περιπέτεια”, κοιταχτήκαμε και γελάσαμε, σκεπτόμενες "περνάει το κείμενο, γιατί μιλάει με αλήθεια, όπως κάνουμε και με τα παιδιά". Γιατί ό,τι αγγίζει ένα παιδί, αποκλείεται να μην ακουμπάει και έναν ενήλικα. Τα παιδιά είναι το μέτρο μας και ο πήχης είναι υψηλός.