Ρηνιώ Κυριαζή: "Ο έρωτας δεν παραγγέλνεται, ούτε υποκύπτει στις επιθυμίες μας"

Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση "Σαπφώ, καταστερωμένη: ένα μουσικό αστροφυσικό ταξίδι”;
Γνώρισα την κα Μεταλληνού, υπεύθυνη του Αστεροσκοπείου, επιστήμονα και μουσικό πριν ένα χρόνο, ξεναγήθηκα στους χώρους του Αστεροσκοπείου, στον Θόλο του Τηλεσκοπίου, στις σπηλιές του Λόφου. Το όνομα των Νυμφών μάς οδήγησε σε μια κουβέντα για τη Σαπφώ. Με το που ήχησε το όνομά της κάτι σκίρτησε μέσα μου. Ήθελα πολύ καιρό να κάνω κάτι για τη Σαπφώ αλλά δεν ήξερα τί, ούτε πώς. Ένιωσα αυτόματα ότι αυτή ήταν η στιγμή, αυτός ήταν ο χρόνος και ο χώρος. 

Τι σας γοητεύει στην ποίηση της Σαπφούς;
Η τρέλα για τη ζωή, η λαχτάρα να ρουφήξει το μεδούλι της, η τόλμη, η πρωτοτυπία. Πάλλεται από αισθήσεις που διατρέχουν τα άψογα σε μέτρο και τεχνική ποιήματά της. Κατέχει απόλυτα τη φόρμα μέσα στην οποία κυλά ο χείμαρρος της ψυχής της. Όταν οι υπάρχουσες φόρμες δεν της φτάνουν δημιουργεί καινούριες, δεν βολεύεται. Αναζητά συνεχώς την πυκνότητα, το βάθος. Κατασκευάζει καινούργια μουσικά όργανα, ταξιδεύει και ζει από την τέχνη της, από το τραγούδι. Είναι ένα πλάσμα ελευθερίας, αγάπης και δημιουργίας ανυπόταχτο, ανένταχτο, καινοτόμο.

Με ποιο τρόπο δουλέψατε με τον μεταφραστή Παντελή Μπουκάλα και τον μουσικό Θοδωρή Οικονόμου;
Η μετάφραση έφτανε στα χέρια μου κομμάτι - κομμάτι. Πολύτιμο υλικό που ολοκλήρωνε την εικόνα ενός παζλ. Η Σαπφώ έπαιρνε μορφή σιγά - σιγά δημιουργώντας μία σύνθεση γύρω από τον μύθο της, το πρωτότυπο κείμενο, τα σπαράγματα, την αγάπη και γνώση του Παντελή Μπουκάλα, τις δικές μου εμμονές και εντυπώσεις. Η μετάφραση αυτή είναι σημαντική γιατί είναι φτιαγμένη για να μιλιέται και να τραγουδιέται, μεταφέρει έτσι το νήμα του προφορικού πολιτισμού μας. Από την αρχή ήξερα ότι μόνο με τον Θοδωρή Οικονόμου θα μπορούσα να κάνω αυτό το ταξίδι γιατί η μουσική του δεν επιβάλλεται, ούτε προσπαθεί, απλώς συμβαίνει. Ενώνει τα νήματα της σκέψης και της ψυχής του με το κείμενο σαν καλοκαιρινό αεράκι. Γράφει υπέροχες μελωδίες για τραγούδια. Δοκιμάζαμε ποια από τα ποιήματα θα θέλαμε να τραγουδηθούν ποια να μιληθούν, εκείνος αποφάσιζε να μελοποιήσει εκείνα που έρρεαν μέσα του σαν νεράκι. 

Ποια μορφή έχει η παράσταση και το κείμενο;
Πέρασα από πολλές σκέψεις, πολλές δοκιμές, πολλά όμορφα και σημαντικά κείμενα, επιστημονικά ή ποιητικά, δεν άντεξαν δίπλα της. Έτσι αποδέχτηκα την αυτονομία της, δημιούργησα 8 φάσεις της Σελήνης, 8 φάσεις της ζωής, έναν έμμηνο κύκλο, έναν κύκλο παρουσίας μας πάνω στη γη, ένα πέρασμα. Η γέννηση, η ενηλικίωση, ο έρωτας, η μητρότητα, τα γηρατειά, ο θάνατος - οι μεταβάσεις. Μια ανάσα. Μια ημέρα από την αρχή ως το τέλος της που κρατάει τόσο λίγο. Ανάμεσα στις 8 φάσεις παρεμβάλλονται τελικά δύο κείμενα, ο "Επιτάφιος” Αδώνιδος του Βίωνα, σε μετάφραση Παντελή Μπουκάλα και οι "Καταστερισμοί” του Ερατοσθένη.

"Η παρατήρηση της Σελήνης δίνει το άνοιγμα που χρειαζόμαστε για να ησυχάσουμε για λίγο. Να νιώσουμε την ύπαρξή μας ολόκληρη, δεν νοείται τέχνη χωρίς επιστήμη ή επιστήμη χωρίς τέχνη, χωρίς έρωτα".

Πώς συμβάλλει στην παράσταση ο sound designer Νικόλας Καζάζης που επεξεργάζεται τους ήχους ζωντανά κάτω από τον ανοιχτό Θόλο;
Μέσω των ήχων του Νικόλα φανταζόμαστε τη μουσική των πλανητών, τον ήχο του αστεριού που πέφτει, την αντήχηση του ονείρου και της μνήμης, την ηχώ των σκέψεων. Με εξαιρετική λεπτότητα αναδεικνύει τους ήχους του Θοδωρή και τους δικούς μου. Συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία του σύμπαντος της Σαπφώς μας.

Σύμφωνα με τον τίτλο της παράστασης πρόκειται για ένα "μουσικό αστροφυσικό ταξίδι”; Πώς συνδέονται η τέχνη και η επιστήμη στην προκειμένη περίπτωση;
Κάθε φορά που ακούω τους αστροφυσικούς να μιλούν μαγεύομαι. Η φράση "είμαστε πλασμένοι από το υλικό των άστρων" είναι άραγε ποίηση ή επιστήμη. Ή "το παρελθόν μπορεί να έπεται και το μέλλον να έχει ήδη συντελεστεί" είναι αστροφυσική ή φιλοσοφία; Βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα που ψάχνουν απαντήσεις αλλά παραμένουν ανοιχτά και μετέωρα εκεί που η συνομιλούν η λογική, η γνώση, η επιστήμη, η τέχνη, η αισθητική, η ανθρωπιά. Η εκδρομή, ο περίπατος, το ανέβασμα στον Λόφο των Νυμφών, η Ουρανογραφία του αστροφυσικού και η παρακολούθηση της παράστασης μέσα στο Θόλο του Αστεροσκοπείου, δίπλα από το τηλεσκόπιο που στοχεύει στον ουρανό, η παρατήρηση της Σελήνης δίνει το άνοιγμα που χρειαζόμαστε για να ησυχάσουμε για λίγο. Να νιώσουμε την ύπαρξή μας ολόκληρη, δεν νοείται τέχνη χωρίς επιστήμη ή επιστήμη χωρίς τέχνη, χωρίς έρωτα.

"Οι σπουδαστές μας διεκδικούν την αξιοπρέπεια για τους ίδιους και για εμάς. Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξη για την εύρεση κάποιας λύσης αλλά είμαι αισιόδοξη για τους νέους ανθρώπους". 

Τι σημαίνει για σας χρόνος, έρωτας, τέχνη, φύση, φθαρτό και άφθαρτο;
Τελευταία ο χρόνος κυλάει μέσα μου πολύ παράξενα, από τη μια τρέχω να προλάβω την καθημερινότητα και αυτός ο χρόνος είναι αδυσώπητος, από την άλλη σε μια βαθιά ανάσα στέκεται και βαθαίνει. Νιώθω νεότερη από 10 χρόνια πριν και ίσως γηραιότερη από 10 χρόνια μετά, ποιος ξέρει. Η φύση μου λείπει γι’ αυτό αποζητώ μέσω της τέχνης να την απολαμβάνω όσο γίνεται περισσότερο. Αυτός είναι και ο λόγος που επέλεξα τελικά το Αστεροσκοπείο, για τη διαδρομή από το σπίτι μου ως εκεί, γιατί από αυτό το "καμαρίνι” βλέπω τα άστρα. Ο έρωτας δεν παραγγέλνεται, ούτε υποκύπτει στις επιθυμίες μας δυστυχώς ή ευτυχώς, οπότε παραδινόμαστε στα ναι ή στα όχι του.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Τον Μάιο θα παρουσιάσουμε στο θέατρο Θησείον, ένα θέατρο για τις Τέχνες την παράσταση "Αντιγόνη μετέωρη”, μια ματιά στην Αντιγόνη του Σοφοκλή που πρωτοπαίχτηκε τον περασμένο Ιούνιο στο Θέατρο Σφενδόνη. Είναι για μας, την Εταιρεία Θεάτρου Άλκη, μια πολύτιμη παράσταση που εξελίσσεται δυναμικά και συνομιλεί με πολλά ζητούμενα της εργασίας μας. Είναι ανατριχιαστικό, πάντως, πόσο η Αντιγόνη μετά τα τελευταία γεγονότα εμφανίζεται τραγικά επίκαιρη.