Το να παρακολουθείς την πρώτη "επαυξημένη" με ψηφιακές πληροφορίες παράσταση που παρουσιάστηκε στην Ελλάδα μέσα από το καινοτόμο ερευνητικό έργο "TheARtro", σίγουρα σου δημιουργεί την αίσθηση ότι ανοίγεται μπροστά σου ένα παράθυρο σε μια μελλοντική πραγματικότητα όπου είναι πιθανά πολλά περισσότερα απ’ ότι μπορούμε να φανταστούμε. Τα ειδικά γυαλιά που είναι απαραίτητα για να βιώσει κανείς την εμπειρία αυτού του θεατρικού πειράματος, μας έβαλαν στο κατάλληλο κλίμα, αφού είχαμε την ευκαιρία μέσα από αυτά να πάρουμε μια πρώτη γεύση από τα ειδικά εφέ -στατικά και κινούμενα- και τους υπέρτιτλους ή όπως ονομάζονται στην προκειμένη περίπτωση κεφαλότιτλους, οι οποίοι εμφανίζονται ακριβώς επάνω από το κεφάλι του ηθοποιού τη στιγμή που μιλάει. Αυτά τα δύο στοιχεία ήταν αρκετά για να καταλάβουμε μέσα στα 30 λεπτά που διήρκεσε η shortcut εκδοχή της παράστασης "Η Μικρή Ασία” του Ανδρέα Φλουράκη που σκηνοθέτησε η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη με τους ηθοποιούς Λάζαρο Βαρτάνη, Ελένη Στεργίου και Γιάννη Μαστρογιάννη, ότι η τεχνολογία μπορεί πράγματι να συμπορευτεί με το θέατρο και να ανοίξει νέους δρόμους.
"Αν καταφέρουμε να διευκολύνουμε την πρόσβαση των ανθρώπων με προβλήματα ακοής στον χώρο της τέχνης με όποιο τρόπο, είτε αυτό είναι μια απλή μπάρα είτε οτιδήποτε άλλο μπορεί να επιτελέσει αυτό το σκοπό, κάτι σωστό θα έχουμε κάνει ως καλλιτέχνες”.
H Highway Productions, μέλος του Πολιτιστικού Οργανισμού "Λυκόφως" του Γιώργου Λυκιαρδόπουλου αγκάλιασε αμέσως αυτό το ερευνητικό πρότζεκτ, όπως μας είπε η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη που είναι και η επιστημονική υπεύθυνη του ευρωπαϊκού αυτού έργου, στο οποίο επίσης συνεργάστηκαν το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης – Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, η Comitech Α.Ε. και το ΔΗ.ΚΕ.ΠΕ.ΘΕ. Ιωαννίνων. "Αν καταφέρουμε να διευκολύνουμε την πρόσβαση των ανθρώπων με προβλήματα ακοής στον χώρο της τέχνης με όποιο τρόπο, είτε αυτό είναι μια απλή μπάρα είτε οτιδήποτε άλλο μπορεί να επιτελέσει αυτό το σκοπό, κάτι σωστό θα έχουμε κάνει ως καλλιτέχνες”. Αυτός είναι ο πρώτος και κύριος στόχος του προγράμματος. Η ενίσχυση της προσβασιμότητας στο θέατρο για τους μη ακούοντες αλλά και για όσους μιλούν μια διαφορετική γλώσσα. Εδώ έγκειται και η εμπορική πλευρά του "TheARtro" που ακόμη ένας στόχος είναι να ωθήσει την μελλοντική ανάπτυξη του θεατρικού τουρισμού στην Ελλάδα και κυρίως την Αθήνα, την ευρωπαϊκή πρωτεύουσα με τις περισσότερες παραστάσεις ετησίως, που όμως δεν αποτελεί ακόμη ταξιδιωτικό προορισμό από αυτή την άποψη, αφού οι παραστάσεις είναι στην ελληνική γλώσσα και κατά βάση παρουσιάζονται χωρίς υπέρτιτλους σε κάποια άλλη γλώσσα, πλην κάποιων εξαιρέσεων.
Με αφορμή την εμπειρία της (και τη δική μας), η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη μάς μίλησε για αυτό το πρωτοπόρο θεατρικό πείραμα επαυξημένης πραγματικότητας (augmented reality - AR). "Το όλο εγχείρημα ξεκίνησε το 2017 από μια δική μου ιδέα παίρνοντας αφορμή από τον τρόπο που προβάλλονται στις παραστάσεις οι υπέρτιτλοι και ειδικά στην περίπτωση που είναι σε άλλη γλώσσα ή σε μακρινή απόσταση, με αποτέλεσμα να μην είμαστε πολλές φορές σίγουροι ποιος μιλάει ή να χάνουμε ένα μέρος από την κίνηση του ηθοποιού (αλλά και της θεατρικής ψευδαίσθησης), καθώς πασχίζουμε να τους διαβάσουμε. Υπήρχε και παλαιότερα η δυνατότητα χρηματοδότησης για ευρωπαϊκά προγράμματα μέσω της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) αλλά δεν υπήρχαν προγράμματα για τον πολιτισμό. Ως μέλος μιας επιτροπής καταφέραμε να συμπεριληφθεί και ο πολιτισμός μέσα σε αυτό το πλαίσιο”.
Πέρα από τα ίδια τα ειδικά γυαλιά, απαραίτητος εξοπλισμός είναι οι κάμερες βάθους. Όπως μάθαμε, έγιναν πολλά πειράματα πάνω στην ιδέα του πώς αυτές μπορούν να εντοπίσουν σε πρώτη φάση και έπειτα να αναγνωρίζουν τους ηθοποιούς επί σκηνής προκειμένου να προβάλλουν τους υπέρτιτλους/υπότιτλους πάνω από το κεφάλι τους. Ένας από τους βασικούς περιορισμούς που κλήθηκε να αντιμετωπίσει όλη η ομάδα ήταν και είναι το ζήτημα της εγγύτητας ανάμεσα στους ηθοποιούς, οι οποίοι πρέπει να κινούνται σε έναν καθορισμένο χώρο επί σκηνής προκειμένου να μην τους μπερδεύουν οι κάμερες. Παράλληλα, ο χώρος που μπορούν να καλύψουν είναι και αυτός περιορισμένος, γεγονός που σε αυτή τη φάση σίγουρα αποκλείει μια πολυπληθή παράσταση σε μια μεγάλη σκηνή. Ακόμη ένα ζήτημα ήταν και ο κραδασμός του πατώματος της σκηνής κατά τη διάρκεια της παράστασης, ο οποίος επηρεάζει την αποτελεσματική λειτουργία κάθε μίας από τις κάμερες. "Το σημαντικό είναι ότι είμαστε στη διαδικασία μιας έρευνας και αυτό δημιουργεί την αίσθηση ότι μπορείς να ξεκινήσεις και να χτίσεις κάτι καινούργιο και χρήσιμο για κάποιους ανθρώπους”. Μελλοντικά και με την εξέλιξη της συγκεκριμένης τεχνολογίας θα υπάρχουν σίγουρα πολλές διευκολύνσεις, για παράδειγμα τα ειδικά γυαλιά θα είναι πιο φτηνά και λιγότερο βαριά για τον χρήστη, ενώ θα μπορεί να κάνει και ο ίδιος ο θεατής περισσότερες επιλογές εφέ, φωτισμού ή γλώσσας των κεφαλότιτλων. "Το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας έχει κάνει κάτι παραπλήσιο μόνο για κωφούς με γυαλιά στο κάτω μέρος των οποίων εμφανίζονται οι υπότιτλοι. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στο Φεστιβάλ της Αβινιόν. Τολμάμε να πούμε ότι πρώτη φορά είμαστε λίγο πιο μπροστά από το εξωτερικό πάνω στο κομμάτι της έρευνας για την δημιουργία μιας παράστασης επαυξημένης πραγματικότητας και αυτό δεν είναι κάτι που συμβαίνει συχνά”.
Όσον αφορά το τι την γοήτευσε στο να ασχοληθεί με το θέατρο επαυξημένης πραγματικότητας η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη απαντά: "Τα γυαλιά αυτά άρχισαν να εμφανίζονται περίπου το 2013 σε περιορισμένη κυκλοφορία. Το 2015 έπεσαν στην αντίληψη μου και ήταν κάτι που όντως με συνάρπασε. Η εμπειρία που ζούσες, επίσης, βλέποντας μια κινηματογραφική ταινία με γυαλιά 3D μου γέννησε έναν παιδικό αυθορμητισμό και σταδιακά ξεκίνησαν οι πρώτες σκέψεις για αν θα μπορούσε κάποιος να δει μέσα από τα γυαλιά πράγματα που δεν είναι πάνω στη σκηνή. Όταν συνειδητοποιήσαμε τη χρήση των γυαλιών και σκεφτόμασταν πώς αυτό θα μπορούσε να παρεισφρήσει στο θέατρο σκεφτήκαμε να φέρουμε τους υπέρτιτλους/υπότιτλους πιο κοντά στο οπτικό πεδίο του θεατή. Το ίδιο ισχύει και για τα ειδικά εφέ. Αυτά τα δύο στοιχεία είναι πολύ εντυπωσιακά και αυτό μπορεί να δημιουργήσει την αίσθηση της καθήλωσης, αυτό δηλαδή που ονομάζουμε καθηλωτικό θέατρο (immersive theatre). Που σημαίνει ότι όταν ο θεατής έχει μια τόσο άμεση επαφή με τη σκηνή με στοιχεία που είναι πολύ κοντά στην όραση του, όπως τα στοιχεία επαυξημένης πραγματικότητας, μπορεί η οικειότητα που θα νιώσει σε σχέση με την παράσταση και με αυτό που φέρει το έργο και οι ηθοποιοί να επιδράσει πιο έντονα με το συναίσθημά του και την αισθητική του απόλαυση. Μέσα από αυτή την εμπειρία ένιωσα ότι στη δύσκολη πραγματικότητα που ζούμε υπάρχει ένα όραμα, κάτι διαφαίνεται, γιατί οτιδήποτε καινούργιο μπορεί να σου δώσει πίσω τη χαμένη σου διάθεση και θετικότητα. Κάναμε ένα βήμα και αισθάνομαι πολύ χαρούμενη και περήφανη γι’ αυτό που ξεκινάει στην Ελλάδα".
Μιλώντας για το επόμενο στάδιο αυτού του ερευνητικού πρότζεκτ που πρώτη φορά φέτος παρουσιάστηκε σε κοινό η σκηνοθέτις δήλωσε: "Μας ενδιαφέρει πάρα πολύ να συνεχίσουμε, γι’ αυτό καλέσαμε και ανθρώπους από μεγάλα ιδρύματα που θα μπορούσαν ακόμη και να χρηματοδοτήσουν αυτό το εγχείρημα στο μέλλον. Αυτό που συζητήσαμε στο τέλος αυτών των πρώτων τριών χρόνων που έχουμε ασχοληθεί ερευνητικά με αυτό το θέμα, είναι μήπως υπάρχει η δυνατότητα οι υπότιτλοι να μπαίνουν χειροκίνητα από ένα νέο μέλος της ομάδας που δεν θα είναι ο φωτιστής ή ο ηχολήπτης. Θα είναι ένας καταρτισμένος με την επαυξημένη πραγματικότητα τεχνικός που θα συμμετέχει ενεργά, γνωρίζοντας πάρα πολύ καλά την παράσταση, ο οποίος θα τρέχει ζωντανά τους υπότιτλους, έτσι ώστε να μπορούμε εμείς να επικεντρωθούμε στα πιο κρίσιμα κομμάτια του πρότζεκτ και σε όσα εν δυνάμει μπορούμε να αναπτύξουμε”.
Όσο για το αν θεωρεί ότι η συνθήκη της επαυξημένης πραγματικότητας επηρεάζει τις καλλιτεχνικές τις ελευθερίες ως σκηνοθέτις εξηγεί: "Από την αρχή γνωρίζαμε ότι οι κάμερες βάθους μπορούν να καλύψουν συγκεκριμένο χώρο επί σκηνής και ότι οι ηθοποιοί πρέπει να έχουν σταθερές θέσεις και να ακολουθούν όσο τον δυνατόν πιο πιστά τους χρόνους, αφού τρέχουν παράλληλα και οι κεφαλότιτλοι. Ισχύει ότι υπήρχαν πολλοί περιορισμοί. Όμως επειδή ο στόχος μας ήταν διαφορετικός, αυτοί οι περιορισμοί εμένα προσωπικά με ιντρίγκαραν πάρα πολύ στο να προσπαθήσω να βρω λύσεις. Και αυτό είναι πολύ ελκυστικό γιατί μπαίνεις στη διαδικασία να βρεις άλλους δρόμους για να μιλήσεις για αυτό το οποίο θέλεις να μιλήσεις σκηνικά. Άλλα πράγματα λειτουργούν και άλλα όχι. Μπορεί να υπάρχει μια λύση-κλειδί που πρέπει να βρεις, η οποία μπορεί και μέσα στο πλαίσιο των περιορισμών να λειτουργήσει σκηνικά. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι δεν αισθάνομαι περιορισμένη. Αντιθέτως αισθάνομαι ότι έβαλα τον εαυτό μου μπροστά σε μια δοκιμασία που έπρεπε πάση θυσία να βρω λύσεις και αυτές βρέθηκαν”.
Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε με την υποστήριξη της Ενιαίας Δράσης Κρατικών Ενισχύσεων ΕΤΑΚ, μέσω του Προγράμματος Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ που βασικό στόχο έχει τη σύνδεση της έρευνας και της καινοτομίας με την επιχειρηματικότητα, την παραγωγικότητα και την εξωστρέφεια των ελληνικών, κυρίως μικρομεσαίων, επιχειρήσεων στις διεθνείς αγορές. Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Διαβάστε Επίσης
