Ηλέκτρα Ελληνικιώτη: "Η απάντησή μας στο εθνικό δίλημμα είναι ούτε ελευθερία ούτε θάνατος"

Τι σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με τη "Δίκη των 6”;
Μ’αρέσει να διαβάζω Ιστορία, αλλά όπως είναι φυσικό, το συγκεκριμένο πεδίο ανάγνωσης είναι ανεξάντλητο. Όταν έπειτα από προτροπή του Μάνου Λαμπράκη, διάβασα το βιβλίο "Εις Θάνατον" του Βασίλη Τζανακάρη, σοκαρίστηκα. Διαπίστωσα ότι η "Δίκη των έξι", είναι ένα από αυτά τα γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που όσο διαβάζεις γι’ αυτά, τόσο αντιλαμβάνεσαι πράγματα για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία εν γένει. Δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο ιστορικό συμβάν -όπως και κανένα κορυφαίο ιστορικό συμβάν άλλωστε. Συνδέεται άρρηκτα με τη μικρασιατική καταστροφή ασφαλώς, αλλά και με την σύνολη πορεία του νεοελληνικού έθνους από την ίδρυση του έως σήμερα. Αν θα μπορούσα να πυκνώσω σε μια φράση αυτό που με συναρπάζει στη "Δίκη των έξι", θα έλεγα ότι είναι το πώς σε αυτό το γεγονός συγκερνώνται και συνυπάρχουν τρεις κορυφαίες σκηνές της κοινωνίας: η δικαστική, η πολιτική και η θεατρική. Ακόμα με συναρπάζει αυτό- πόσο θεατρικές (μπορεί να) είναι η πολιτική και η δικαιοσύνη, πόσο δίκαιο το θέατρο, πόσο πολιτικά το θέατρο και η δικαιοσύνη, και πάει λέγοντας. 

Πώς προέκυψε ο τίτλος "Ελευθερία εις Θάνατον"; 
Αφ’ ενός από το βιβλίο του ιστορικού Βασίλη Τζανακάρη που ανέφερα, κι αφετέρου ως απάντηση στο ηρωικό εθνικό μας δίλημμα "Ελευθερία ή Θάνατος". Η δική μας απάντηση είναι ούτε ελευθερία ούτε θάνατος. Σε αυτή τη χώρα, ως έχει σήμερα τουλάχιστον, την ελευθερία σου μπορείς να τη βρεις μόνο στο θάνατό σου. Τον πραγματικό ή τον στοχασμό του.

Η παράσταση στοχεύει να λειτουργήσει ως "λύτρωση” ή "κάθαρση” του ιστορικού παρελθόντος;
Όχι, σε καμία περίπτωση. Δεν ξέρω αν το παρελθόν γενικά μπορεί να λυτρωθεί ή να καθαρθεί, πόσο μάλλον το ιστορικό παρελθόν. Η παράσταση στοχεύει στο παρόν. Στο παρόν όσων την φτιάξαμε και όσων θα την παρακολουθήσουν. Δεν είναι ένα θεατρικό μάθημα, ας πούμε, που αποκαθιστά το παρελθόν και όσα ξέρουμε για αυτό. Είναι ένα γεγονός, που συμβαίνει σήμερα, στα πλαίσια συγκεκριμένων πραγματικοτήτων, οι οποίες συνομιλούν ήδη πάρα πολύ με το ιστορικό συμβάν που ενέπνευσε την παράσταση. Εμείς θα κάνουμε κάτι μαζί με το κοινό ("μαζί" όχι με την έννοια του διαδραστικά, αλλά ταυτόχρονα και παράλληλα) κι αυτό το κάτι μπορεί για κάποιους να λειτουργήσει λυτρωτικά για το παρόν ή και όχι. 

Τι ανακαλύψατε μέσα από την έρευνά σας για την Μικρασιατική Καταστροφή και την περίοδο που ακολούθησε; Έχουμε συναίσθηση του τι συνέβη πραγματικά ή κατά βάση στηριζόμαστε σαν λαός στο επίσημο αφήγημα;
Κοιτάξτε, προσωπικά, δεν πιστεύω ότι μπορεί ένας άνθρωπος να πηγαίνει προς την Ιστορία, την πολιτική, την ύπαρξη συνολικά, με την πρόθεση να ανακαλύψει τι συνέβη πραγματικά. Δεν υπάρχει το τι συνέβη πραγματικά, υπάρχει η διαλεκτική των αφηγημάτων (επίσημων και ανεπίσημων) και η αμφισβήτηση τους από τον άνθρωπο όταν έρχεται σε επαφή μαζί τους. Η Μικρασιατική Καταστροφή, για παράδειγμα, δεν είναι ένα γεγονός με καθαρή αρχή, μέση και τέλος. Επίσης, σήμερα, η Μικρασιατική Καταστροφή βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο των 200 χρόνων που μετρά το νεοελληνικό κράτος. Κι αυτό είναι απείρως σημαντικότερο και πιο διαφωτιστικό από τα επιμέρους στοιχεία και γεγονότα που επιλέγει οποιοδήποτε αφήγημα για να την… αφηγηθεί. Μια ερώτηση που σίγουρα μου έχει γεννηθεί διαβάζοντας για την "Δίκη των έξι": Τι είναι αυτό που συνηθίσαμε να αποκαλούμε (και από κεκτημένη ταχύτητα εξακολουθούμε να αποκαλούμε) "δημοκρατία";

"Δεν γνωρίζω αν τις περισσότερες φορές δικάζουμε το εκάστοτε έγκλημα που απασχολεί την δικαιοσύνη ή τον τρόπο που η τελευταία και το κράτος το αντιμετωπίζει. Τι είναι αυτό που μας ανησυχεί, που μας προβληματίζει όταν η κοινωνία κρίνει, διαμαρτύρεται, "δικάζει", αγριεύει; Ένας άνθρωπος ή μια κοινωνία που διεκδικεί το "δίκαιο" είναι στην πραγματικότητα ένας άνθρωπος ή μια κοινωνία που διεκδικούν την εξουσία (μεταφορικά και κυριολεκτικά). Διεκδίκηση εξουσίας είναι η διεκδίκηση δικαίου. Κι από τις δυο πλευρές”.



 

Πώς δικαιολογείτε εσείς την τάση του περισσότερου κόσμου ή και όλων μας να "δικάζουμε” με περισσή ευκολία χωρίς να περιμένουμε τη δικαιοσύνη; Μετά την πανδημία πιστεύετε ότι τα πράγματα αγρίεψαν σε αυτό το κομμάτι;
Την βρίσκω ανθρώπινη αυτή την τάση. Δεν γνωρίζω αν είναι προϊόν ευκολίας ή δυσκολίας. Επίσης δεν γνωρίζω αν τις περισσότερες φορές δικάζουμε το εκάστοτε έγκλημα που απασχολεί την δικαιοσύνη ή τον τρόπο που η τελευταία και το κράτος το αντιμετωπίζει. Τι είναι αυτό που μας ανησυχεί, που μας προβληματίζει όταν η κοινωνία κρίνει, διαμαρτύρεται, "δικάζει", αγριεύει; Ένας άνθρωπος ή μια κοινωνία που διεκδικεί το "δίκαιο" είναι στην πραγματικότητα ένας άνθρωπος ή μια κοινωνία που διεκδικούν την εξουσία (μεταφορικά και κυριολεκτικά). Διεκδίκηση εξουσίας είναι η διεκδίκηση δικαίου. Κι από τις δυο πλευρές. Με αυτή την έννοια, τα πράγματα δεν αγρίεψαν μετά την πανδημία. Τα πράγματα αγρίεψαν μετά την οικονομική κρίση παγκοσμίως- από τότε δηλαδή που η καπιταλιστική δημοκρατία, δηλαδή η εξουσία, ανησύχησε για την ισχύ της και αγρίεψε τα μέσα και τους τρόπους της. Ε, κι αυτό δεν μπορεί παρά να μετακυλήσει και στους ανθρώπους, στις κοινωνίες. Όπως λένε και οι στίχοι του Μάνεση: "θα 'ρθει η σειρά σου κι ο κατήφορος αυτός / θα σε τσακίσει δίχως να το καταλάβεις / αλήτης έγινα για σένανε σωστός / μάχαιρα έδωσες και μάχαιρα θα λάβεις". 

Ποιος είναι ο απολογισμός σας μετά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της Καμίρου και ποια είναι τα επόμενα σας σχέδια; Φαίνεται να σας απασχολεί ιδιαίτερα η εξωστρέφεια. 
Είμαστε χαρούμενες και κουρασμένες, και τα δύο σε υπερθετικό βαθμό. Γνωρίσαμε από κοντά πολλούς συναδέλφους και τη δουλειά τους, κι αυτό είναι πολύ ανανεωτικό καλλιτεχνικά και κοινωνικά. Μαθαίνεις από τους ανθρώπους που συνεργάζεσαι. Και γι’ αυτό μάλλον μας απασχολεί και η εξωστρέφεια. Γιατί μέσω αυτής νιώθουμε ότι προχωράμε και εμείς καλλιτεχνικά. Από την άλλη, προσωπικά πιστεύω ότι κατά βάθος όλους τους συναδέλφους που άνοιξαν και διατηρούν χώρους, αυτό τους απασχολεί. Ίσως να το πραγματώνουμε με διαφορετικά μέσα και διαφορετικά καλλιτεχνικά κριτήρια, αλλά η γενιά μου και η προηγούμενη είναι δυο εξωστρεφείς γενιές. Όπως και η επόμενη. Δεν ενηλικιωθήκαμε καλλιτεχνικά μέσα στην εσωστρέφεια. Μας ενδιαφέρει η σχέση μας με το κοινό και με άλλους καλλιτέχνες. Φέτος, οι στόχοι μας είναι οι ίδιοι με πέρσι, ίσως με διαφορετική προτεραιότητα, αλλά σε κάθε περίπτωση οι ίδιοι: χώρος και χρόνος στους φιλοξενούμενους καλλιτέχνες, νέοι δημιουργοί, νέα έργα, γυναίκες καλλιτέχνιδες και θηλυκή ματιά, εναλλακτικά μοντέλα εκπαίδευσης στις παραστατικές τέχνες, εγχώριες και διεθνείς συνεργασίες, σταθερή επικοινωνία με το κοινό μέσα από συζητήσεις και ημερίδες.

Ποιους καλλιτέχνες θα δούμε φέτος στην Κάμιρο;
Φέτος, εκτός από τη δική μας θεατρική παραγωγή "Ελευθερία εις Θάνατον", φιλοξενούμε την Βίκυ Κυριακουλάκου στο πρόγραμμα residency, τη νεοσύστατη ομάδα RooZ (Ρωξάνη Κριμιζή και Ζωή Σιγαλού) με την πανελλήνια πρεμιέρα του θεατρικού έργου "Wasted" των Kae Tempest, την Εύα Βλασσοπούλου με την πανελλήνια πρεμιέρα του "Tender Napalm" του Philip Ridley, την πρώτη ατομική έκθεση ζωγραφικής της ΜΑΤ με τίτλο "Μπουσουλάω", και από το Πάσχα κι έπειτα προγραμματίζουμε την παρουσίαση διεθνών καλλιτεχνών και παραγωγών. Παράλληλα, εξακολουθεί η Κυψέλη Παραστατικών Τεχνών και το ετήσιο πρόγραμμα μαθημάτων χορού. 

Η Βίκυ Κυριακουλάκου στο φετινό residency θέτει μέσα από την παράσταση "Everything but the kitchen sink *-DRAMA" τα εξής ερωτήματα: Μπορεί η ανακύκλωση να σώσει το θέατρο; Πόσο ελαστικός μπορεί ή χρειάζεται να είναι ένα καλλιτέχνης σήμερα; Εσείς πως απαντάτε σε αυτά τα ερωτήματα;
Πιστεύω πως έχει πολύ δίκιο η Βίκυ με τα ερωτήματα που θέτει και πως η ανακύκλωση έχει σώσει το θέατρο ήδη στην πορεία του πολλές φορές και σίγουρα θα εξακολουθήσει να το σώζει! Ανακύκλωση ιστοριών έκανε και ο Σαίξπηρ, ανακύκλωση σκηνικών και κοστουμιών έκαναν και τα μπουλούκια, ανακύκλωση χώρων έκανε και το αβάν γκαρντ θέατρο, ανακύκλωση (σκηνοθεσιών, ρευμάτων, ιδεών) κάνουμε όλες και όλοι σήμερα. Η ανακύκλωση είναι η εξελιγμένη εκδοχή της αντιγραφής. Αν θέλει ένας καλλιτέχνης να εξελίσσεται πρέπει να ανακυκλώνει, αλλιώς θα είναι απλώς αντιγραφέας. Κι όπως έχει πει και ο Βασίλης Παπαβασιλείου, το θέατρο είναι μια τέχνη κατεξοχήν οικολογική. Υπό αυτή την έννοια λέω ότι είναι και εγγενώς ανακυκλώσιμη. 
 

Προπώληση μέσω viva.gr