Λίλα Μπακλέση και Κωνσταντίνος Μπιμπής βλέπουν το θέατρο με το ίδιο πάθος και πρωταγωνιστούν στο "Ήταν όλοι τους παιδιά μου"

Η Λίλα Μπακλέση και ο Κωνσταντίνος Μπιμπής, δύο αγαπημένοι ηθοποιοί της νεότερης γενιάς που έχουν ξεχωρίσει διαγράφοντας αξιοπρόσεκτη πορεία, μετρούν επτά χρόνια καλλιτεχνικής σύμπνοιας. Όπως μας είπαν χαρακτηριστικά σε μια ωραία συζήτηση εφ όλης της ύλης, οι "Κάτω απ’ τα αστέρια" -μια πολύ επιτυχημένη παράσταση που τους καθιέρωσε- μεγάλωσαν και φέτος συμπρωταγωνιστούν στην συναισθηματικά φορτισμένη παράσταση του Γιώργου Νανούρη που συνεχίζει τη σπουδή του στους μεγάλους Αμερικανούς συγγραφείς με το "Ήταν όλοι τους παιδιά μου" του Άρθουρ Μίλερ. Στο θέατρο Αλκυονίς παίζεται η παράσταση ενός από τα πιο χαρακτηριστικά δράματα του Μίλερ που μιλά για το κέρδος εις βάρος της ανθρώπινης ζωής. Όπως τα περισσότερα έργα του, έτσι και το "Ήταν όλοι τους παιδιά μου" βασίζεται σε αληθινή ιστορία: Ο εργοστασιάρχης Τζο Κέλερ πουλάει ελαττωματικά εξαρτήματα πολεμικών αεροπλάνων στην αμερικανική αεροπορία. Κάποια αεροπλάνα πέφτουν και σκοτώνονται εικοσιένα άτομα. Ο Κέλερ όμως αθωώνεται. Ο ένας του γιος επιστρέφει σώος από τον πόλεμο, ο άλλος παρόλα αυτά είναι αγνοούμενος. Μαζί με τους Λίλα Μπακλέση και Κωνσταντίνο Μπιμπή πρωταγωνιστεί μια ομάδα εξαιρετικών ηθοποιών που ενώνει τρεις γενιές: Γιώργος Γάλλος, Άννα Μάσχα και οι πρωτοεμφανιζόμενοι Άννα Λουϊζίδη και Δημήτρης Σέρφας.

Ποιες ήταν οι πρώτες σκέψεις σας όταν διαβάσατε το "Ήταν όλοι τους παιδιά μου" του Άρθουρ Μίλερ;

Κωνσταντίνος Μπιμπής: Είναι ένα έργο δυστυχώς εξωφρενικά επίκαιρο, αν σκεφτούμε και τα γεγονότα που συμβαίνουν τώρα στη Γάζα, αλλά και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αφορά πάρα πολύ τη συγκεκριμένη συγκυρία που βιώνουμε. Για μένα, αυτό υπήρξε εξαρχής ένας πολύ ισχυρός πόλος έλξης. Εκτός φυσικά από τις πολύ μεγάλες αρετές του Μίλερ και του έργου αυτού, όσον αφορά τη δομή και τον απίστευτο ρεαλισμό του, αυτή η επικαιρότητα με αφορά πολύ προσωπικά.
Λίλα Μπακλέση: Είναι εντυπωσιακό πώς πολλά από αυτά που λέγονται στο συγκλονιστικό αυτό έργο ακούγονται καθημερινά στις ειδήσεις και στην κοινωνία. Αυτό είναι που με συντάραξε όταν το διάβαζα, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι γράφτηκε το 1947. 

"Είναι εντυπωσιακό πώς πολλά από αυτά που λέγονται στο συγκλονιστικό έργο του Άρθουρ Μίλερ "Ήταν όλοι τους παιδιά μου", ακούγονται καθημερινά στις ειδήσεις και στην κοινωνία. Αυτό είναι που με συντάραξε, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι γράφτηκε το 1947". - Λίλα Μπακλέση

Είναι αλήθεια ότι το έργο συνδέεται πολύ με την τωρινή πραγματικότητα. Πώς θα χαρακτηρίζατε την ελληνική κοινωνία όσον αφορά το κομμάτι της προσωπικής και της συλλογικής ευθύνης; 

Κ.Κ.: Κάθε φορά που η συζήτηση στρέφεται προς την έννοια της ατομικής ευθύνης, έχω μια ενστικτώδη αντίδραση. Ο συγκεκριμένος όρος με κάνει να αντιδρώ, γιατί θεωρώ ότι είναι μια επινόηση του νεοκαπιταλιστικού συστήματος και της άρχουσας τάξης, που μεταθέτει την ευθύνη στον καθένα ξεχωριστά, ενισχύοντας την εξατομίκευση. Ζούμε τις συνέπειες αυτής της μαζικής εξατομίκευσης εδώ και 30-40 χρόνια, μέσα σε ένα σκληρό καπιταλιστικό περιβάλλον. Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει ατομική ευθύνη – υπάρχει μόνο συλλογική ευθύνη. Ο όρος "ατομική ευθύνη" είναι μια παγίδα στην οποία δεν πρέπει να πέσουμε. Η ατομική ευθύνη αποκτά νόημα μόνο μέσα από τη συλλογικότητα, αλλά δυστυχώς ζούμε σε μια εποχή που κάθε μορφή συλλογικής δράσης – είτε πολιτική, είτε συνδικαλιστική, είτε καλλιτεχνική – δέχεται διαρκώς επιθέσεις. Κανένας και καμία δεν μπορεί να πορευτεί μόνος. Μόνο μαζί μπορούμε να διεκδικήσουμε και να αλλάξουμε τα πράγματα. 

Λ.Μ.: Συμφωνώ απόλυτα. Δεν μπορούμε να επιφέρουμε ουσιαστικές αλλαγές μόνοι μας – η συλλογικότητα είναι απαραίτητη. Πιστεύω βαθιά πως πρέπει να ακουμπήσουμε πάνω στους συνανθρώπους μας και στους συναδέλφους μας - ο καθένας με γνώμονα την προσωπική του ηθική. Μόνο έτσι μπορούμε να προχωρήσουμε μέσα σε αυτή τη "ζούγκλα" που βιώνουμε σήμερα.  

"Η ατομική ευθύνη αποκτά νόημα μόνο μέσα από τη συλλογικότητα, αλλά δυστυχώς ζούμε σε μια εποχή που κάθε μορφή συλλογικής δράσης – είτε πολιτική, είτε συνδικαλιστική, είτε καλλιτεχνική – δέχεται διαρκώς επιθέσεις". - Κωνσταντίνος Μπιμπής

Πείτε μας λίγα λόγια για τους ρόλους που υποδύεστε στο "Ήταν όλοι τους παιδιά μου";

Κ.Κ.: Ο Κρις Κέλερ, ο χαρακτήρας που ερμηνεύω, είναι ένας ιδιαίτερα σύνθετος ρόλος. Ο Άρθουρ Μίλερ, μέσα από αυτόν, εξερευνά το ζήτημα του συμβιβασμού στη σκληρή εποχή του κέρδους. Αναρωτιέται τι σημαίνει να μείνεις αλώβητος και να διατηρήσεις την ηθική σου σε έναν κόσμο που δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο. Είναι μια αναζήτηση που εκφράζει τις βασανιστικές σκέψεις πολλών ανθρώπων της εποχής μας, ειδικά από την αριστερά. Ο χαρακτήρας του Κρις είναι διαρκώς εγκλωβισμένος σε αυτήν την ανοιχτή αναρώτηση: Πώς μπορώ να υπάρξω μέσα σε αυτό το σύστημα χωρίς να προδώσω τις αρχές μου; Πρόκειται για ένα δίλημμα που αντιμετωπίζει έντονα η δική μας γενιά, η οποία παλεύει να διατηρήσει τις ηθικές της αξίες σε ένα περιβάλλον που συχνά τις συνθλίβει. Αυτό συμβαίνει και με τον Κρις στο τέλος του έργου. Όλα αυτά τα βασανιστικά ερωτήματα με ένα τρόπο τον συνθλίβουν. 

Λ.Μ.: Αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά του Κρις είναι που θαυμάζει ο δικός μου χαρακτήρας, η Άνι, σε εκείνον και την κάνουν να νιώθει έλξη προς αυτόν. Οι άνθρωποι με κοινή ηθική και αξίες για τη ζωή και για τον κόσμο συνδέονται βαθιά μεταξύ τους, και αυτό ισχύει για τους δύο αυτούς χαρακτήρες. Υποδύομαι την Άνι Ντίβερ, μια γυναίκα με δυναμικό χαρακτήρα, αλλά και με έντονα βιώματα που την έχουν κάνει να κλειστεί στον εαυτό της. Βλέπω σε εκείνη μια πλευρά του εαυτού μου που νιώθει εγκλωβισμένη. Η Άνι, επιδιώκοντας να ευχαριστεί τους πάντες, συχνά καταπιέζει τον εαυτό της, προσπαθώντας να αφήσει πίσω της τα τραυματικά γεγονότα που τη στιγμάτισαν, χωρίς να δημιουργεί εντάσεις. Ωστόσο, έρχεται η στιγμή της ανατροπής. Ένα καθοριστικό γεγονός – το οποίο φυσικά δεν θα αποκαλύψουμε, καθώς το έργο έχει μεγάλο σασπένς – τη φέρνει αντιμέτωπη με τον εαυτό της και την ωθεί να σπάσει το "κλουβί" που έχει δημιουργήσει για τον εαυτό της. Η Άνι έχει μια βαθιά αίσθηση καθήκοντος, σε σημείο που έχει απορρίψει τον ίδιο της τον πατέρα για τις πράξεις του. Μέσα απ’ όλα αυτά προσπαθεί να ανακαλύψει ξανά την ομορφιά στους ανθρώπους και να προχωρήσει μπροστά. Αυτή η εσωτερική της πάλη μου θυμίζει πολλούς ανθρώπους που έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες και πασχίζουν να προχωρήσουν παρακάτω.

Με ένα τρόπο και η παράσταση συνδέει τις διαφορετικές γενιές. Πώς βλέπετε τη σχέση μεταξύ των γενεών; 

Κ.Κ.: Υπάρχει μια ατάκα στο έργο που λέει η Κέιτ Κέλερ (την οποία υποδύεται η Άννα Μάσχα) η οποία νομίζω ότι απαντά απόλυτα στην ερώτησή σου: "Όλοι χτυπηθήκαμε από τον ίδιο κεραυνό". Παρά τις όποιες αποκλίσεις που οφείλονται στις οικονομικές και πολιτικές συνθήκες κάθε εποχής, στην πραγματικότητα όλοι έχουμε πληγεί από την ίδια κρίση. Ακόμα και η γενιά των γονιών μας, η "γενιά του ΠΑΣΟΚ", βρέθηκε σε βαθύ τέλμα κατά την οικονομική κρίση. Είδαν τα εισοδήματά τους να μειώνονται κατά 50-60%, έχασαν σπίτια, δυσκολεύτηκαν να στηρίξουν τα παιδιά τους οικονομικά. Εμείς, από την πλευρά μας, βγήκαμε στην αγορά εργασίας μέσα σε ένα χάος. Και τώρα, η επόμενη γενιά έρχεται αντιμέτωπη με ένα ακόμα πιο σκληρό και αβέβαιο τοπίο.  

Λ.Μ.: Συμφωνώ απόλυτα. Με τη διαφορά ότι η νεότερη γενιά ήταν πιο προετοιμασμένη γι’ αυτό το χάος.  

Κ.Κ.: Ναι, κι ακριβώς γι’ αυτό είναι και κάπως πιο ματαιωμένη. Όμως, όσο κι αν μιλάμε για την αγριότητα του κοινωνικοπολιτικού συστήματος, το γεγονός παραμένει: "Όλοι χτυπηθήκαμε από τον ίδιο κεραυνό".

Λ.Μ.: Και μέσα από αυτό προκύπτει ξανά η ανάγκη για συλλογικότητα. Όλα επιστρέφουν εκεί. Μέσα σε αυτή την παράσταση, έχουμε βρεθεί άνθρωποι από σχεδόν τρεις διαφορετικές γενιές με πολύ αγάπη, και αυτό είναι κάτι πολύ όμορφο.

"Η ευγένεια και ο σεβασμός είναι αδιαπραγμάτευτα, και αυτό το κλίμα το δημιουργεί απόλυτα ο Γιώργος Νανούρης". - Λίλα Μπακλέση

Τι σας γοητεύει στον τρόπο που ο Γιώργος Νανούρης δημιουργεί ένα σκηνικό σύμπαν;

Κ.Κ.: Καταρχάς, ο Γιώργος Νανούρης, σε πλήρη συνάρτηση με όσα συζητήσαμε μέχρι τώρα, έχει αφαιρέσει τα έντονα στοιχεία εποχής από το έργο — ακόμα και σε επίπεδο σκηνικών και κοστουμιών. Έτσι, η παράσταση απομακρύνεται από τη δεκαετία του ’50 και αποκτά μια διαχρονικότητα που θα μπορούσε να τη φέρει στο σήμερα. Μου αρέσει αυτή του η απόφαση, γιατί δίνει στο έργο μια ανοιχτή ερμηνεία, πιο κοντά στη σύγχρονη πραγματικότητα. Επιπλέον, αυτό που εκτιμώ ιδιαίτερα είναι το πόσο πολύ εμπιστεύεται τους ηθοποιούς του. Δημιουργεί ένα βαθιά δημιουργικό περιβάλλον, όπου έχεις την ελευθερία να κινηθείς και να προτείνεις πράγματα. Και κάτι ακόμα, που αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία για μένα όσο περνούν τα χρόνια σε αυτή τη δουλειά, είναι το κλίμα που καλλιεργεί στις πρόβες: ένα περιβάλλον ασφάλειας, αγάπης, συναδελφικότητας και καλλιτεχνικής αναζήτησης. 

Λ.Μ.: Αυτή η ευγένεια και η ελευθερία που σου δίνει ο Γιώργος Νανούρης είναι για μένα στοιχεία καθοριστικά, γιατί δεν μπορώ να λειτουργήσω διαφορετικά. Κατανοώ πως στο παρελθόν υπήρξαν σκηνοθέτες που, παρότι σκληροί, κατάφεραν να παράξουν σπουδαία αποτελέσματα. Όμως, για μένα, έχει τεράστια σημασία το πώς βιώνεις τη διάρκεια των προβών, το πώς μπορείς να υπάρξεις μέσα σε ένα περιβάλλον όπου νιώθεις ασφάλεια. Όλοι οι ηθοποιοί του θιάσου μοιραζόμαστε την ανάγκη να δουλεύουμε σε συνθήκες ηρεμίας. Φυσικά, υπάρχει πάντα η δημιουργική αναστάτωση — αλλά αυτό είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Η ευγένεια και ο σεβασμός είναι αδιαπραγμάτευτα, και αυτό το κλίμα το δημιουργεί απόλυτα ο Γιώργος Νανούρης. 

"Για μένα, αλλά και για τους δυο μας νομίζω, το θέατρο είναι οι άνθρωποι. Το να μεγαλώνεις, να εξελίσσεσαι, να αλλάζεις μαζί με τους φίλους και τους συνεργάτες σου μέσα στο θέατρο είναι πολύ ουσιαστικό και συγκινητικό". - Κωνσταντίνος Μπιμπής 

Πόσα χρόνια κρατά η γνωριμία σας και η δημιουργική σας συνύπαρξη; Νιώθετε ότι έχετε ενηλικιωθεί καλλιτεχνικά μαζί;

Λ.Μ.: Συνεργαζόμαστε εδώ και επτά χρόνια. Επειδή εγώ τελείωσα τη δραματική σχολή λίγο αργότερα, νιώθω ότι, μέσα από τη συνεργασία μου με τον Κωνσταντίνο και την Άρτεμις Γρύμπλα —με τους οποίους έχουμε δουλέψει μαζί και στις παραστάσεις "Οι κάτω απ’ τα αστέρια" και "Δάφνη"— ενηλικιώθηκα καλλιτεχνικά. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, μου έδειξαν έναν άλλο δρόμο στην υποκριτική, έναν δρόμο που με ενδιαφέρει βαθιά. Ελπίζω, με τον δικό μου τρόπο, να έχω κι εγώ εμπλουτίσει τη δική τους διαδρομή. Αυτό που μας χαρακτηρίζει είναι ότι μας αρέσει να δοκιμάζουμε πράγματα. Νιώθουμε τυχεροί γιατί, παρότι δουλεύουμε συχνά μαζί, αποφεύγουμε τις παθογένειες που μπορεί να έχει μια σταθερή ομάδα. Όταν ένα έργο μάς αφορά, όταν νιώθουμε ότι έχουμε κάτι ουσιαστικό να πούμε μέσα από αυτό, βουτάμε με απόλυτη αφοσίωση.  

Κ.Κ.: Είναι πραγματικά όμορφο να ξανασυναντιόμαστε καλλιτεχνικά. Υπάρχει μια φωτογραφία από τις πρόβες όπου είμαστε οι δυο μας, και μοιάζει κάπως σαν να έχουν μεγαλώσει λίγο οι "Κάτω απ’ τα αστέρια" — σαν να τους βλέπουμε επτά χρόνια μετά. Για μένα, αλλά και για τους δυο μας νομίζω, το θέατρο είναι οι άνθρωποι. Το να μεγαλώνεις, να εξελίσσεσαι, να αλλάζεις μαζί με τους φίλους και τους συνεργάτες σου μέσα στο θέατρο είναι πολύ ουσιαστικό και συγκινητικό. 

Τα σκηνικά είναι της Μαίρης Τσαγκάρη και τα κοστούμια της Ντένη Βαχλιώτη. Οι φωτισμοί είναι του σκηνοθέτη Γιώργου Νανούρη.