© Johanna Weber
Με εξαίρεση την παράσταση "Εκάβη, όχι Εκάβη" της Comédie Française, του ιστορικότερου θεάτρου της Γαλλίας που ίδρυσαν ηθοποιοί του Μολιέρου το 1680, όλες οι υπόλοιπες παραστάσεις των φετινών Επιδαυρίων θα παιχτούν στην Αττική. Αυτή ήταν και η μόνη παράσταση ξένου θιάσου που πάτησε την ορχήστρα του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου φέτος και οι εντυπώσεις που άφησε η σκηνική πρόταση του Πορτογάλου Τιάγκο Ροντρίγκες ήταν εξαιρετικές. Η κριτικός του "α" Τώνια Καράογλου μίλησε για "μια σπουδαία στιγμή στη σύγχρονη παραστασιογραφική ιστορία της Επιδαύρου, όχι επειδή υπήρξε μια άρτια παράσταση αλλά γιατί κατέθεσε ένα πολύ καλό δείγμα σύγχρονης δραματουργίας και πρότεινε έναν ουσιαστικό και σκηνικά αποτελεσματικό τρόπο συνομιλίας του αρχαίου ελληνικού λόγου με το σύγχρονο". Το δίπτυχο δημοκρατία, δικαιοσύνη ως διαχρονικές διεκδικήσεις αναδείχθηκε στην παράσταση του παρισινού θεάτρου μέσα από την κεντρική ηρωίδα του έργου: μια ηθοποιό που ενώ βρίσκεται σε πρόβες για να ερμηνεύσει την ευριπίδεια τραγωδία, καταγγέλλει την κακοποίηση του αυτιστικού γιου της και τα βάζει με το κράτος.
Αυτές οι δύο έννοιες αποτέλεσαν τις λέξεις-κλειδιά στο συνολικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2024 και η παραγωγή που τις ανέδειξε, επί της ουσίας, ενθουσιάζοντας τους θεατές, ήταν η "Ορέστεια" του Αισχύλου, η μοναδική σωζόμενη τριλογία (Αγαμέμνων - Χοηφόροι - Ευμενίδες), σε σκηνοθεσία του Θεόδωρου Τερζόπουλου. "Θέλω μια παγκόσμια ερμηνεία και μια παγκόσμια πρόσληψη από τον θεατή. Δηλαδή, να το αισθανθεί σωματικά και να θεοποιηθεί ο ηθοποιός, ο άνθρωπος. Θέλω να βάλω στο επίκεντρο τον ουμανισμό. Όλοι για έναν νέο ουμανισμό πρέπει να παλεύουμε˙ έναν νέο εξανθρωπισμό μάλλον, γιατί ο άνθρωπος πια δεν υπάρχει, τον αντικατέστησε η τεχνολογία με τον πιο χυδαίο τρόπο", είπε στο "α" ο σκηνοθέτης κατά τη διάρκεια των προβών της "Ορέστειας". Και πράγματι τα κατάφερε αναδεικνύοντας όχι μόνο την πολιτική αλλά και την οντολογική διάσταση του έργου!
Η διονυσιακή ματιά του Τερζόπουλου έβαλε στο επίκεντρο της θεατρικής τελετουργίας το ανθρώπινο σώμα με εσωτερική έξαψη και με τη συνεργασία των εξαιρετικών ηθοποιών (Τάσος Δήμας, Σοφία Χιλλ, Σάββας Στρούμπος, Δαυίδ Μαλτέζε, Αγλαΐα Παππά, Έβελυν Ασουάντ, Νιόβη Χαραλάμπους, Κώστας Κοντογεωργόπουλος), του απίθανου Χορού που έμοιαζε με ζωντανό γλυπτό και του συνθέτη Παναγιώτη Βελιανίτη, ο οποίος έντυσε την παράσταση με υποβλητικά ηχοτοπία και έκανε 19.000 θεατές να σταθούν όρθιοι στις κερκίδες και να χειροκροτούν έπειτα από 200 λεπτά παρακολούθησης. Αυτή η πρώτη συνεργασία του διεθνούς κύρους σκηνοθέτη και διανοητή με το Εθνικό Θέατρο θα μείνει ως παρακαταθήκη στη σύγχρονη ελληνική θεατρική ιστορία ως υπόδειγμα αφαιρετικής σκηνικής πρότασης και δυναμικής σχέσης του σώματος με τον μύθο και μπορείτε να τη δείτε εντός Αττικής, μόνο αν ακυρωθούν θέσεις στο Ηρώδειο (4 & 5/9) και στο Σχολείον της Αθήνας "Ειρήνη Παπά" (8, 11, 13 & 14/9).
Τραγωδία, και συγκεκριμένα οι "Βάκχες", ήταν η δεύτερη παραγωγή με την οποία συμμετείχε το Εθνικό Θέατρο στο Φεστιβάλ Επιδαύρου. Ο "άθεος" Ευριπίδης, αξιοποιώντας τον μύθο για τη σύγκρουση του νέου θεού Διονύσου με τον βασιλιά της Θήβας Πενθέα (ο Πενθέας κατασπαράσσεται και διαμελίζεται από την παράφρονα εξαιτίας του Διονύσου μάνα του Αγαύη), μιλά για τον όλεθρο που μπορεί να σπείρει η ανθρωποφαγική αγριότητα. Με σύγχρονη ματιά διάβασε τον μύθο ο Θάνος Παπακωνσταντίνου και έκανε το δικό του σχόλιο για τη μη αποδοχή της βίας γεμίζοντας την παράσταση με χρώματα. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή που ο Χορός λούζει τον θεό Διόνυσο (Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης) με μπογιές. Η παράσταση με πρωταγωνιστές τους Αλεξία Καλτσίκη, Μαριάννα Δημητρίου, Θέμη Πάνου, Αργύρη Πανταζάρα, Γιάννη Κόραβο, Διονύση Πιφέα και Φώτη Στρατηγό θα παιχτεί στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας (1/9), στο Κηποθέατρο Παπάγου (18/9), στο Θέατρο Βράχων (20/9) και στο Σχολείον της Αθήνας "Ειρήνη Παπά" (25-29/9).
Ένα ακόμη ανθρωπολογικό και κοινωνιολογικό δράμα του "τραγικότερου" των τραγικών που παίχτηκε στην Επίδαυρο ήταν η "Ιφιγένεια εν Αυλίδι". Ο Ρώσος σκηνοθέτης Τιμοφέι Κουλιάμπιν συσπείρωσε μια ιδανική ομάδα Ελλήνων ηθοποιών -Ανθή Ευστρατιάδου, Μαρία Ναυπλιώτου, Νικόλας Παπαγιάννης, Δημήτρης Παπανικολάου, Θάνος Τοκάκης, Νίκος Ψαρράς- και έκανεένα δυνατό αντιπολεμικό σχόλιο χωρίς να βάζει στο επίκεντρο την έννοια της θυσίας αλλά την πολιτική τεχνολογία του πολέμου, αντικαθιστώντας μάλιστα τον γυναικείο Χορό με μια ανδρική ομάδα (Δημήτρης Γεωργιάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Βασίλης Μπούτσικος και Αλέξανδρος Πιεχόβιακ). Η παράσταση θα παιχτεί μόνο στο Ηρώδειο (9 & 10/9).
Η Μαριάννα Κάλμπαρη, από την άλλη, επέλεξε για την επιδαύρια κάθοδό της με το Θέατρο Τέχνης και Θέατρο του Νέου Κόσμου τις "Ικέτιδες" του Αισχύλου. Στην τραγωδία, που μιλάει για τα ζητήματα της δημοκρατίας, της προσφυγιάς και του αναγκαστικού γάμου της γυναίκας, αντί για τρεις ρόλους, η παράσταση που θα δούμε στην Επίδαυρο στις 23 και 24/8 έχει πέντε, καθώς πήρε την πρωτοβουλία να μοιράσει τον λόγο των Ικέτιδων στην Υπερμνήστρα (Λένα Παπαληγούρα) και την Αμυμώνη (Λουκία Μιχαλοπούλου), που είναι οι πιο γνωστές Δαναΐδες του μύθου. Highlight είναι η συμμετοχή στον Χορό μελών της γυναικείας χορωδίας Chóres της Μαρίνας Σάττι, νέων ηθοποιών και σπουδαστριών της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης, αλλά και χορευτριών και ακροβατισσών της ομάδας "Κι όμως κινείται", με κορυφαία τη Χριστίνα Σουγιουλτζή. Παίζουν ακόμη οι Λυδία Κονιόρδου, Άκης Σακελλαρίου και Γιάννης Τσορτέκης. Η πλήρης περιοδεία δεν έχει ανακοινωθεί επίσημα, αλλά γνωρίζουμε πως και στην παράσταση του Λυκαβηττού (31/8) θα συμμετέχουν η Μαρίνα Σάττι και οι Chóres.
Επίδαυρος χωρίς Αριστοφάνη δεν γίνεται
Ο ανθρωπιστής και ειρηνοποιός κωμωδιογράφος Αριστοφάνης έδωσε το "παρών" στην Επίδαυρο με δύο παραστάσεις. Ο Γιάννης Κακλέας σκηνοθέτησε τον "Πλούτο" για λογαριασμό του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, ανέθεσε στην ιστορικό Μαρία Ευθυμίου να γράψει την Παράβαση και παρουσίασε μια παράσταση με τον Μάνο Βακούση στον ρόλο του Χρεμύλου και μαζί του τους Αλέξανδρο Ζουριδάκη, Φαίη Κοκκινοπούλου, Χρήστο Κοντογεώργη, Κλειώ Δανάη Οθωναίου, Αλεξάνδρα Παλαιολόγου. Στην παράσταση που μπορείτε να δείτε στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας (8/9), στο Κατράκειο (12/9) ή στο Κηποθέατρο Παπάγου (14/9) είναι έντονη η μουσικότητα χάρη στη σύνθεση του Βάιου Πράπα και την επί σκηνής παρουσία των Χατζηφραγκέτα, Nalyssa Green και Τελευταίου Καλεσμένου. Ο Αριστοφάνης κατακρίνει στο έργο του τη θεοποίηση του χρήματος και του πλούτου και διευκρινίζει πως είναι ουτοπία η δίκαιη διανομή του.
Η έννοια της ουτοπίας υπάρχει και στους "Όρνιθες", ίσως το πιο δημοφιλές έργο του κωμωδιογράφου, στο οποίο ονειρεύεται μια ονειρική πολιτεία μακριά από την απάτη, τη διαφθορά και την εκμετάλλευση. Στη διαχρονικά επίκαιρη κωμωδία, που παρουσιάστηκε το 414 πΧ (εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου) στα Διονύσια, χαρίζοντας στον δημιουργό της το δεύτερο βραβείο, ο Αριστοφάνης ασκεί έντονη κριτική στην Αθηναϊκή Δημοκρατία και στον τρόπο που λειτουργούσε. Η υπερρεαλιστική αλληγορία παρουσιάστηκε από τον Άρη Μπινιάρη σε ένα προ-τραγικό περιβάλλον και το προσεγγίζει σαν αρχέγονη τελετή, όπου οι ηθοποιοί ζωντανεύουν βιωματικά τον μύθο. Στην εκρηκτική παράσταση-συναυλία, που παρακολούθησαν στην Επίδαυρο 18.400 θεατές σε μουσική σύνθεση του Αλέξανδρου Δράκου Κτιστάκη και κινησιολογία του Αλέξανδρου Βαρδαξόγλου, πρωταγωνιστούν οι Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Γιώργος Χρυσοστόμου, Στέλιος Ιακωβίδης, Ερρίκος Μηλιάρης κ.ά. Μπορείτε να τη δείτε στο Κηποθέατρο Παπάγου (4 & 5/9), στο Θέατρο Πέτρας (6/9), στο Θέατρο Βράχων (16-17/9), στο Βεάκειο (12/9) και στον Λυκαβηττό (30/9).
Διαβάστε Επίσης
Περισσότερες πληροφορίες
Ικέτιδες
Εξήντα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση του έργου στην Επίδαυρο, το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν και το Θέατρο του Νέου Κόσμου παρουσιάζουν την εμβληματική τραγωδία. Οι “Ικέτιδες" είναι το πρώτο και το μοναδικό έργο που έχει διασωθεί από την τετραλογία του Αισχύλου «Δαναΐδες». Πρωταγωνιστής είναι ο Χορός των πενήντα Δαναΐδων, που μαζί με τον πατέρα τους Δαναό ζητούν άσυλο στο Άργος- τον τόπο που κάποτε εγκατέλειψε κυνηγημένη από τον «οίστρο» η πρόγονός τους Ιώ- προκειμένου να ξεφύγουν από τους εξαδέλφους τους, τους πενήντα γιους του Αιγύπτου, που απαιτούν να τις παντρευτούν με τη βία. Ο μύθος θέτει το ζήτημα της ταυτότητας και της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία, εξιστορώντας παράλληλα το χρονικό της μετανάστευσης και της επικράτησης του ελληνικού φύλου στη χώρα των Πελασγών, των λεγόμενων «Προελλήνων». Οι Ικέτιδες μιλούν για τις ανάγκες που οδηγούν τους ανθρώπους να ξεριζωθούν από τη γη τους, την άγρια μοίρα του πρόσφυγα, την αξία της δικαιοσύνης, τις αρχές της δημοκρατίας. Πάνω απ’ όλα όμως μιλούν για τον αγώνα της Γυναίκας ενάντια στον Άνδρα που με τη βία ζητά να της επιβληθεί.
Ιφιγένεια εν Αυλίδι
Η παράσταση αναδεικνύει τη σχέση της ευριπίδειας τραγωδίας, όπου ο Αγαμέμνονας αποφασίζει να θυσιάσει την κόρη του στο βωμό της εκστρατείας προς την Τροία, με τις σύγχρονες δυστοπίες.
Πλούτος
Μια φαντασμαγορική παράσταση με έντονο μουσικό χαρακτήρα και σύγχρονα στοιχεία πάνω στην τελευταία σωζόμενη αριστοφανική κωμωδία, όπου ο έντιμος και φτωχός Χρεμύλος, το alter ego του σατιρικού ποιητή, αναμετριέται με την ουτοπία της δίκαιης κατανομής του πλούτου. Ο ήρωας βιώνει μια εποχή πτώσης των κοινωνικών και ηθικών αξιών και ανησυχεί για το μέλλον του γιου του, μέχρι που περιθάλπει έναν ανήμπορο άνθρωπο που συναντά στο δρόμο του, τον τυφλό θεό Πλούτο. Ποιον δρόμο θα πρέπει να επιλέξει στη ζωή του: τον τίμιο, που θα τον αναγκάσει να ζει στη φτώχεια και στην ανέχεια ή τον δρόμο της ατιμίας και της διαφθοράς, που θα τον βοηθήσει να ζήσει άνετα τη ζωή του;
Όρνιθες
Στο έργο, ο αρχαίος ποιητής εξιστορεί την απόφαση δύο Αθηναίων, του Πεισθέτερου και του Ευελπίδη, να εγκαταλείψουν τον κόσμο των ανθρώπων αναζητώντας μια πόλη χωρίς μικρότητα και διαφθορά, όπου να μπορεί κανείς να ζήσει με ειρήνη και δικαιοσύνη. Ιδρύουν μαζί με τα Πουλιά μια πολιτεία στους αιθέρες και υψώνουν ένα τείχος ανάμεσα στους ανθρώπους και τους θεούς.Η σκηνοθεσία τοποθετεί το έργο σε ένα προ-τραγικό περιβάλλον προσεγγίζοντάς το σαν αρχέγονη τελετή. Και όπως συμβαίνει σε κάθε τελετή, ένας θίασος ζωντανεύει βιωματικά τον μύθο. Οι δύο πρωταγωνιστές ζητούν, αλληγορικά, να «αδειάσουν» από κάθε άλλη ανθρώπινη ιδιότητα και να «κατοικηθούν», άλλοτε ηδονικά κι άλλοτε μανιασμένα, από τη ζωώδη ορμή των πουλιών σε μια παράσταση – συναυλία. Με σύμμαχο την εκρηκτικότητα της μουσικής και της κίνησης, ο Άρης Μπινιάρης δημιουργεί μια σύγχρονη σάτιρα παρασύροντάς μας σ’ ένα ηλεκτρισμένο «άσμα», που ρίχνει εκτυφλωτικό φως στα κρίσιμα ζητήματα της πόλης με το αριστοφανικό έργο πάντα ως πυξίδα.
Ορέστεια
Tο 458 π.Χ., σε μια εποχή βίαιων κοινωνικών και πολιτικών ανατροπών, o Αισχύλος παρουσιάζει στη γιορτή των Διονυσίων την Ορέστεια (“Αγαμέμνων”, “Χοηφόροι”, “Ευμενίδες”), τη μοναδική σωζόμενη τριλογία αρχαίου δράματος. Κεντρικός άξονας της τριλογίας είναι το τραγικό βραχυκύκλωμα του Ορέστη που διαχέεται σε όλα τα πρόσωπα του δράματος και στον χορό μέσα από διαδοχικά στάδια: από την αποσταθεροποίηση στο αδιέξοδο, στην τρέλα. Στα δύο πρώτα μέρη της τριλογίας, στον “Αγαμέμνονα” και τις “Χοηφόρους”, οι δολοφονίες που βάζουν τέλος στις τυραννικές εξουσίες του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας αποτελούν την κορύφωση μιας νέας περιόδου κρίσης και αποσταθεροποίησης που αντανακλάται στις “Ευμενίδες”. Οι Ερινύες, οι χθόνιες θεότητες, εκπροσωπώντας τα ένστικτα και τις παρορμήσεις διαφυλάσσουν τη μνήμη. Η Αθηνά προσπαθεί με κάθε τίμημα να συνάψει «σύμφωνο ειρήνης» ανάμεσα στους θεούς και εκείνες, προσφέροντας ανταλλάγματα και προνόμια. Για να πετύχει τη συνθηκολόγηση, μεταφέρει τη βία στο πεδίο της γλώσσας. Οι Ερινύες υποκύπτουν με τη θέλησή τους, ανακηρύσσονται σε Ευμενίδες και οδηγούνται στη λήθη. Το δημοκρατικό πολίτευμα έχει εγκαθιδρυθεί. Ό,τι είναι ασύμβατο με το νέο καθεστώς –το μέρος του ζωντανού σώματος που συνδέεται με τη μνήμη, τα ένστικτα, τη ζωική ορμή– έχει εξοριστεί. Η παράσταση αυτή σηματοδοτεί την πρώτη συνεργασία του Εθνικού Θεάτρου με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο.
Βάκχες
Γραμμένη στην τρίτη δεκαετία του Πελοποννησιακού Πολέμου, η τραγωδία του Ευριπίδη εξιστορεί την έλευση του Διονύσου στη Θήβα, την άρνηση της αποδοχής της νέας θρησκείας και την τραγική αντιστροφή διώκτη και διωκόμενου που θα οδηγήσει στον αφανισμό του Πενθέα από την ίδια του τη μητέρα. Ο σκηνοθέτης, στη δεύτερη κάθοδό του στο αργολικό θέατρο, αναμετράται με ένα έργο αποκαλυπτικό για το ενδιαφέρον του ποιητή για την έκσταση και τον μυστικισμό. Όπως σημειώνει ο ίδιος: “Αν αυτό που διαμελίζεται επί σκηνής είναι το άνοιγμα στην ετερότητα, αυτό σημαίνει άραγε ότι έχει πια χαθεί για μας η προοπτική, μέσα από μια μύηση, μια πράξη συλλογική, να ανοίξουμε στο Άλλο, το δικό μας και του κόσμου; Τα κομμάτια μας δεν θα συνδεθούν ποτέ ξανά; Είμαστε καταδικασμένοι, όπως ο Πενθέας, να ζούμε περίκλειστοι στην καλά οχυρωμένη ατομικότητά μας, αλλιώς θα διαμελισθούμε; Δεν υπάρχουν πια οι γέφυρες που θα μας ενώσουν τον ένα με τον άλλο, με το Άλλο, με την ετερότητα των αισθημάτων, των ιδεών, των μύχιων σκέψεών μας, με το παράλογο μέσα μας, με το παράλογο του κόσμου;”
