Γρηγόρης Καραντινάκης: Στη δική μας "Golfώ" ο έρωτας νικάει τα πάντα

Με αφορμή την "Golfώ”, μια κωμική διασκευή του περίφημου βουκολικού δράματος "Γκόλφω" του Σπυρίδωνος Περεσιάδη που παίζεται στο θέατρο 104, ο σκηνοθέτης της παράστασης Γρηγόρης Καραντινάκης, γνωστός από τις δουλειές του στο θέατρο ("Θερισμός”, "Nerium Park”), το σινεμά ("Σμύρνη μου αγαπημένη", "Η χορωδία του Χαρίτωνα") και την τηλεόραση ("Μετά τη φωτιά", "Νούμερα", "Σκοτεινή θάλασσα", "Γιούγκερμαν", "Οι Ιστορίες του Αστυνόμου Μπέκα"), μιλάει στο "α” σε μια εφ όλης της ύλης συνέντευξη. Τι θα γινόταν αν ο Τάσος και η Γκόλφω είχαν μια δεύτερη ευκαιρία; Με τη διαχρονικότητα του έρωτα στον πυρήνα της, που συγκρούεται με τα κοινωνικά συμπλέγματα και την εξουσία που συνδέεται με το χρήμα, η "Golfώ” ξεφεύγει από τα όρια του έργου που γράφτηκε τον 19ο αιώνα, και έρχεται στο σήμερα. Τη διασκευή του έργου υπογράφει η ηθοποιός Ηρώ Κισσανδράκη που μοιράζεται τη σκηνή με τους Λευτέρη Βασιλάκη, Μαρία Δαμασιώτη και Γιώργο Κοσκορέλλο.
Μεταξύ άλλων ο πολυσχιδής καλλιτέχνης (με σπουδές στη Σχολή Κινηματογράφου Λυκούργου Σταυράκου και Κρατική Σχολή Κινηματογράφου Ε.Σ.Σ.Δ. της Μόσχας), που εκτός από τη σκηνοθεσία και το σενάριο, έχει ασχοληθεί και με τη σκηνογραφία και την ενδυματολογία, μιλάει για την εποχή μιας νέας βαρβαρότητας την οποία διανύουμε, την πορεία του και το πώς βλέπει την τέχνη μέσα από το θέατρο, την τηλεόραση και το σινεμά.

Τι σας οδήγησε στην επιλογή της "Γκόλφως” του Σπυρίδωνος Περεσιάδη; 
Μου πρότεινε το έργο η Ηρώ  Κισσανδράκη, που είχαμε συνεργαστεί την προηγούμενη σεζόν στον "Θερισμό” του Δημήτρη Δημητριάδη. Η διασκευή επάνω σε αυτό το πεντάπρακτο δραματικό ειδύλλιο γεμάτο "αρώματα" της φύσης, που έκανε η ίδια μετά από συζητήσεις μας, ήταν και αυτό που στο τέλος με γοήτευσε και μου έδωσε διαδρομές για να προσεγγίσω το έργο. Από το πρωτανέβασμά του, το 1893 από ερασιτέχνες στην Ακράτα Αχαΐας (από όπου ήταν και η καταγωγή του συγγραφέα) και το 1894 στην Αθήνα στο θέατρο "Παράδεισος" από τον θίασο του Δημήτρη Κοτοπούλη, το έργο έκανε μια μεγάλη διαδρομή, έγινε μυθιστόρημα, οπερέτα, επιθεώρηση, μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, συνδέθηκε ιστορικά με το ρεπερτόριο των μπουλουκιών και μέχρι σήμερα έχουμε δει ανεβάσματα και ενδιαφέρουσες "αναγνώσεις" της ιστορίας της Γκόλφως και του Τάσου. Στο μυαλό μου είχα συνεχώς την αίσθηση, ενός σύγχρονου μπουλουκιού, με τέσσερις ηθοποιούς να ερμηνεύουν όλους τους ρόλους, να αλλάζουν ρούχα και σκηνικά επί σκηνής, να περνάνε απ’ όλη την γκάμα των συγκινησιακών μοτίβων με την αίσθηση της αντίστροφης μέτρησης, ενός εκρηκτικού μίγματος που από στιγμή σε στιγμή θα εκραγεί. Με εκρήξεις γέλιου και συγκίνησης. Έτσι πορεύεται η παράσταση. Κάτι άλλο που με γοητεύει σ’ αυτή την ιστορία που αντιπαραβάλλεται με το σήμερα, είναι η σύγκρουση ενός εύθραυστου έρωτα με τα κοινωνικά συμπλέγματα και την εξουσία που παράγει το χρήμα. 

Με ποια ματιά προσεγγίσατε την "Γκόλφω”;   
Το κωμικό επίχρισμα που θέλαμε να έχει η παράσταση από τη μία και τους τέσσερις ηθοποιούς από την άλλη (δύο γυναίκες και δύο άντρες), οι οποίοι καλούνται να παίξουν όλους τους βασικούς ρόλους που κατευθύνουν την πλοκή, με σκηνική οικονομία, με αλήθεια, με χιούμορ και συγκίνηση, έτσι ώστε να αναδειχθεί ο πυρήνας της "ανάγνωσης" του  έργου που δεν είναι άλλος από την ρήση "Ο έρωτας νικάει τα πάντα". Αυτή ήταν η πυξίδα μας και στη διασκευή και στη σκηνοθεσία. Όπως φυσικά και αυτό το "Μαγικό ΑΝ". Τι θα γινόταν ΑΝ… αυτή η αντιπραγματική σκέψη, που οδηγεί σε μια άλλη εκδοχή της πραγματικότητας, άρα και σε διαφορετική έκβαση των γεγονότων.

Πώς προέκυψε ο τίτλος της παράστασης "Golfώ”; Ενώνει κατά κάποιο τρόπο το χθες με το σήμερα μέσα από τη σύμπτυξη του αγγλικού και του ελληνικού στοιχείου;
Ήταν μια αβίαστη προσέγγιση. Στο πρωτότυπο κείμενο υπάρχουν στην διανομή δύο Άγγλοι περιηγητές, αστοί, ενώ το γκολφ ήταν παιχνίδι της εποχής, κυρίως των αστών. Οι χαρακτήρες των Άγγλων στην παράσταση μιλάνε και αγγλικά, παίζουν τον ρόλο του από "μηχανής Θεού", "των αγγέλων" που "μοιραία" κινούν την δράση προς την μία ή την άλλη κατεύθυνση, σχολιάζουν και προσπαθούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις των ηρώων σε κρίσιμες στιγμές. Στα βοσκοτόπια του Χελμού θα μπορούσαν ως λόρδοι να παίζουν γκολφ. Οι ιαχές των φωνών όταν ψάχνουν απεγνωσμένα την Γκόλφω, φωνάζοντας στα φαράγγια και στις πλαγιές, ακούγεται στα αυτιά τους και αποτυπώνεται ως "Golfώ".

"Έχει αλλάξει κάτι στην βάση της πραγματικότητας από την εποχή που γράφτηκε το έργο το 1893, τη χρονιά που ο Χαρίλαος Τρικούπης ανακοίνωνε στην βουλή την τρίτη χρεοκοπία της χώρας μας; Τα χρήματα που πετάει ο αρχιτσέλιγκας στο τσάμικο του γάμου στον αέρα, στην "Γκόλφω", είναι όλα εκείνα τα χρήματα που εξανεμίζονται άνευ λόγου, παρά μόνο για ένα πράγμα και τότε και τώρα. Για την επίδειξη ισχύος".

Ποια είναι τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται το έργο και πώς αυτά μπορούν να μας μιλήσουν στο σήμερα;
Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την απώλεια ηθικών αξιών έναντι των υλικών και το χρήμα κυριαρχεί και συνεχίζει να γίνεται "πηγή" και αρχή πολλών κακών. Μιλάμε για την εποχή μιας νέας βαρβαρότητας. Έχει αλλάξει κάτι στην βάση της πραγματικότητας από την εποχή που γράφτηκε το έργο το 1893, τη χρονιά που ο Χαρίλαος Τρικούπης ανακοίνωνε στην βουλή την τρίτη χρεοκοπία της χώρας μας; Τα χρήματα που πετάει ο αρχιτσέλιγκας στο τσάμικο του γάμου στον αέρα, είναι όλα εκείνα τα χρήματα που εξανεμίζονται άνευ λόγου, παρά μόνο για ένα πράγμα και τότε και τώρα. Για την επίδειξη ισχύος. Μόνο τα "σχήματα" αλλάζουν και το φυσικό τοπίο που λατρευτικά γράφει γι’ αυτό ο Περεσιάδης, μεταμορφώνεται αργά, αλλά σταθερά σε τσιμέντο, όπως και πολλές ψυχές ανθρώπων. Η διαχρονία του έρωτα παραμένει κάπου να ελπίζει σε μια δεύτερη ευκαιρία…

"Είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι, δύσκολα μαθαίνουν. Πέφτουν εύκολα θύματα των παθών τους. Θα ήθελα ο Τάσος και η Γκόλφω σήμερα να χρησιμοποιούσαν την εμπειρία, για να μην "κάψουν" για δεύτερη φορά τα "φτερά" τους. Από την άλλη η σκληρή πραγματικότητα δεν βοηθάει. Εδώ έρχεται και το λυτρωτικό "άγγιγμα" της τέχνης".

Εσείς τι πιστεύατε ότι θα γινόταν αν ο Τάσος και η Γκόλφω είχαν μια δεύτερη ευκαιρία; 
Αυτό είναι το ζητούμενο, να τους δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία. Είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι, δύσκολα μαθαίνουν. Πέφτουν εύκολα θύματα των παθών τους. Θα ήθελα ο Τάσος και η Γκόλφω σήμερα να χρησιμοποιούσαν την εμπειρία, για να μην "κάψουν" για δεύτερη φορά τα "φτερά" τους. Από την άλλη η σκληρή πραγματικότητα δεν βοηθάει. Εδώ έρχεται και το λυτρωτικό "άγγιγμα" της τέχνης, με δύναμη την αρμονία και την ομορφιά και γίνεται "καθρέφτης" της δυσμορφίας που μας περιτριγυρίζει. 

Πείτε μας δύο λόγια για το "μη προβλέψιμο εικαστικό και στυλιστικό περιβάλλον” της παράστασης όπου υπογράφετε και τα σκηνικά;
Είναι ένα λευκό αφαιρετικό σκηνικό, ενταγμένο μέσα σε ένα μαύρο περιβάλλον, με όλες τις αντιθετικές και συνθετικές αναφορές που μπορεί κάποιος να σκεφτεί. Τα φαινομενικά αντίθετα χρώματα, αντίθετες δυνάμεις, το φως και το σκοτάδι. Ένα λευκό καθορισμένο σχεδόν τετράγωνο πάτωμα, με αληθινούς υπόλευκους κομμένους κορμούς δέντρων, που κινούνται και που χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί για τις ανάγκες της σκηνικής δράσης, ακόμα και τα αντικείμενα έχουν αυτό τον υπόλευκο χαρακτήρα στη βάση τους. 
Από την άλλη το μαύρο του περιβάλλοντος χώρου. Εκεί οι ηθοποιοί κινούνται κατά την διάρκεια που βγαίνουν, για να γίνουν ο "άλλος" χαρακτήρας, η ενδιάμεση κατάσταση, με τα κοστούμια στην περίμετρο της σκηνής να περιμένουν κρεμασμένα. Ενώ στην δυστοπία του λευκού, επικρατεί ένταση και ατμόσφαιρα της κάθε σκηνής, στο περιβάλλον του μαύρου, επικρατεί μια απίστευτη ηρεμία, θα έλεγα στα όρια της ακινησίας. Με ένα ηχητικό σύμπαν (από τον Ορέστη Μπενέκα), που θα μπορούσε να θυμίζει μετρονόμο, ο χρόνος αδιόρατα, αλλάζει τους ήρωες.

"Σκηνοθεσία είναι η ματιά σου στον κόσμο. Με άλλα λόγια ο τρόπος που φιλτράρεις την πραγματικότητα και την κάνεις αφηγηματικό έργο τέχνης. Έχει να κάνει με το πώς σκέφτεσαι, πώς αντιμετωπίζεις τον άλλο, ο σεβασμός και η αγάπη που αφιερώνεις σε αυτό".

Τι σημαίνει για εσάς σκηνοθεσία; Τι αλλάζει ανάλογα με το αν μιλάμε για θέατρο, τηλεόραση ή σινεμά;
Σκηνοθεσία είναι η ματιά σου στον κόσμο. Με άλλα λόγια ο τρόπος που φιλτράρεις την πραγματικότητα και την κάνεις αφηγηματικό έργο τέχνης. Έχει να κάνει με το πώς σκέφτεσαι, πώς αντιμετωπίζεις τον άλλο, ο σεβασμός και η αγάπη που αφιερώνεις σε αυτό. Όπως λέει κι ο ποιητής "ο καθένας γράφει, όπως αναπνέει". Αυτό δεν μαθαίνεται, καλλιεργείται. Μπορείς να μάθεις βέβαια κάποιους κανόνες. Άλλα εκφραστικά μέσα έχει το θέατρο, άλλα ο κινηματογράφος και άλλα φυσικά η τηλεόραση και τα καινούργια εκφραστικά οπτικο-ακουστικά είδη τέχνης. Είναι λάθος αυτό που πιστεύουν πολλοί, ότι έχουν ομοιότητες επειδή υπάρχει ένα γραπτό κείμενο και ηθοποιοί που ερμηνεύουν. Καμία απολύτως σχέση! Η διαχείριση του χώρου και του χρόνου είναι εντελώς διαφορετική, αν μάλιστα σκεφτούμε πως στο θέατρο οι θεατές συνεχώς συμμετέχουν στο παραγόμενο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Στην τηλεόραση το αποτέλεσμα για μένα έχει άλλη σημασία, γιατί μπαίνω στο σπίτι χιλιάδων ανθρώπων. Όταν μπαίνεις σε ξένο σπίτι, πρέπει να σκουπίζεις καλά τα πόδια σου, να μην κουβαλάς τις "λάσπες" που πατάς στο δρόμο. 

Το σινεμά έχει πάντα πρώτη θέση στην καρδιά σας;
Πολύς κόσμος με έχει συνδέσει περισσότερο με τον κινηματογράφο και αυτό είναι λάθος. Πρώτα καταπιάστηκα με το θέατρο, ήθελα να γίνω ηθοποιός, αλλά τελικά δεν έγινα. Σπούδασα σκηνογραφία και ασχολήθηκα με το θέατρο. Μετά έφυγα στο εξωτερικό και εκεί σπούδασα κινηματογράφο. Στην σχολή φυσικά μας έκαναν μαθήματα υποκριτικής και παίζαμε και σαν ηθοποιοί σε θεατρικά κομμάτια συμφοιτητών μας. Τότε παρακολουθούσα και μαθήματα παράλληλα με το τμήμα ηθοποιών του Αλεξέι Μπατάλοφ, ενός μυθικού ηθοποιού με ταινίες όπως "Όταν πετούν οι γερανοί”, η "Μόσχα δεν πιστεύει στα δάκρυα”, η "Κυρία με το σκυλάκι” κ.ά. Αυτός και ο βοηθός του επέμεναν να γίνω ηθοποιός, αλλά δεν ήθελα, είχα πια αποφασίσει. Έπαιξε ρόλο και ο Νίκος Κούνδουρος, του οποίου υπήρξα βοηθός, μαζί με τον διευθυντή φωτογραφίας του τον Νίκο Καβουκίδη. 

"Τα δεδομένα στην αγορά και την κινηματογραφική και την τηλεοπτική, τα άλλαξε η δημιουργία του ΕΚΟΜΕ (Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων), ενός πολύ χρήσιμου χρηματοδοτικού εργαλείου για να γίνονται παραγωγές, ως αποτέλεσμα και αυτού ήρθε το Netflix".

Πώς μπήκε το θέατρο στη ζωή σας;
Λίγο πριν το τέλος των σπουδών μου, έφερε στον δρόμο μου τον μεγάλο γεωργιανό θεατρικό σκηνοθέτη Ρόμπερτ Στούρουα, καλλιτεχνικό διευθυντή στο θέατρο Rustaveli για περισσότερα από τριανταπέντε χρόνια. Υπήρξα βοηθός του σε αρκετές παραστάσεις, είναι ένας από τους μεγαλύτερους εν ζωή σκηνοθέτες, είμαστε συνεργάτες και φίλοι τριάντα χρόνια τώρα, αυτός είναι ο δάσκαλος και ο μέντοράς μου. Ξεκίνησα από το θέατρο Καισαριανής, πήγαινα ακόμα λύκειο θυμάμαι, αλλά για τα καλά στο θέατρο, μπήκα με τον Στούρουα.

Φέτος σας είδαμε και επί σκηνής στην παράσταση "Ο Σεργκέι είναι και πολύ βλάκας" που σκηνοθέτησε η Ταμίλα Κουλίεβα. Είναι η πρώτη φορά που ανεβήκατε στο σανίδι;
Δεν είναι πρώτη φορά που παίζω, είχα φυσικά πολλά χρόνια να παίξω. Στη σχολή με είχε δει και η Ταμίλα να παίζω. Αυτή είναι που επέμενε και έτσι συνέβη και αυτό. Μετά από τόσα χρόνια πάντως, ήταν πολύ χρήσιμη εμπειρία. 

Πιστεύετε ότι η συμπερίληψη ελληνικών σειρών και ταινιών στο Netflix μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα για την ελληνική αγορά;
Τα δεδομένα στην αγορά και την κινηματογραφική και την τηλεοπτική, τα άλλαξε η δημιουργία του ΕΚΟΜΕ (Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων), ενός πολύ χρήσιμου χρηματοδοτικού εργαλείου για να γίνονται παραγωγές, ως αποτέλεσμα και αυτού ήρθε το Netflix. Μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα αν καταστραφεί αυτό που υπάρχει σήμερα. Ξέρετε… η γνωστή καρδάρα με το γάλα που με δυσκολία γεμίζει και εύκολα χύνεται… Στην Ελλάδα την καταστροφή την έχουμε εύκολη.

Ποια είναι τα επόμενά σας σχέδια;
Τα επόμενα σχέδια είναι το σενάριο μιας μελλοντικής ταινίας που δουλεύεται στο χαρτί ακόμα. Γίνονται συζητήσεις, είναι φάση ζυμώσεων που καθυστερούσαν και λόγω του ΕΚΟΜΕ και των αλλαγών που θέλουν να κάνουν και ελπίζω στο τέλος, να μην είναι καταστροφικές. Στο θέατρο υπάρχει κάτι που χρόνια το δουλεύω. Θα δούμε, υγεία να έχουμε και βλέπουμε.