Σοφία Μαραθάκη: "Στον κόσμο του "Love and money" του Ντένις Κέλι πρωταγωνιστούν θύματα και θύτες της κατανάλωσης"

Με αφορμή το τρομακτικά επίκαιρο "Love and money” του Ντένις Κέλι που ανεβάζει στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν με την ομάδα Ατονάλ, η σκηνοθέτις και ηθοποιός Σοφία Μαραθάκη γράφει για το έργο που αποτυπώνει με καυστικό και ποιητικό ύφος τον ανελέητο ρυθμό της ζωής στον σύγχρονο δυτικό κόσμο αλλά και την ανάγκη μας να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε, για τους λόγους που επέλεξε να το σκηνοθετήσει και γιατί πιστεύει ότι ο κορυφαίος Βρετανός συγγραφέας είναι τόσο αγαπητός στο ελληνικό κοινό. Η ίδια μοιράζεται τη σκηνή με τους Κατερίνα Μαούτσου, Άρη Μπαλή, Νάνσυ Μπούκλη και Γιώργο Σύρμα.

Ανάμεσα στα πρόσωπα του έργου συναντάμε έναν πρώην καθηγητή αγγλικής φιλολογίας που έγινε πωλητής για τα χρήματα, μια εθισμένη στην υπερκατανάλωση, μια επιτυχημένη μάνατζερ που έχει αντικαταστήσει την πίστη της στον Θεό με το χρήμα, δύο γονείς, που ο θρήνος για την κόρη τους και η συνειδητοποίηση τους για την εμπορευματοποίηση του θανάτου τους οδηγεί στον βανδαλισμό και ένα στέλεχος σε πολυεθνική που στην αρχή μιας ερωτικής ιστορίας ανακαλύπτει ένα φρικτό μυστικό.

Με τα λόγια της Σοφίας Μαραθάκη

Το "Love and money” είναι ένα έργο που ακροβατεί ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον φορμαλισμό, ανάμεσα στο δράμα και την κωμωδία, στην καταγγελία και το χιούμορ. Έχει κάτι πολύ ωμό και συνάμα ονειρικό. Αν και η γλώσσα είναι πολλές φορές σκληρή, η δομή του έργου είναι θραυσματική και ποιητική. Για όλες τις παραπάνω αρετές επέλεξα το κείμενο. Αυτό όμως που με έκανε να ασχοληθώ είναι τα πρόσωπα που είναι αρχέτυπα θύματα και θύτες της κατανάλωσης.

Το έργο  είναι γραμμένο λίγο πριν το 2008, δηλαδή μόλις δύο χρόνια πριν την κατάρρευση της αμερικανικής οικονομίας που παρέσυρε μαζί της διαδοχικά το City του Λονδίνου και σιγά σιγά όλα τα μεγάλα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Μετά το 2010 η κρίση έσκασε πλέον στα κεφάλια όλων μας.

"Έχουν χιούμορ τα πρόσωπα του Κέλι, έχουν αυτοσαρκασμό αλλά αδυνατούν να δουν την μεγάλη εικόνα. Βλέπουν μόνο το άτομο. Η ζωή τους είναι δουλειά, καταιγιστικοί ρυθμοί, αλκοόλ, χάπια και πολλές σακούλες με ψώνια!".

Το έργο του Ντένις Κέλι εμφανίζεται ως προάγγελος θανάτου. Το θέματα που θίγει το έργο είναι ο εθισμός στα ψώνια, η πίστωση, το δάνειο, το χρέος και το κυνήγι του χρήματος με θεμιτά και αθέμιτα μέσα. Τα πρόσωπα του έργου ζουν σε έναν κόσμο όπου οι ανθρώπινες σχέσεις είναι σαθρές, οι άνθρωποι είναι νούμερα, δεν υπάρχουν ηθικά ερείσματα ούτε κάποια πνευματικότητα, ο νους είναι θολωμένος, τα αισθήματα αγορασμένα, τα πρότυπα και τα όνειρα τηλεοπτικά. Ένας κόσμος που καταρρέει και οδηγεί νομοτελειακά στην οικονομική κρίση που έπεται.

"Αυτό που σε ατομικό επίπεδο ήταν σοκαριστικό με την κρίση σε κοινωνίες όπως η ελληνική, ήταν η αποκάλυψη ότι μπορούμε να μείνουμε άστεγοι, νηστικοί, αβοήθητοι ανά πάσα στιγμή".

Η υπεραφθονία και η φτωχοποίηση στις δυτικές χώρες δεν είναι δύο έννοιες αντίθετες. Ίσως η υπεραφθονία πριν την κρίση να συνοδευόταν κι από μια ψευδαίσθηση του ότι όλα πάνε καλά αλλά στην πραγματικότητα και πριν το 2008 οι άνθρωποι που ζούσαν σε μεγάλη φτώχεια στη Δύση ήταν ήδη άπειροι. Αυτό που σε ατομικό επίπεδο ήταν σοκαριστικό με την κρίση σε κοινωνίες όπως η ελληνική, ήταν η αποκάλυψη ότι μπορούμε να μείνουμε άστεγοι, νηστικοί, αβοήθητοι ανά πάσα στιγμή. Η μεσαία τάξη διαλύθηκε. Τόσο η υπεραφθονία όσο και η εξαθλίωση οδηγούν σε έναν αδυσώπητο ατομισμό.

Έχω την εντύπωση ότι ο Κέλι είναι τόσο αγαπητός στην Ελλάδα επειδή εμβαθύνει στον σύγχρονο ανθρωπότυπο που ισοπεδώνεται από τις κοινωνικές συνθήκες και την ιστορική συγκυρία αλλά κάπου βαθιά μέσα του, στα τρίσβαθα της καρδιάς του διατηρεί την αθωότητα του παιδιού. 

"Έχω την εντύπωση ότι ο Κέλι είναι τόσο αγαπητός στην Ελλάδα επειδή εμβαθύνει στον σύγχρονο ανθρωπότυπο που ισοπεδώνεται από τις κοινωνικές συνθήκες και την ιστορική συγκυρία αλλά κάπου βαθιά μέσα του διατηρεί την αθωότητα του παιδιού".

Η κεντρική ηρωίδα του έργου είναι πιασμένη στα δίχτυα  του εθισμού στα ψώνια (ψυχαναγκαστική διαταραχή αγορών ή ωνιομανία. Αν και το έργο γράφτηκε πριν την πανδημία του Covid-19 και τον εθισμό στις ατέρμονες διαδικτυακές αγορές, αισθάνομαι ότι αποτυπώνει μια "συλλογική πάθηση”. Πλέον το να μην ψωνίζεις νευρωτικά, αδιάφορα ή ενοχικά είναι πάρα πολύ δύσκολο… Οι εναλλακτικοί τρόποι πληρωμής, οι πόντοι, τα bonus, η εκπνοή της προσφοράς αύριο, η κάρτα, τα μετρητά, το δάνειο, το paypal, το overdraft, οι δόσεις. Λέξεις που σημαίνουν μόνο άγχος, stress, αίσθηση επείγοντος. Ο συγγραφέας δημιουργεί πρόσωπα αγαπητά που εκκινούν από την καθημερινότητα αλλά τόσο η συμπεριφορά, οι μύχιες σκέψεις τους αλλά και η μοίρα τους, τα μεταμορφώνουν σε αρχέτυπα. Είναι ήρωες, ή καλύτερα αντι-ήρωες της καθημερινότητας που αν είχαν καλύτερη σχέση με τον εαυτό τους, θα λυτρώνονταν.

Αυτό που είναι συγκινητικό στα πρόσωπα του Κέλι είναι ότι δυσκολεύονται να συνδέσουν το αποτέλεσμα με την αιτία, ότι ενεργούν με κεκτημένη ταχύτητα, ότι αντιμετωπίζουν τις πράξεις τους σαν κάτι απλό χωρίς συνέπειες. Μια ωραία μέρα ξυπνούν και κοιτάζονται στον καθρέφτη και πριν δουν καν το είδωλό τους, βλέπουν χρέη, προβλήματα, αδιέξοδα, αποτυχίες, ψυχικές νόσους και μοναδική λύση είναι η παραβατικότητα, το έγκλημα, η βία, η απάτη ή η φυγή.

Έχουν χιούμορ τα πρόσωπα του Κέλι, έχουν αυτοσαρκασμό αλλά αδυνατούν να δουν την μεγάλη εικόνα. Βλέπουν μόνο το άτομο. Η ζωή τους είναι δουλειά, καταιγιστικοί ρυθμοί, αλκοόλ, χάπια και πολλές σακούλες με ψώνια!