Πέντε Ρομά και δύο μπαλαμοί μιλούν για τη δική τους "Romaland"

"Απόψε θα δείτε ότι πολλά που πιστεύατε ότι είναι σωστά είναι λάθος και πολλά που πιστεύατε ότι είναι λάθος είναι σωστά". Η ατάκα αυτή είναι ίσως ένας από τους σημαντικότερους λόγους για να δει κανείς τη νέα παράσταση του Ανέστη Αζά και του Πρόδρομου Τσινικόρη στη Στέγη. Χωρίς διάθεση για ρομαντικοποίηση ή αγιοποίηση, το "Romaland", το νέο έργο θεάτρου-ντοκιμαντέρ για τη ζωή των Ρομά στην Ελλάδα, έρχεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης από τις 2/11 για να μας παρουσιάσει μια κοινωνική ομάδα που βρίσκεται διαχρονικά στο περιθώριο. "Μια τρισδιάστατη απεικόνιση της πραγματικότητας" χαρακτηρίζει το εγχείρημα ο Ανέστης Αζάς, με τον συν-σκηνοθέτη του έργου να σημειώνει κάτι που ισχύει για την πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας: "Το βλέμμα μου ήταν κατασκευασμένο από εικόνες με ρομά περιεχόμενο που δεν φτιάχτηκαν από εκείνους".

Για να μη διαστρεβλωθεί από τρίτα βλέμματα το έργο, λοιπόν, το κλειδί ήταν η έρευνα. Τσινικόρης και Αζάς ταξίδεψαν σε κοινότητες Ρομά από το Ζεφύρι και τον Ασπρόπυργο μέχρι τη Λάρισα και τη Θεσσαλονίκη και μας μεταφέρουν την εμπειρία τους: "Κάθε κοινότητα είναι διαφορετική. Ένας παράγοντας των διαφορών είναι και ο βαθμός ένταξης στην κυρίαρχη κοινωνία. Στην Αγία Βαρβάρα, για παράδειγμα, έχουμε την πιο ενταγμένη κοινότητα, ενώ η κατάσταση στον Δενδροπόταμο ήταν αλλιώς – ούτε ταξί δεν βρίσκαμε να μας πάει. Στον Ασπρόπυργο μιλάμε για εικόνες εξαθλίωσης, με καταυλισμούς δίπλα στην χωματερή, ενώ στο Μενίδι και στα Άνω Λιόσια αισθάνεσαι ότι έχεις μεταφερθεί κάπου στην κεντρική Ελλάδα". Τελικά, "μπαλαμοί" (δηλαδή μη Ρομά) και Ρομά δεν διαφέρουν τόσο πολύ, κάτι που επισημαίνει και ο Αζάς: "Δεν είναι κάποιος εξωτικός πολιτισμός, είναι άνθρωποι που ζουν λίγο-πολύ όπως εμείς. Η φτώχεια είναι αυτή που τους δημιουργεί πιο άγριες συνθήκες. Τα έθιμα κι οι συνήθειές τους είναι σαν της Ελλάδας του ’60 – απλώς η υπόλοιπη κοινωνία αστικοποιήθηκε πολύ γρήγορα".

"Ξεναγοί" μας στη "Romaland" θα είναι πέντε Ρομά που θα αφηγηθούν αληθινές ιστορίες χωρίς την ουσιαστική παρέμβαση της μυθοπλασίας. Πώς προσεγγίζει, όμως, κανείς μια τέτοια συνεργασία; Οι σκηνοθέτες συμφωνούν ότι "το σημαντικό είναι οι άνθρωποι αυτοί να καταλαβαίνουν τι κάνουν και να λένε πράγματα που όντως θέλουν να μοιραστούν", αποφεύγοντας έτσι μια ηδονοβλεπτική προσέγγιση. Συζητώντας με τους σκηνοθέτες, αισιοδοξώ ότι το "Romaland" θα αποτελέσει πράγματι ένα λιθαράκι στη γεφύρωση του χάσματος Ρομά και μπαλαμών, με την εκπαίδευση, τις ευκαιρίες για νόμιμη εργασία και τις κρατικές πολιτικές να είναι απαραίτητες εκτός του καλλιτεχνικού πλαισίου, όπως υπογραμμίζουν οι Αζάς και Τσινικόρης.

Δεν μιλήσαμε, όμως, μόνο με αυτούς. Για το θέμα της επιρροής του έργου στους θεατές μοιράστηκαν μαζί μας τις σκέψεις τους και οι πρωταγωνιστές. Ας τους ακούσουμε:

Γιώργος Βιλανάκης: "Πιστεύω πως σίγουρα θα ευαισθητοποιήσει, θα επηρεάσει σε κάποιο βαθμό και θα δείξει μια πλευρά που δεν είναι γνωστή. Θα δώσει πολλές απαντήσεις σε συνηθισμένα ερωτήματα. Αλλά δεν θα πω τίποτα άλλο, θα αφήσω τα αποτελέσματα να μιλήσουν".

Θεοδοσία Γεωργοπούλου: "Ελπίζω να τους επηρεάσει αν και πιστεύω ότι δεν θα γίνει σε μεγάλο βαθμό... Ίσως κάποιους να τους ευαισθητοποιήσει, αλλά πλέον ο κόσμος έχει δημιουργήσει την άποψή του και αυτό είναι κάτι που δύσκολα αλλάζει. Ανέκαθεν οι Ρομά ήταν κόκκινο πανί για τον κόσμο και τα media, γιατί ειδικά μέσα από τα τελευταία στοχοποιούνται και προβάλλεται μόνο το αρνητικό τους κομμάτι. Δεν συμφωνώ με τις παραβατικές συμπεριφορές, αλλά μερικές φορές πρέπει να σκεφτόμαστε και το τι ώθησε κάθε άνθρωπο σε τέτοιες ενέργειες".

Αγγελική Ευαγγελοπούλου: "Όσοι ακούν αυτά που λέμε πάνω στη σκηνή, επηρεάζονται. Κλαίει ο κόσμος με τις ιστορίες μας, γιατί είναι αληθινές. Είναι μια ευκαιρία να μας γνωρίσει ο κόσμος και αυτό είναι καλό, μιας και δεν υπάρχουν πολλά άτομα που θα το έκαναν αυτό. Ακόμα και μερικοί δικοί μας Ρομά λένε γιατί να το κάνουμε τώρα αυτό στα μπαλαμέ. Έτσι όμως έρχονται πιο κοντά οι δύο κόσμοι. Θέλω να το κάνω, μου αρέσει, κι ας ντρέπομαι λίγο. Όλα αυτά είναι στη ζωή".

Μέλπω Σαΐνη: "Είχαν μάθει για τη δουλειά μου στο θέατρο σχεδόν όλοι. Οι μισοί μού είπαν "ωραία, μπράβο” και οι άλλοι μισοί "τι κάνεις εκεί;”. Απάντησα ότι εμένα μου αρέσει, γιατί τα κρατούσα τόσα χρόνια μέσα μου και τώρα νιώθω πολύ καλά που τα μοιράστηκα. Πιστεύω ότι ο κόσμος θα μας καταλάβει και θα ξυπνήσει. Τόσος κόσμος θα το δει όλο αυτό και ίσως να μας δουν από μια άλλη πλευρά, ότι είμαστε Ρομά και είμαστε και καλοί".

Αβραάμ Γκουτζελούδης: "Δεν ξέρω, θα φανεί στο χειροκρότημα".