Κατερίνα Τσατσάνη ©
Από τις 5 Οκτωβρίου αναμετριέστε με ένα από τα σημαντικότερα έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, το "Θάνατο του εμποράκου" του Άρθουρ Μίλερ. Πρώτη φορά προσεγγίζετε το αμερικανικό θέατρο;
Δεν είναι πρώτη φορά. Στο παρελθόν μου δόθηκε ξανά η ευκαιρία να έρθω αντιμέτωπος με συγγραφείς όπως ο Τενεσί Ουίλιαμς (ανέβασα την "Λυσσασμένη γάτα"), και σε επίπεδο μελέτης ο Θόρντον Ουάιλντερ, ο Έντουαρντ Άλμπι, ο Ευγένιος Ο’ Νήλ, και πάντα με μια μακρόπνοη υπόσχεση στον εαυτό μου πώς την κατάλληλη στιγμή θα ανέβαζα κάποιο από τα έργα τους. Τώρα είναι η στιγμή του συγκλονιστικού Άρθουρ Μίλλερ.
Ήταν πρόκληση για εσάς ο ρόλος του Γουίλι Λόμαν;
Ο Γουίλι Λόμαν και η ιστορία του από την πρώτη στιγμή μού έκανε σαφές πως τα ανθρώπινα μεγέθη στη ζωή δεν έχουν αλλάξει. Είναι εκεί κάπου κρυμμένα σε ένα μισοσκόταδο και μας περιμένουν να τα καταλάβουμε και να τα αναδείξουμε. Ο Γουίλι στην προσπάθειά του να εκπληρώσει τις συνταγές του καπιταλιστικού ονείρου, δέχεται την απόρριψη σαν να τον χτυπάει ρεύμα υψηλής τάσης και μένει ένα σπασμένο κλαδί στην άκρη του δρόμου. Ο ανθρώπινος παλμός του σβήνει, η αξιοπρέπειά του χάνεται κάτω από ένα σύστημα που σαρωτικά τον ματαιώνει. Αν αυτό δεν είναι πρόκληση για έναν ηθοποιό, τότε τι είναι;
Η στροφή που κάνετε φέτος στο θέατρο, έπειτα από μια σειρά περισσότερο κωμικών ρόλων, προέκυψε από κάποια εσωτερική σας ανάγκη; Υπάρχουν στη σκέψη σας και άλλοι μεγάλοι ρόλοι που θα θέλατε να προσεγγίσετε στο μέλλον;
Πιστεύω ότι στο θέατρο είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε όσο πιο πολλές στροφές μπορούμε. Πριν από αρκετά χρόνια είχα κάνει συνειδητά στροφή στο δράμα και συνειδητά πάλι ξαναπέρασα στην κωμωδία. Τώρα, με αφορμή τον Μίλερ, επιστρέφω σε κάτι που αγαπώ εξίσου. Το κάνω συχνά διότι με ενδιαφέρει η έρευνα και η εξέλιξη. Τη στιγμή όμως που ασχολούμαι με την κωμωδία, μη νομίζετε ότι η συνεχής μελέτη του δράματος με αφήνει αδιάφορο ή το ανάποδο. Σαφέστατα και ήταν προσωπική μου ανάγκη να πλησιάσω έναν τέτοιο συγγραφέα και έναν τόσο εμβληματικό ρόλο. Όσον αφορά το μέλλον, ο χρόνος θα δείξει. Σίγουρα αυτό το κεφάλαιο δεν θα κλείσει σύντομα.
Πιστεύετε ότι είμαστε όλοι παγιδευμένοι σε ένα αντίστοιχο κυνήγι επιβίωσης, όπως αυτό που βιώνει ο Γουίλι Λόμαν; Πώς μπορεί κάποιος να βρει τη δύναμη να συνεχίσει όταν φτάνει σε ένα τέλμα όπως αυτό που αντιμετωπίζει ο ήρωας;
Ο άνθρωπος πρέπει να στοχεύσει μέσα του και όχι στις συντεταγμένες μιας κοινωνίας. Πρέπει να μαζέψει τα απομεινάρια του και να ανασυντάξει το αναπνευστικό και το νευρικό του σύστημα, διότι είναι τα πρώτα που πλήττονται από την απελπισία. Μετά πρέπει να τροφοδοτήσει τον ψυχισμό του με μια άλλη τροφή· την τροφή της γνώσης που θα θρέψει τις πληγές. Η ανησυχία μου έγκειται στο γεγονός ότι η στημένη "παγίδα" ενός "κούφιου ονείρου", θέλει αγώνα δρόμου σε βάθος χρόνου και φοβάμαι μήπως η "φυσική" μας κατάσταση δεν μπορεί πια να αντεπεξέλθει. Πάντα, όμως, κάπου κρυμμένη βρίσκεται η ελπίδα.
"Το σύστημα δεν κάνει τίποτα άλλο από το να μας γεμίζει ενοχές και να ζητάει την τιμωρία μας, χωρίς ποτέ να αναλογιστεί πως αυτό το ίδιο γεννά τις παθογένειες. Υπάρχει κάτι δυσοίωνο σε αυτό. Δεν νομίζετε;".
Υπάρχει κάτι που θα λέγατε ότι είναι το δικό σας "αμερικάνικο όνειρο”;
Τέτοια όνειρα δεν κάνω. Το Αμερικανικό Όνειρο: η σκληρή δηλαδή εργασία με χρηματικές απολαβές που αυτές και μόνο αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε μια καλύτερη και ευτυχισμένη ζωή, δεν με εκφράζει. Αντιθέτως η σκληρή εργασία που θα με γυμνάσει σαν άνθρωπο και σαν χρήσιμο μέλος μιας κοινωνίας με ανανεώνει και μου δίνει την πραγματική χαρά.
Τι θαυμάζετε στη δουλειά του Γιώργου Νανούρη ώστε να πορευτείτε μαζί προς τη δημιουργία της παράστασης;
Να ξεκινήσουμε από την έμπνευση. Πρόκειται για έναν από τους λίγους σκηνοθέτες που έχουν έμπνευση. Περνάμε στο όραμα, κάτι που τον χαρακτηρίζει. Χωρίς όραμα δεν μπορούμε να κάνουμε όνειρα. Ακρίβεια στην αισθητική. Αποτελεσματικότητα στη διδαχή. Απόλυτη πίστη στην ποιητικότητα του έργου. Νομίζω ότι δεν χρειάζεται να πω άλλα για να σας δείξω γιατί συμβαδίζουμε ομοϊδεάτες στο εν λόγω εγχείρημα.
"Ο Γουίλι στην προσπάθειά του να εκπληρώσει τις συνταγές του καπιταλιστικού ονείρου, δέχεται την απόρριψη σαν να τον χτυπάει ρεύμα υψηλής τάσης και μένει ένα σπασμένο κλαδί στην άκρη του δρόμου. Ο ανθρώπινος παλμός του σβήνει, η αξιοπρέπειά του χάνεται κάτω από ένα σύστημα που σαρωτικά τον ματαιώνει. Αν αυτό δεν είναι πρόκληση για έναν ηθοποιό, τότε τι είναι;".
Τι μπορείτε να μας αποκαλύψετε για την ατμόσφαιρα και την αισθητική της παράστασης που θα δούμε;
Ο σκηνικός χώρος είναι ένα δαιδαλώδες περιστρεφόμενο οίκημα το οποίο συμβολίζει το λαβύρινθο στον οποίο έχει εγκλειστεί ο Γουίλι Λόμαν. Αυτομάτως, αυτό το ταξίδι του μυαλού του γίνεται ταξίδι και για το κοινό. Η αισθητική της τραγωδιακής ανάπτυξής του, ξεκινά από την απόλυτη εξάρτηση των χαρακτήρων από τα γεγονότα, μέχρι την κατάκτηση της εγωιστικής αυτονομίας, αλλά και της αποξένωσης που θα φέρουν τα τραγικά αποτελέσματα.
Τι περιμένει τον Κυρ Ηλία που ερμηνεύετε στην ενδέκατη σεζόν του "Μην αρχίζεις τη μουρμούρα";
Μια καινούργια γυναίκα μπαίνει στην ζωή μου (η Παρθένα Χοροζίδου) και θα ανατρέψει όλα όσα είχα μάθει τόσα χρόνια. Θα με επιστρέψει στην απλότητα και στη χαρά της ζωής πέρα από τα άγχη της καθημερινότητας. Καινούργια επεισόδια, ακόμη περισσότερες επεισοδιακές στιγμές ζευγαριού που θα οδηγήσουν στη γνωστή σε όλους πια "Μουρμούρα" των 11 ετών.
Υπάρχει κάποια παράσταση που είδατε την προηγούμενη σεζόν και σας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση;
Από τις λίγες που πρόλαβα να δω και μου άρεσαν ήταν "ο Γυάλινος κόσμος" σε σκηνοθεσία του Γιώργου Νανούρη και η "Μήδεια" σε σκηνοθεσία της Λέας Μαλένη.
Μετά τις τραγωδίες που έχουμε περάσει ως λαός το τελευταίο διάστημα, πιστεύετε ότι με έχουμε αποκτήσει κάποιου τύπου ανοσία σε αυτό ή επηρεαζόμαστε με έναν πολύ πιο βαθύ και ενδεχομένως επικίνδυνο τρόπο;
Νομίζω ότι η ζημιά έχει γίνει και πρέπει να κοιτάξουμε πώς θα ανακάμψουμε. Το σύστημα με συνειδητές διεργασίες θέλει να μας περνάει στην απάθεια και δεν πρέπει να το επιτρέψουμε. Θέλει να μας κλείσει στο καβούκι μας, δίνοντάς μας φόβο για τροφή. Θέλει να κατασκευάσει ανίκανους χωρίς καμία θέληση για επανάσταση. Η επικινδυνότητα έγκειται στην παθογένεια του συνόλου, αλλά και της ατομικής ευθύνης που τη γεννά. Το σύστημα δεν κάνει τίποτα άλλο από το να μας γεμίζει ενοχές και να ζητάει την τιμωρία μας, χωρίς ποτέ να αναλογιστεί πως αυτό το ίδιο γεννά τις παθογένειες. Υπάρχει κάτι δυσοίωνο σε αυτό. Δεν νομίζετε;
Περισσότερες πληροφορίες
Ο θάνατος του εμποράκου
Γραμμένο το 1949, το έργο αυτό θεωρείται το κορυφαίο του Άρθουρ Μίλερ. Πραγματεύεται τη ζωή του Γουίλι Λόμαν, ο οποίος είναι ένας πλανόδιος πωλητής, που ζει μπερδεμένος ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν. Ο Γουίλι αισθάνεται εγκλωβισμένος στις επιταγές του ᾱπατηλού αμερικανικού ονείρου, το οποίο υπόσχεται την επιτυχία. Το κυνήγι της επιβίωσης είναι για αυτόν δυσβάσταχτο, καθώς τον αναγκάζει να ζει και να προσπαθεί συνεχώς να εκπληρώνει τα πρότυπα τα οποία του επιτάσσει η άκρως καπιταλιστική κοινωνία της εποχής του. Η κατάσταση αυτή τον οδηγεί σταδιακά και με έναν παραληρηματικό τρόπο προς την πλήρη διάλυση ολόκληρης της ζωής του. Το έργο του Αμερικανού συγγραφέα ανεβαίνει σε μία ατμοσφαιρική παράσταση με δυναμικό ρυθμό που φωτίζει τις αποχρώσεις του και μεταδίδει συναισθήματα υψηλής θερμοκρασίας στην πλατεία.
