Θανάση Σαράντο γιατί ο "Οιδίπους Τύραννος" μοιάζει σήμερα τρομακτικά επίκαιρος;

Με τον "Οιδίποδα Τύραννο” του Σοφοκλή αναμετριέται φέτος ο Θανάσης Σαράντος όχι μόνο ως σκηνοθέτης αλλά και ως πρωταγωνιστής. Τον ρωτήσαμε για το σκεπτικό του πάνω στο ανέβασμα της τραγωδίας που γράφτηκε εν μέσω του Πελοποννησιακού Πολέμου, μετά τον λοιμό που έπληξε την Αθηναϊκή Δημοκρατία, για τη σύνδεσή της με το σήμερα και τι ακριβώς έχει να μας πει για ουσία της ανθρώπινης φύσης. Η μετάφραση που χρησιμοποιείται στην παράσταση είναι του Μίνωα Βολανάκη.

Τι σας γοήτευσε και τι σας συγκίνησε στον "Οιδίποδα Τύραννο” του Σοφοκλή;
Η συγκλονιστική τραγωδία του "Οιδίποδα Τυράννου” αυτή την μεταβατική περίοδο που βιώνουμε μετά από μια παγκόσμια πανδημία και εν μέσω ενός αυτοκαταστροφικού πολέμου, όπως διεξάγεται στην Ουκρανία είναι ένα απολύτως σημερινό κείμενο για τη γνώση αλλά και την αυτογνωσία. Ο "Οιδίπους Τύραννος" παίχτηκε για πρώτη φορά το 428 π.Χ., την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου όταν ο λοιμός των Αθηνών είχε ήδη αφανίσει τα δύο τρίτα του πληθυσμού. Η τραγωδία μοιάζει σήμερα τρομακτικά επίκαιρη επιβεβαιώνοντας τη διαχρονική πολιτική διάσταση του θεάτρου, μέσω του οποίου θίγονται θέματα όπως η αλαζονεία της εξουσίας, η ταυτότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, η αναζήτηση με κάθε τίμημα για την αλήθεια, η σύγκρουση του  θεϊκού νόμου με τον ανθρώπινο.
Τα πάθη που διαδραματίζονται στη σκηνή, τα εγκλήματα, τα μίση και οι αυτοκαταστροφές είναι και γεγονότα σημερινά. Ο λαός αναζητεί τη σωτηρία από το μίασμα της χώρας πριν την ολική καταστροφή, που φαίνεται  να  κρέμεται απειλητική πάνω στην κοινωνία. Είναι η αριστουργηματική δομή αυτού του έργου που, παρά την πασίγνωστη πλοκή του, εξακολουθεί να συγκινεί και να συνταράσσει βαθιά ερμηνευτές και θεατές.

"Ο "Οιδίπους Τύραννος" μιλά για την αυτογνωσία, αλλά και τη γνώση των ορίων της ελευθερίας μας και είναι ακριβώς αυτή η γνώση που τυφλώνει τον κεντρικό ήρωα. Αυτό είναι και το τίμημα του Οιδίποδα που επιμένει να μάθει το σκοτεινό παρελθόν του και που τελικά τον οδηγεί να μην επιλέξει την αυτοκτονία, αλλά την τύφλωση ως ζωντανό παράδειγμα της αλαζονικής του ανθρώπινης γνώσης. Η πράξη της αυτοτύφλωσης είναι που επιφέρει και την κάθαρση στους θεατές τότε και τώρα, όπου ο ήρωας παθαίνει και μαθαίνει από την τιμωρία του”.

Που εστιάζει η δική σας παράσταση;
Η παράσταση εστιάζει στο αξεπέραστο κείμενο του Σοφοκλή, όπως αποδίδεται με την ρέουσα διαχρονική μετάφραση του Βολανάκη. Το έργο είναι μια μάχη ανάμεσα στην ανθρώπινη λογική και τον άγραφο θεϊκό νόμο. Ο κεντρικός ήρωας είναι ένα πρόσωπο που αρχίζει τη ζωή του με τα πόδια του κατεστραμμένα από τους γονείς του, αλλά καταλήγει  με τα μάτια του κατεστραμμένα από τον ίδιο. 

Τι μας υπενθυμίζει ο "Οιδίπους Τύραννος” για την ανθρώπινη φύση και πώς αυτό μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά για τον σύγχρονο άνθρωπο;
Η ύβρις ήταν βασική αντίληψη της κοσμοθεωρίας των Αρχαίων Ελλήνων. Ο Οιδίπους υπερεκτιμά τις ικανότητές του και φτάνει σε σημείο να φερθεί με αλαζονικό τρόπο, παραβιάζοντας προκλητικά την ηθική τάξη των πραγμάτων.
Το έργο μιλά για την αυτογνωσία, αλλά και τη γνώση των ορίων της ελευθερίας μας και είναι ακριβώς αυτή η γνώση που τυφλώνει τον κεντρικό ήρωα. Αυτό είναι και το τίμημα του Οιδίποδα που επιμένει να μάθει το σκοτεινό παρελθόν του και που τελικά τον οδηγεί να μην επιλέξει την αυτοκτονία, αλλά την τύφλωση ως ζωντανό παράδειγμα της αλαζονικής του ανθρώπινης γνώσης. Η πράξη της αυτοτύφλωσης είναι που επιφέρει και την κάθαρση στους θεατές τότε και τώρα, όπου ο ήρωας παθαίνει και μαθαίνει από την τιμωρία του.
Εδώ υπάρχει και η τεράστια διαφορά για το πώς χρησιμοποιείται με βέβηλο τρόπο  η λέξη "τραγωδία" στην Ελλάδα του 2023, όπως εκστομίζεται π.χ. από το ανεπαρκές πολιτικό προσωπικό (ανεξαρτήτως κομματικής προέλευσης) όπου αγνοείται προκλητικά ότι την Ύβρη ακολουθούν πάντα και με συμπαντική νομοτέλεια η Άτις και κατόπιν η Νέμεσις και η Τίσις. 

Η επιλογή των ηθοποιών ήταν δική σας;
Είχα ευτυχώς τη δυνατότητα να συνεργαστώ για δεύτερη φορά μετά τον "Αμερικάνικο βούβαλο" του  Ντέιβιντ Μάμετ με τον Χριστόδουλο Στυλιανού, ο οποίος υποδύεται τον Κρέοντα και τον Πάρη Σκαρτσολιά που συμμετέχει στον τετραμελή  Χορό μας, αλλά παίζει και τον Εξάγγελο. Μαζί μας συμμετέχει η υπέροχη Μάνια Παπαδημητρίου σε διπλή  διανομή στο ρόλο-πρόκληση του Τειρεσία αλλά και της Ιοκάστης, όπως παιζόταν άλλωστε και κατά την αρχαιότητα από τον ίδιο ερμηνευτή. Η ομάδα του "Οιδίποδα" συμπληρώνεται από τους Αλέξανδρο Τούντα (Άγγελος-Χορός), Βαγγέλη Ψωμά (Θεράπων-Χορός) και Νίκο Πολοζιάνη (Ιερέας- Χορός). 

Προπώληση εισιτηρίων μέσω viva.gr