Μάνο Καρατζογιάννη, πόσο "Χάπι" είσαι;

Πώς διαμορφώνεται η επόμενη ημέρα στο χώρο του θεάτρου αλλά και στην κοινωνία;
Για να δουλέψουμε ομαλά και να υπάρχει μια ελεύθερη συνεργασία και ωραίες σχέσεις είναι απαραίτητος ο σεβασμός. Χωρίς τo σεβασμό δεν μπορεί να υπάρξει η δημιουργία. Νομίζω ότι αυτό που αναζητούμε όλοι πια είναι ο σεβασμός στον διπλανό μας, στην ιστορία και την ατομικότητα του άλλου. Δεν είναι κεκτημένο, όμως, ή κάτι που αλλάζει από τη μία μέρα στην άλλη. Χρειάστηκε να έχουμε έναν πολύ καθαρό στόχο για να χτίσουμε ξανά την εμπιστοσύνη του κοινού. Μέχρι στιγμής είναι μια πολύ καλή χρονιά για το θέατρο συνολικά και φαίνεται ότι έλειψε από τον κόσμο. 

Μπορεί το θέατρο να σταθεί αρωγός στις δύσκολες στιγμές;
Πιστεύω ότι το θέατρο είναι ένας μπροστάρης της κοινωνίας. Ο στόχος ενός καλλιτεχνικού προγραμματισμού οφείλει να είναι το ανέβασμα σύγχρονων ελληνικών και ξένων έργων. Όχι μόνο για να έχουμε ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλές παραστάσεις αλλά για να αναπτυχθεί ένας δημόσιος διάλογος γύρω από τα θέματα που μας αφορούν σήμερα. Γιατί το θέατρο είναι μέρος της διαλεκτικής της κοινωνίας και επίσης η λειτουργία του είναι προϋπόθεση της δημοκρατίας. Είναι σημαντικό να παρουσιάζουμε έργα που συνιστούν αυτό που έλεγε ο Κάρολος Κουν ένα θέατρο κοινωνικού προβληματισμού. Το έλεγε τότε για τον Ιάκωβο Καμπανέλλη. 

 

"Ο πολυβραβευμένος Έντα Γουόλς επαναφέρει στο προσκήνιο τον θεραπευτικό χαρακτήρα του θεάτρου. Μέσα από μια αλληγορία για έναν άνθρωπο έγκλειστο, αγγίζει θέματα πολύ επίκαιρα, όπως η διαφορετικότητα, ο εγκλεισμός, η βία, η άσκηση εξουσίας, τα συσσωρευμένα ψυχολογικά τραύματα”.

 

Πώς ανακάλυψες το "Χάπι" του Έντα Γουόλς;
Πρόκειται για το τελευταίο έργο του συγγραφέα και ανεβαίνει σε πανευρωπαϊκή πρεμιέρα στο θέατρο Σταθμός. Μου το σύστησε ο μεταφραστής Αντώνης Γαλέος. Εντάσσεται σε μια θεματική που εισάγαμε από την αρχή στο δραματολόγιό μας. Τη θεματική της ετερότητας, στο πλαίσιο της οποίας παρουσιάσαμε τις "Φυλές" της Νίνα Ρέιν και το "Όπως πάει το ποτάμι" του Μάρτιν Σέρμαν. Αμέσως μόλις διάβασα το έργο ενθουσιάστηκα γιατί μιλάει για πράγματα που μας αφορούν τώρα. Μέσα, δηλαδή, από μια αλληγορία για έναν άνθρωπο έγκλειστο, αγγίζει θέματα πολύ επίκαιρα, όπως η διαφορετικότητα, ο εγκλεισμός, η βία, η άσκηση εξουσίας, τα συσσωρευμένα ψυχολογικά τραύματα. Και, βέβαια, η δραματουργία του πολυβραβευμένου Έντα Γουόλς επαναφέρει στο προσκήνιο τον θεραπευτικό χαρακτήρα του θεάτρου. Σε προσωπικό επίπεδο με συγκίνησε βαθιά η αφήγηση του Τζον Κέιν, του χαρακτήρα που υποδύομαι, ο οποίος μιλάει για την προωρότητα της γέννησής του και τη θερμοκοιτίδα, τον πρώτο εγκλεισμό που βίωσε. Και επειδή συμπτωματικά είμαι κι εγώ πρόωρος, είναι κάτι που το έχω σκεφτεί μερικές φορές. Είναι ένα έργο με χιούμορ, συγκίνηση, πολιτικό και κοινωνικό προβληματισμό. Θεώρησα ότι οφείλαμε να το έχουμε στο ρεπερτόριό μας.

Μίλησέ μας για το ρόλο που ερμηνεύεις.
Το έργο ξεκινά με μια ξεχωριστή στιγμή για τον Τζον Κέιν, η οποία τον γεμίζει άγχος και ενθουσιασμό. Έρχεται έπειτα από καιρό η ώρα να ακουστεί το αίτημά του για θεραπεία. Θέλει, όμως, να νιώσει εμπιστοσύνη προτού ξεκινήσει να μοιράζεται τον πρώτο του εγκλεισμό, την έλλειψη απτικότητας από τους γονείς του και το συναίσθημα εγκατάλειψης που του γέννησε, καθώς και τον διαρκή εκφοβισμό που βίωσε γιατί δεν είναι σαν τους άλλους ανθρώπους. Μοναδική του συντροφιά είναι οι ιστορίες του, τα τετραδιάκια με τα ποιήματά του και το ενδιαφέρον μιας γυναίκας που γνωρίζει εκεί, της Μαρίας. Δύο γυναίκες με το ίδιο συμβολικό όνομα "Μαρία" έρχονται να τον βοηθήσουν δραματοθεραπευτικά στον αγώνα που δίνει για να βγει έξω και να κοινωνικοποιηθεί ξανά. Στην πραγματικότητα είναι ένα έργο που μιλάει για τη βαθιά ανάγκη μας για αγάπη και για την απουσία της από τις ζωές μας. Ο Έντα Γουόλς -γνωστός στο θεατρόφιλο κοινό από παραστάσεις έργων του τα τελευταία χρόνια, όπως η "Φάρσα της οδού Γουόλγουορθ" στο Από Μηχανής Θέατρο, το "Chatroom" στο Θέατρο Τέχνης και στο Θέατρο Χώρα, τα "Μικροπράγματα" στο Φεστιβάλ Αθηνών, το "Once" στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής- σημειώνει ότι ήθελε να γράψει ένα έργο για τους ανθρώπους που αισθάνονται ευάλωτοι και έχουν την ανάγκη του ενδιαφέροντός μας. Γι’ αυτό για μένα το "Χάπι" είναι ένα κάλεσμα αλληλεγγύης σε μια στιγμή που την έχουμε πολλή ανάγκη ως κοινωνία, καθώς έχει αυξηθεί πολύ η επιθετικότητα, ο αρνητισμός, η απαισιοδοξία. Ο πρωτότυπος τίτλος του έργου είναι "Medicine", αλλά στη δική μας μετάφραση λέγεται "Χάπι", αφού παίζουμε και με τη λέξη happiness (ευτυχία). Το έργο που έχει γραφτεί το 2020 είναι μια αλληγορία για το πώς ξανανοίγουμε την πόρτα και βγαίνουμε έξω. Πώς ερχόμαστε σε επαφή με τον εαυτό μας, με τους άλλους, με τα τραύματα που έχουν εγγραφεί μέσα μας και ο καθένας φέρει στον δικό του κόσμο, είτε είναι ο κόσμος του θεάτρου είτε η κοινωνία μας. Πώς τα τραύματα αυτά μετουσιώνονται σε θαύματα. Υπάρχει, επίσης, το φιλοσοφικό ζήτημα της ελεύθερης βούλησης και τους αγώνα για την ελευθερία, ένα κοινό σημείο της ελληνικής και της ιρλανδικής δραματουργίας.

Πιστεύεις ότι είμαστε έτοιμοι να μιλήσουμε ξανά μετά από όλο αυτό που έχουμε ζήσει;
Εμένα με ανησυχεί αυτή η -δικαιολογημένη βέβαια- ένταση που υπάρχει γύρω μας. Αυτή η επιθετικότητα που άλλοτε είναι υπόκωφη και άλλοτε είναι υπέρκωφη. Και για αυτό το "Χάπι" το χαρακτηρίζω ως ένα θεραπευτικό χάδι πρώτα σε μας τους ίδιους και έπειτα ένα κάλεσμα αλληλεγγύης στους συνανθρώπους μας. 

 

"Πιστεύω ότι το θέατρο είναι ένας μπροστάρης της κοινωνίας. Ο στόχος ενός καλλιτεχνικού προγραμματισμού οφείλει να είναι το ανέβασμα σύγχρονων ελληνικών και ξένων έργων, όχι μόνο για να έχουμε ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλές παραστάσεις αλλά για να αναπτυχθεί ένας δημόσιος διάλογος γύρω από τα θέματα που μας αφορούν σήμερα”.

 

Τι σε γοήτευσε στο "Τραγούδι της Φλέρυς" όπου σκηνοθετείς την Ελένη Κοκκίδου στο ρόλο της ερμηνεύτριας Φλέρυς Νταντωνάκη;
Το "Χάπι" έχει μια περίεργη συγγένεια με το "Τραγούδι της Φλέρυς" του βραβευμένου πεζογράφου Δημήτρη Οικονόμου, ο οποίος γράφει για πρώτη φορά θέατρο. Και οι δύο ήρωες βιώνουν έναν ψυχικό εγκλεισμό, μια πνευματική αναζήτηση. Αυτά τα δύο πράγματα με γοήτευσαν. Επέλεξα τα εν λόγω κείμενα επηρεασμένος από το ψυχικό κόστος του εγκλεισμού που ζήσαμε όλοι και από την αναζήτηση στην οποία βρίσκομαι αυτήν τη στιγμή για το πού θα με πάει η ζωή μου. Η Φλέρυ Νταντωνάκη είχε μια ψυχοσύνθεση πολύ ευάλωτη. Στον μονόλογο την πετυχαίνουμε σε μια κρίση πανικού που παθαίνει πριν από την τελευταία της εμφάνιση στη "Ρωμαϊκή Αγορά". Κι εκείνη, όπως και ο Τζον Κέιν, ξαναθυμάται όλη της τη ζωή, για να μπορέσει να βρει το κέντρο της για να βγει στη σκηνή και να ερμηνεύσει. Ήταν σπάνιος ο τρόπος με τον οποίο αναζητούσε τις λέξεις και μελετούσε για να τραγουδήσει τον "Μεγάλο Ερωτικό" του Μάνου Χατζιδάκι. Όπως λένε, της είχε πει να τραγουδάει κάθε νότα σαν να είναι η τελευταία. Αντίστοιχα, ακριβώς επειδή και η σκηνή φέρει κάτι ιερό, αξίζει κάθε στιγμή σε αυτήν να είναι σαν την τελευταία. Αυτό με συγκινεί. Μπορεί να ακούγεται λίγο ντεμοντέ, ειδικά για τους νεότερους, αλλά έτσι βλέπω εγώ το θέατρο. Είμαι πολύ χαρούμενος που έχουμε ξεκινήσει πρόβες με την Ελένη Κοκκίδου. Έχει μία αισθαντικότητα, μία σπάνια θεατρική αντίληψη. Υπάρχει μεταξύ μας μία πολύ καλή χημεία στην πρόβα και τη θαυμάζω χρόνια και ως ηθοποιό και ως τραγουδίστρια και ανυπομονώ να πάμε προς την παράσταση. Έχω σκηνοθετήσει αρκετούς μονολόγους μέχρι σήμερα με τη Νένα Μεντή, τον Χρήστο Χατζηπαναγιώτη, τον Γιάννη Νταλιάνη, τη Μαρία Κίτσου, και όπως έχω ανακαλύψει είναι ένα δύσκολο είδος σκηνοθετικά. Πέραν του ότι είναι βασική προϋπόθεση να ταιριάξει ο ηθοποιός σου με το πρόσωπο που θα ερμηνεύσει, οφείλεις να βρεις το που απευθύνεται αυτός ο λόγος, γιατί σίγουρα δεν απευθύνεται στο κοινό. Υπάρχει μία άλλη εσωτερική απεύθυνση η οποία δημιουργεί και τις εξωτερικές δράσεις. 

Μιας και κλείνει τώρα ο κύκλος για την "Ημέρα Κυρίου" θα ήθελες να μου πεις τι έμαθες από αυτό το έργο του Γιάννη Τσίρου που σκηνοθέτησες;
Το έργο αυτό είναι για μένα μία συνέχεια της σκηνοθετικής και δραματουργικής μου εργασίας πάνω στα κείμενα της Λούλας Αναγνωστάκη. Για μένα υπάρχει μία βαθιά συγγένεια ανάμεσα στους δύο συγγραφείς, όπως και με τα μονόπρακτα του Χάρολντ Πίντερ που είχα ανεβάσει παλαιότερα. Είναι αυτό που είπαμε και πριν έργα κοινωνικού προβληματισμού. Έργα που στοχεύουν στο να αφυπνίσουν τον θεατή, να τον ταρακουνήσουν. Σε αυτά τα έργα το πιο σημαντικό είναι αυτό που υπάρχει κάτω από τα λόγια. Στα βλέμματα, στις σιωπές και το πως ουσιαστικά χορογραφίες κάθε στιγμή τους. Δεν πρέπει ωστόσο να φαίνεται κανένα οχτάρι στη χορογραφία την ώρα της παράστασης, κανένα βήμα, πρέπει να είναι μία φέτα ζωής, ένας ρεαλισμός, που για μένα όμως δεν είναι νατουραλισμός. Είναι ένας ρεαλισμός γνήσιος που εμπεριέχει την ποίηση και κυρίως ένα λοξό χιούμορ. Από εκεί και πέρα αυτό που μου έκανε βαθιά εντύπωση στη γραφή του Γιάννη Τσίρου είναι ότι αγγίζει τους πάντες, νέους γέρους και παιδιά. 

Παίζει μεγάλο ρόλο η διανομή μιας παράστασης;
Ο Μίνωας Βολανάκης έλεγε ότι η μισή σκηνοθεσία είναι η διανομή. Δεν με ενδιαφέρει να γίνει μία διανομή όπου κάποιος απλώς θα παίξει καλά. Πρέπει να υπάρχει ένα είδος ψυχικής συνάντησης των ηθοποιών με τα πρόσωπα που καλούνται να ερμηνεύσουν που συχνά γίνεται και ερήμην μας. Αυτή την ψυχική συνάντηση αναζητάω και στη σκηνοθεσία αλλά και στον καλλιτεχνικό προγραμματισμό. Αυτό το σημείο επαφής. 

Θα ερμηνεύσεις φέτος και τον "Ταρτούφο" σε σκηνοθεσία του Γιάννη Νταλιάνη;
Ήταν μία πρόταση του Γιάννη Νταλιάνη με τον οποίον συνεργαστήκαμε στον μονόλογο "Ο φύλακας μιας επανάστασης", στον οποίο τον σκηνοθέτησα, για τη ζωή και το έργο του Γιάννη Βλαχογιάννη που έσωσε τα κείμενα της επανάστασης. Μου το πρότεινε δεν το είχα σκεφτεί ποτέ και ομολογώ ότι για τα πράγματα που ποτέ δεν έχω σκεφτεί μπαίνω με μεγαλύτερη αθωότητα και με μικρότερη αγωνία. Έχουμε κάνει ήδη πάνω από 10 πρόβες με τον Γιάννη και τον εξαιρετικό θίασο που έχει ετοιμάσει. Δεν έχω κάνει γενικώς πολλή κωμωδία -πέραν του "Απόψε τρώμε στης Ιοκάστης" του Άκη Δήμου σε σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή με τη Σοφία Φιλιππίδου- και χαίρομαι που θα δοκιμαστώ σε ένα τέτοιο είδος κι μάλιστα με ένα κλασικό έργο το οποίο θα ανοίξει και το Θέατρο Σταθμός σε ένα πιο κλασικό ρεπερτόριο. Πιστεύω ότι τα κλασικά έργα πρέπει να έχουν μία ανάγνωση και να υπάρχει μία ανάγκη για να ανέβουν ξανά. Η πρεμιέρα θα γίνει στις 21 Απριλίου.