Ποια ιδέα, ποιο καθοριστικό συναίσθημα σας οδήγησε να σκηνοθετήσετε το "Ανατολικά της Εδέμ";
Το "Ανατολικά της Εδέμ" ήταν επιλογή της κας Μαργαρίτας Δαλαμάγκα – Καλογήρου. Έχει αυτή τη μαγική ικανότητα να βρίσκει έργα ιδιαίτερα. Το κορυφαίο έργο του Τζον Στάινμπεκ, βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Όταν συζητήσαμε για τα "Ανατολικά της Εδέμ" έτρεξα να ξαναδιαβάσω το μυθιστόρημα. Αυτή τη φορά είδα τον κόσμο του Τζον Στάινμπεκ διαφορετικά. Τα συναισθήματα, οι μυρωδιές, η γη, το τοπίο, οι άνθρωποι, τα χρώματα, αυτά κράτησα…αυτά έπρεπε να περάσουν και στην παράσταση με κάθε τρόπο. Η μοναξιά, η ανάγκη για αγάπη, ο σπόρος που ζητάει να αναπτυχθεί και να ανθίσει, όμως ξεραίνεται και πεθαίνει, ήταν τα στοιχεία που με ενέπνευσαν. Έτσι ξεκίνησα να σχεδιάζω τα σκηνικά. Είναι πάντα το πρώτο πράγμα που κάνω, αμέσως μετά την επεξεργασία του κειμένου.
Στο στάδιο της προετοιμασίας πέρα από την ταινία του Ηλία Καζάν ανατρέξατε σε αρχεία, για μεταφέρετε στη θεατρική σκηνή το μυθιστόρημα του Τζον Στάινμπεκ;
Ξαναδιάβασα το μυθιστόρημα, μελέτησα την Παλαιά Διαθήκη, μιας και ο συγγραφέας έχει ως αφετηρία το προπατορικό αμάρτημα και την ιστορία του Κάιν και του Άβελ και είδα την ταινία του Ηλία Καζάν, η οποία επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο κομμάτι. Στην παράσταση μας παίρνουμε την ιστορία από την αρχή της. Ο Τζον Στάινμπεκ σε δύο καίρια σημεία του έργου βάζει την Κάθυ, την ηρωίδα του, να αναφέρεται στην "Αλίκη" την ηρωίδα του Λουίς, Κάρολ. Διάβασα, λοιπόν την "Αλίκη στην χώρα των θαυμάτων" καθώς και το "Η Αλίκη μέσα από τον καθρέφτη". Και διαπίστωσα πως οι δυο ηρωίδες ακολουθούν μια κοινή πορεία, δοσμένη με διαφορετικό τρόπο. Σαν να έχει χτιστεί μια ρεαλιστική ιστορία εμπνευσμένη από μια άλλη, υπερρεαλιστική. Η Κάθυ και η Αλίκη κάνουν την επιλογή τους, βουτάνε στην "σκοτεινή κουνελότρυπα" και βυθίζονται σε ένα "τρομερό τούνελ" που δεν δείχνει να τελειώνει, μια "μικρή πόρτα" θα μπορούσε να τις οδηγήσει στον "όμορφο κήπο" όμως δεν "χωράνε" να περάσουν, ένας "λευκός αξιωματικός" τους δείχνει τον δρόμο άλλα εκείνες συνεχίζουν να επιλέγουν το λάθος μονοπάτι ενώ κουβαλάνε επάνω τους το μπουκαλάκι που γράφει "Πιες με"… Επέλεξα, λοιπόν, αποσπάσματα από τα δύο έργα και τα ενέταξα στην παράσταση, τα οποία ακολουθούν την πορεία της Κάθυ σε μια προσπάθεια να φωτίσω την ψυχή και την σκέψη της και να την οδηγήσω στην δική της ”χώρα των θαυμάτων”.
Για ποια θέματα μιλάει το έργο και σε ποια θέματα έχετε εστιάσει εσείς μέσα από τη σκηνοθεσία σας;
Το "Ανατολικά της Εδέμ" μιλάει για την αγάπη, για την ανάγκη του ανθρώπου να αγαπηθεί και να αγαπήσει. Για τον "Θεό" που χρειαζόμαστε μέσα μας ώστε να αντιλαμβανόμαστε το καλό. Και όταν τον χάνουμε γιγαντώνεται το εγώ μας, και τότε γινόμαστε ικανοί για τρομερά πράγματα. Μιλάει για μια "Εδέμ" που όλοι αναζητάμε και που δύσκολα αναγνωρίζουμε ακόμα και αν την βρούμε. Μας υπενθυμίζει πως ο παράδεισος δεν κρατάει για πάντα, γιατί κάπου εκεί παραμονεύει ο "όφις". Ο Τζον Στάινμπεκ, παίζει με το καλό και το κακό. Είναι ο Κάιν ο κακός και ο Άβελ ο καλός; Μήπως ο Κάιν είναι αδικημένος από έναν Θεό που του ζητάει να κάνει πράγματα που δεν μπορεί; Τα σημάδια στο σώμα μας, οι πληγές, που μας αφήνει το πέρασμα του χρόνου, είναι τα παράσημα μας; η δύναμη μας; ή κάτι να μας θυμίσει ότι δεν είμαστε άτρωτοι, ότι δεν είμαστε αθάνατοι;
Πατώντας με το ένα πόδι στον ρεαλισμό και με το άλλο σε μια μυθική, αρχετυπική σύλληψη του κόσμου, όπου το καλό αντιμάχεται το κακό, ο συγγραφέας πλάθει μερικούς αλησμόνητους χαρακτήρες. Μιλήστε μας για αυτούς και τους ηθοποιούς που τους ενσαρκώνουν.
Φέτος αισθάνομαι τυχερή που συνεργάζομαι με αυτούς τους υπέροχους ηθοποιούς. Είναι μια ομάδα ανθρώπων που δούλεψαν πολύ και φέρνουν στην σκηνή ένα αποτέλεσμα που με κάνει να χαίρομαι. Ο Ανδρέας Ζάκας έχει τον ρόλο του Σαμουήλ Χάμιλτον, ενός ανθρώπου που εκπροσωπεί το κάλο, που μπορεί να αναγνωρίσει το κακό και να το κρατήσει σε απόσταση. Ένας χαρακτήρας που τα σκοτάδια του τα έχει διαχειριστεί και έχει επιλέξει το φως για να ζήσει. Ο Σταμάτης Μπαντούνας είναι ο Λη. Ο πιστός φίλος, "υπηρέτης" του Αδάμ Τράσκ. Ο πιο φωτεινός χαρακτήρας. Ο σοφός. Ένας άνθρωπος που είναι καλός από επιλογή. Απέναντι στην κακία δείχνει συμπόνια και προσφέρει την αγάπη του με ανιδιοτέλεια. Είναι μια καθαρή ψυχή. Ο Γιώργος Ζώης είναι ο Αδάμ Τρασκ, ένας άνδρας βαθιά πληγωμένος, που μεγάλωσε με έναν σκληρό πατέρα, που δεν ένιωσε αγάπη και στοργή ως παιδί αλλά ούτε ως ενήλικας. Όταν θα γνωρίσει την Κάθυ θα πιστέψει πως ήρθε η ώρα για να δημιουργήσει την δική του Εδέμ. Όμως σύντομα θα διαπιστώσει πως ο παράδεισος δεν υπάρχει, είναι μια ουτοπία. Ο Ηλίας Βογιατζηδάκης είναι ο Γουίλ Χάμιλτον, ο γιος του Σαμουήλ. Είναι από εκείνους που με την πρώτη ευκαιρία θα πατήσουν σε όποια πληγωμένη ψυχή βρουν μπροστά τους για πετύχουν τον στόχο τους. Ο Κωνσταντίνος Τσιούγκος έχει τον ρόλο του Ααρών. Είναι το ένα από τα δύο παιδιά του Αδάμ και της Κάθυ. Ένα ευαίσθητο αγόρι, που εμπιστεύεται τυφλά τον πατέρα του και τον Λη. Έχει "τοποθετήσει σε κουτάκια" την ζωή του και την ζωή των γύρω του και την στιγμή που τα δεδομένα του θα ανατραπούν θα καταρρεύσει. Η Σοφία Σιμοπούλου είναι η Άμπρα Μπέικον. Είναι ερωτευμένη με τον Ααρών και του έχει δώσει υπόσχεση ότι θα τον παντρευτεί όταν μεγαλώσουν. Όμως η ζωή την διδάσκει πως η αγάπη δεν είναι παιχνίδι. Ο έρωτας έρχεται από εκεί που δεν τον περιμένεις. Είναι μια θαρραλέα και δυναμική παρουσία. Ένα κορίτσι έτοιμο να συγκρουστεί για τις επιθυμίες του σε μια εποχή που η θέση της γυναίκας στην κοινωνία ήταν απαξιωμένη. Η Ποπέτα Σούκου κρατάει τρεις ρόλους, αυτόν της μητέρας της Άμπρα, της Εύας καθώς και αυτόν της Φευ. Η Φευ είναι μια γυναίκα που έχει κάνει μια επιλογή, που η κοινωνία την χαρακτηρίζει ανήθικη. Παρόλα αυτά παραμένει μια γυναίκα αγνή και αθώα. Ο Τίτος Πινακάς είναι ο Καλ, ο δεύτερος γιος του Αδάμ. Ανταγωνίζεται αλλά και προστατεύει τον αδύναμο δίδυμο αδελφό του Ααρών. Δίνει μάχη για να κερδίσει την προσοχή και την αγάπη της οικογένειας του. Ότι και αν συμβαίνει ορμάει χωρίς φόβο μπροστά, όμως πάντα είναι σα να βρίσκεται ένα βήμα πίσω από τους άλλος. Θα περάσει από διάφορα στάδια μέχρι να βρει τον εαυτό του και να τον αποδεχτεί. Και τέλος, εγώ κρατάω τον ρόλο της Κάθυ . Ένα από τα πιο ιδιαίτερα πλάσματα. Μια γυναίκα μπερδεμένη, παγιδευμένη, που ζει ανάμεσα σε δυο κόσμους τον πραγματικό και αυτόν που έχει δημιουργήσει μέσα στο μυαλό της. Είναι μια "Αλίκη" που έχει χαθεί και ψάχνει την "χώρα των θαυμάτων" Σε όλη της τη ζωή τρέχει να ξεφύγει από την αγάπη. Δεν μπορεί να αγαπήσει και δεν αντέχει να την αγαπούν. Γι’ αυτό και καταστρέφει όποιον βρεθεί στο δρόμο της. Δυο άνδρες στη ζωή της θα της χαρίσουν από ένα σημάδι. Ο πρώτος ένα σημάδι στο μέτωπο και ο δεύτερος ένα σημάδι στην καρδιά. Θα αργήσει πολύ να αξιολογήσει τι σημαίνει το καθένα. Στο τέλος θα καταλάβει πως το σημάδι στο μέτωπο είναι εκεί να της θυμίζει ότι δεν είναι αθάνατη ενώ το σημάδι στην καρδιά θα της μάθει πως υπάρχει αθανασία.
Η παράσταση σας έχει ατμόσφαιρα εποχής;
Ναι, φυσικά. Παρόλο που τα θέματα που πραγματεύονται όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς είναι διαχρονικά και θα μπορούσε η κάθε ιστορία να τοποθετηθεί σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, θεωρώ πως είναι σημαντικό να δίνεται εικαστικά η εποχή για την οποία γράφτηκε το κάθε έργο. Είναι ακόμη ένα στοιχείο για να βάλεις τον θεατή μέσα στο έργο. Είναι μια ευκαιρία να φύγουμε από τη καθημερινότητα μας, να πάμε πίσω, να δούμε μια άλλη εικόνα, να ταξιδέψουμε. Όπως ταξιδεύουμε παρακολουθώντας μια ταινία, όπως θα περιηγηθούμε σε ένα μουσείο, σε έναν αρχαιολογικό χώρο. Θέλω μέσα από τις παραστάσεις να βουτάμε σε έναν άλλο κόσμο. Έχει μια ποιητικότητα την οποία την έχουμε ανάγκη. Κάπως έτσι σχεδιάστηκε το σκηνικό. Όσον αφορά τα κοστούμια, προσπαθήσαμε να παραμείνουμε πιστοί στην εποχή αλλά και να αναδείξουμε την ψυχοσύνθεση των ηρώων. Ο Βασίλης Κλωτσοτήρας με τους φωτισμούς του μας μεταφέρει την άγονη γη της Κοιλάδας της Σαλίνας, δημιουργώντας μας, μαγικές εικόνες. Κι όλα αυτά υπό τις αισθαντικές μουσικές συνθέσεις της Αργυρώς Καπαρού.
Τι μάθατε μέσα από αυτήν την ιστορία;
Μου θύμισε πως η αγάπη είναι το σπουδαιότερο αγαθό. Πως είναι όμορφο να επιλέγεις το καλό. Πως τους ανθρώπους πρέπει να τους βλέπουμε με καλοσύνη, να τους νοιαζόμαστε και πως η μετάνοια και η συγχώρεση μπορούν να μαλακώσουν και να γιατρέψουν την ψυχή.
Η Μαργαρίτα Δαλαμάγκα-Καλογήρου, που δημιούργησε το Αγγέλων Βήμα και "τρέχει" το χώρο, τον αποκαλεί όπως και τον εαυτό της "Ακρίτες του κέντρου". Νιώθετε κι εσείς έτσι σκηνοθετώντας στο θέατρο της οδού Σατωβριάνδου;
Στο Βυζάντιο οι Ακρίτες ήταν φρουροί των "άκρων" των συνόρων. Το Αγγέλων Βήμα είναι ένα εξαιρετικό νεοκλασικό. Στολίδι στο κέντρο της Αθήνας που παρά τις "δυσκολίες" που υπάρχουν στην περιοχή, συνεχίζει να παράγει σημαντικό πολιτιστικό έργο. Και ο κόσμος αγκαλιάζει και στηρίζει τις δουλειές του .
Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας;
Υπάρχουν κάποια πράγματα που θα υλοποιηθούν μέσα στο 2023 . Το πιο άμεσο από αυτά είναι το θεατρικό έργο "Σικάγο" της Μaurine Dallas Watkins που θα γίνει στο Αγγέλων Βήμα.
Περισσότερες πληροφορίες
Ανατολικά της Εδέμ
Για πρώτη φορά παρουσιάζεται το έργο του νομπελίστα συγγραφέα που διερωτάται πάνω στο δίπολο καλού-κακού, την αναζήτηση της ευτυχίας, το ανεξήγητο της αγάπης και τις συνέπειες της απουσίας της. Στο γεμάτο ανατροπές μυθιστόρημα που αντλεί από την βιβλική ιστορία του Κάιν και του Άβελ, μια κακοποιημένη γυναίκα συναντά έναν άνδρα που την ερωτεύεται και την αφήνει έγκυο στην Καλιφόρνια του 1900. Δεκαεπτά χρόνια μετά, τα δίδυμα παιδιά της πιστεύουν ότι η μητέρα τους πέθανε στη γέννα, αγνοώντας τη σκληρή αλήθεια.
