Η Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών του Εθνικού Θεάτρου πατάει γκάζι και μοιράζεται μαζί μας το πλουραλιστικό όραμά της

Δεν μπορούμε να κρύψουμε τη χαρά μας για την απόφαση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Γιάννη Μόσχου ν’ ανοίξει ξανά την Πειραματική Σκηνή, έπειτα από δύο χρόνια, ως Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών. Κατεβαίνοντας στο -1 της Σκηνής "Κατίνα Παξινού", ανάμεσα σε μπογιές και σελοφάν, παρατηρώ τα γκράφιτι που κοσμούν τους τοίχους αριστερά και δεξιά της σκάλας. Δημιουργός είναι ο street artist Λεωνίδας Γιαννακόπουλος, που του ανατέθηκε να παραδώσει ένα έργο πάνω στην έννοια του πειραματισμού. "Θα εκτείνεται και σε άλλους χώρους της Πειραματικής και θα ολοκληρωθεί σε τρία χρόνια από τώρα, όσο θα βρίσκομαι στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή", μου λέει ο Γιάννης Μόσχος. Άνετος, ευγενής, πάντα χαμογελαστός: παρατηρώντας τον πλάι στον φετινό υπεύθυνο της Πειραματικής Γιώργο Κουτλή και στους νέους σκηνοθέτες, θυμάμαι πως ένα από τα πρώτα πράγματα που έθεσε ως στόχο με την ανάληψη των καθηκόντων του είναι να λειτουργεί το Εθνικό σαν μια βεντάλια που θα τα έχει όλα. Να είναι ένα πολυσυλλεκτικό και πολυφωνικό θέατρο, κάτι που τον οδήγησε στην απόφαση να ξανανοίξει την Πειραματική Σκηνή, την οποία επανέφερε ο Στάθης Λιβαθινός και αργότερα ο Δημήτρης Λιγνάδης τη μετέτρεψε σε Ερευνητική. Μαζί με τους συνεργάτες του πιάνουν το νήμα από εκεί που το άφησαν οι προηγούμενοι καλλιτεχνικοί διευθυντές της Ανέστης Αζάς και Πρόδρομος Τσινικόρης με μία διαφορά: την επόμενη τριετία, οι καλλιτεχνικοί υπεύθυνοι θα είναι τρεις, ο Γιώργος Κουτλής, η Κατερίνα Γιαννοπούλου και η Ελένη Ευθυμίου. Η επιλογή των υπευθύνων δεν ήρθε τυχαία. Ο Γιάννης Μόσχος είναι από τους σκηνοθέτες που παρακολουθούν πολύ θέατρο και αυτό του χαρίζει τη δυνατότητα να γνωρίζει τις νέες φωνές εντός του. "Οι τρεις σκηνοθέτες που αναλαμβάνουν την Πειραματική Σκηνή είναι πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους, δεν ανήκουν σε κάποια σχολή, προσεγγίζει ο καθένας το θέατρο με τον τρόπο του, και αυτό δίνει τη δυνατότητα στην Πειραματική να δουλέψει με διαφορετικούς τρόπους" μου είπε.

Πώς έγινε όμως η επιλογή των έργων και των σκηνοθετών που θα παρακολουθήσουμε;
"Κάναμε ένα μεγάλο κάλεσμα σε νέους δημιουργούς, ήρθαν 350 σκηνοθετικές προτάσεις, συζητήσαμε τις ιδέες που προτάθηκαν με τον Γιώργο Κουτλή που έχει την ευθύνη φέτος και καταλήξαμε σε όσα θα δούμε. Είχα θέσει κάποια δεδομένα εξ αρχής κι ένα από αυτά ήταν
ότι θα υπάρχει και ένας σκηνοθέτης απόφοιτος του τμήματος σκηνοθεσίας του Εθνικού. Το σκεπτικό του Γιώργου για το φετινό πρόγραμμα ήταν ελληνικά κείμενα, πρωτότυπα έργα, διασκευές, συνθέσεις, devised theatre. Υπάρχει ακόμα η τάση στην Ευρώπη οι σκηνοθέτες να γίνονται και δραματουργοί και πάνω σε μια ιδέα να φτιάχνουν το κείμενο. Παράλληλα υπάρχει και μια αντίρροπη τάση, να επιστρέψουμε στις κλασικές δραματουργίες. Η ισορροπία είναι πάντα ωφέλιμη, δεν πιστεύω στους αποκλεισμούς. Δεν υπάρχει ένας
τρόπος για να κάνει κανείς θέατρο, πρέπει να τα εξερευνήσουμε όλα. Μπορεί σε 20 χρόνια να επιστρέψουμε και να κάνουμε μόνο συγκεκριμένα έργα, κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει".
 

Το όραμα του Γιώργου Κουτλή

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Κουτλής είδε την καριέρα του να απογειώνεται μετά το "Παίζοντας το θύμα" των αδερφών Πρεσνιακόφ, που παρουσίασε στην Πειραματική το 2020, και τους περσινούς "Παίχτες" του Γκόγκολ στο Κιβωτός. Η εργατικότητα, η συνέπεια και οι ιδέες του
είναι στοιχεία που συνεκτιμήθηκαν κι έτσι κάνει ποδαρικό στην Πειραματική Σκηνή, ενώ επέλεξε τους σκηνοθέτες και τα έργα, έχοντας ως πρώτο στόχο στο πλάνο τριετίας να μπουν κάποιες βάσεις λειτουργίας. "Η Πειραματική επαναλειτουργεί και πρέπει να βρει πάλι τη θέση της τόσο στο εσωτερικό του οργανισμού του Εθνικού όσο και στο θεατρικό τοπίο της πρωτεύουσας. Δεδομένου ότι έχω την ευθύνη της για ένα χρόνο, δεν μπορούμε να μιλάμε ακριβώς για προσωπικό όραμα, αλλά για συλλογικό. Επιθυμία του καλλιτεχνικού διευθυντή, αλλά και δική μου, και της Κατερίνας, και της Ελένης, που θα με διαδεχθούν στη θέση, είναι η σκηνή αυτή να γίνει ένα σημείο ελεύθερης και πρωτότυπης καλλιτεχνικής έκφρασης. Τα οράματα λειτουργούν σε βάθος χρόνου, οπότε αυτό που θα ήθελα για φέτος είναι να γίνουν τα πρώτα βήματα προς αυτήν τη συλλογική κατεύθυνση… Για αρχή, έχουμε θέσει δύο άξονες: αφενός να χρησιμοποιήσουμε υλικό εγχώριας δημιουργίας –ήταν άλλωστε και προϋπόθεση για την κατάθεση προτάσεων– και, αφετέρου, να επιλέξουμε προτάσεις που θα διαφοροποιούνται ως προς την αφετηρία και τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούν (θεατρικό έργο, λογοτεχνία, devised υλικό, ντοκουμέντα, ακόμη και εικόνες και σκηνικές οδηγίες) από μια επιθυμία να ανοίξει ο διάλογος πάνω στο τι είναι "πρώτη ύλη” για μια θεατρική παράσταση. Δεν σου κρύβω ότι αυτό το τελευταίο θα ικανοποιήσει και την προσωπική μου περιέργεια. Φυσικά, μια γενική κατεύθυνση για όλη την τριετία είναι η επιλογή δημιουργών που βρίσκονται στα πρώτα βήματα της καριέρας τους – εξ ου και ο τίτλος της σκηνής".

Η σύνδεση με τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου

Η δημιουργία σχολής σκηνοθεσίας ήταν ένα αίτημα πολλών ετών, αλλά υλοποιήθηκε μόλις το 2018, στο πλαίσιο της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου. Με το σκεπτικό ότι το Εθνικό Θέατρο και η σχολή οφείλουν να βρίσκονται σε διαρκή σύνδεση, η Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών θα δίνει την ευκαιρία σε έναν απόφοιτο του τμήματος σκηνοθεσίας ανά έτος να σκηνοθετήσει. Μάλιστα, καθώς η επαναλειτουργία της Πειραματικής συνέπεσε με την αποφοίτηση των πρώτων σπουδαστών από το τμήμα σκηνοθεσίας, την πρώτη παραγωγή κλειστού χώρου (προηγήθηκε η περιπατητική παράσταση της Μπρικένα Γκίστο "Τοπογραφία θανάτου ή Ας μην ξεχάσουμε") έχει αναλάβει ο Ορέστης Σταυρόπουλος, ο οποίος αποφοίτησε με την υψηλότερη βαθμολογία. Η παράσταση ονομάζεται "Προβοκάτορες" και ξεκίνησε να παίζεται στις 8/12. Επιπλέον, όπως μας είπε ο Γιώργος Κουτλής, "πρόθεσή μας είναι σε διάφορες δράσεις της Πειραματικής να δίνεται προτεραιότητα παρακολούθησης στους φοιτητές του τμήματος σκηνοθεσίας, ενισχύοντας την εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και τους δεσμούς σχολής και θεάτρου".

Οι πέντε νέοι σκηνοθέτες της Πειραματικής Σκηνής Νέων Δημιουργών

Ποιοι είναι, λοιπόν, οι νέοι σκηνοθέτες της Πειραματικής Σκηνής Νέων Δημιουργών; Ποιο είναι το πιο σημαντικό βίωμά τους στο θέατρο; Ποια παράσταση ανεβάζουν; Πρέπει να υπάρχουν όρια στον πειραματισμό; Οι άμεσες απαντήσεις τους μας δίνουν την ευκαιρία να τους γνωρίσουμε λίγο καλύτερα πριν δούμε τις παραστάσεις τους στη σκηνή.

Μπρίγκενα Γκίστο: "Λέω "ναι” στον πειραματισμό που αυθαδιάζει"

"Θα επικεντρωθώ στο παρόν και σε αυτό που μου συμβαίνει αυτή την περίοδο, αφού η δημιουργία της παράστασής μας "Τοπογραφία θανάτου ή Ας μην ξεχάσουμε” σε όλα τα στάδια της σύνθεσής της, από τις συναντήσεις-συζητήσεις με ανθρώπους για τη συλλογή ερευνητικού υλικού μέχρι και τη διαδικασία προβών με την ομάδα, είναι ό,τι πιο σημαντικό έχω βιώσει στο θέατρο. Είμαι πολύ χαρούμενη που κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας γνώρισα αυτούς τους εξαιρετικά σημαντικούς ανθρώπους και θα ήθελα να μοιραστώ την ευγνωμοσύνη μου για όλους και όλες. Η παράστασή μας είναι περιπατητική και ερευνά τα ίχνη που άφησαν στην πόλη και στους ανθρώπους της οι δολοφονίες νέων σε δημόσια θέα. Διατρέχουμε τα τραυματικά αυτά γεγονότα που χαράχτηκαν, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, στην ιστορική μνήμη του τόπου και επιχειρούμε να ανακαλύψουμε τα σημάδια εκείνα που μας κλείνουν το μάτι και μας καλούν να αντισταθούμε στην ιονεσκική ρινοκεροποίηση. Αυτό που επιχειρούμε, παραφράζοντας τις σκέψεις της Σάρα Κέιν, δεν είναι ένα θέατρο που αποτελεί αφορμή για μια απλή νυχτερινή έξοδο, αλλά ένα θέατρο που ερεθίζει το νου. Λέω "ναι” στον πειραματισμό χωρίς όρια, που αυθαδιάζει, αιφνιδιάζει, δεν καθησυχάζει και παράλληλα δέχεται την κριτική των θεατών του".

Ορέστης Σταυρόπουλος: "Το πιο σημαντικό είναι οι άνθρωποι που συναντώ στη διαδρομή"

"Δε ξέρω αν υπάρχει κάτι που μπορώ να ορίσω ως "το πιο σημαντικό”. Η συνδημιουργία και η συνύπαρξη με ανθρώπους μέσα σε αυτήν τη δουλειά είναι κάτι στο οποίο διαρκώς επιστρέφω νοητικά, ακόμα κι όταν τελειώσει μια παραγωγή. Νομίζω αυτό είναι το πιο σημαντικό, οι άνθρωποι που συναντώ στη διαδρομή και αυτό που φτιάχνουμε από κοινού. Το έργο στο οποίο δουλέαψαμε είναι "Οι Προβοκάτορες” του Γιάννη Αποσκίτη. Γράφτηκε κατά βάση μέσα στη δεύτερη καραντίνα και αφορά τους μηχανισμούς των fake news, τη διάδοσή τους, τον έλεγχο της είδησης και την παραποίηση των γεγονότων. Όλα αυτά γίνονται βέβαια με έναν αρκετά κωμικό τρόπο και με μια ιδιαίτερη τρυφερότητα για τον άνθρωπο που βρίσκεται εγκλωβισμένος στο δίλημμα τι ισχύει και τι όχι. Αυτή η τρέλα της σύγχρονης πραγματικότητας και της μετα-αλήθειας είναι κάτι που μας αφορά πολύ στη συγκεκριμένη παράσταση.

Στον πειραματισμό δεν πρέπει να υπάρχουν περιορισμοί και απαγορεύσεις, διότι έτσι αναιρείται η ίδια η έννοιά του. Τα όρια νομίζω τίθενται από το εσωτερικό της ομάδας που διεξάγει το πείραμα συνολικά. Κατά μία έννοια ορίζουμε το πεδίο έρευνας και τους τρόπους προσέγγισης. Αυτό πιο πολύ έχει να κάνει με τη διαδικασία και τα εργαλεία της, όχι με κάτι που δεν επιτρέπεται. Έτσι κι αλλιώς ένα πείραμα είναι μια διερευνητική διαδικασία, δεν μπορείς να πεις ότι "θα φτάσουμε μέχρι εκεί και τέλος”, διότι τότε προδικάζεις την έκβαση του πειράματος. Το πιο δύσκολο νομίζω είναι το να ξεπερνάμε την εντροπία και να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας ότι κάνουμε ένα πείραμα. Και φυσικά να το επαναφέρουμε ως τέτοιο στη σκηνή".

Σωτήρης Ρουμελιώτης: "Ο πειραματισμός είναι γόνιμος μόνο όταν πηγάζει από ουσιαστική ανάγκη"

"Όσο κλισέ κι αν ακούγεται, πάντα με γοητεύει η συνεργασία που χρειάζεται για να δημιουργηθεί μια παράσταση. Λατρεύω –και αυτό είναι μάλλον κάποια από τις πολλές διαστροφές μου– τις γενικές δοκιμές όπου για πρώτη φορά γίνεται αυτό που λέμε "πέρασμα” όσων κάναμε στις πρόβες, όταν για πρώτη φορά όλοι οι συντελεστές συντονίζονται και δημιουργείται κάτι που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε. Κάθε τέτοια
γενική δοκιμή είναι μια πολύ έντονη διαδικασία. Και νομίζω ότι αυτό είναι το ουσιαστικότερο βίωμα που έχω αποκτήσει από τη μικρή εμπειρία μου στο θέατρο: Η εμπιστοσύνη στους ανθρώπους και η ομαδικότητα δημιουργούν μαγεία! Αν πρέπει να αναφέρω ένα πιο συγκεκριμένο περιστατικό, σε μια τέτοια γενική δοκιμή παρευρέθηκε τυχαία μια μοναχή. Είδε τη δουλειά μας και στο τέλος ζήτησε ευγενικά το λόγο. Είπε ότι είχε να δει θέατρο πάνω από 25 χρόνια, από όταν ήταν παιδί στη Ρωσία. Τα λόγια της για το πώς την άγγιξε η παράστασή μας έχουν χαραχτεί στην ψυχή μου. Αν μπορώ να αγγίξω έτσι έστω και έναν άνθρωπο, τότε είμαι ευτυχισμένος. Φυσικά, εύχομαι η προαναφερθείσα μαγική σύμπραξη να συμβεί και στο Εθνικό. Η παράσταση "Δε Φάιναλ Θολούθιον” που θα σκηνοθετήσω στην Πειραματική θα βασίζεται σε σύγχρονα ελληνικά κείμενα του Κωστάκη Ανάν και του Suyako, οι λογοτεχνικές χροιές των οποίων θεωρώ ότι ταιριάζουν απόλυτα. Και οι δύο αφηγούνται εξαιρετικά οικείες ιστορίες της νεοελληνικής πραγματικότητας, αλλά με τρόπο αρκετά ιδιότυπο, με σουρεαλιστικές πινελιές, τρελό χιούμορ και αποκαλυπτικά αιχμηρές προεκτάσεις. Η γενική ιδέα είναι ότι μια ομάδα απελπισμένων από την καθημερινή πίεση ανθρώπων αποφασίζει να βρει την "τελική λύση” που θα αλλάξει άμεσα τη ζωή τους, κάνοντας εδώ και τώρα επανάσταση! Τώρα πού θα καταλήξει όλο αυτό…

Πώς ορίζεται η έννοια του πειραματισμού; Με μια αρκετά απλουστευτική προσέγγιση, θα έλεγα ότι για εμένα ο πειραματισμός στο θέατρο είναι η αναζήτηση σκηνικών τρόπων που δεν είναι προφανείς και "ακίνδυνοι”, αλλά αντιστέκονται στην ευκολία και ενέχουν ρίσκο. Αυτοί οι τρόποι έχουν να κάνουν με διάφορες συνισταμένες, όπως η επιλογή ενός κειμένου ή του χώρου παρουσίασης ενός δρώμενου, μέχρι τους υποκριτικούς κώδικες και τις σκηνικές εικόνες. Προσωπικά αυτό αγαπώ σε κάθε μορφή τέχνης, το να προτείνει νέους τρόπους έκφρασης, σκέψης, θέασης του κόσμου… Σε αυτό δεν μπορεί να υπάρχουν όρια, δεν έχει όρια η φαντασία ή ο οραματισμός και δεν εξαντλούνται ποτέ οι τρόποι. Ωστόσο, θεωρώ ότι ο πειραματισμός δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός. Είναι γόνιμος μόνο όταν πηγάζει από ουσιαστική, μύχια ανάγκη. Αν δεν υπάρχει αυτή η ανάγκη, αλλά βαφτίζουμε πειραματισμό κάθε αυθαίρετη επιλογή που γίνεται χάριν εντυπωσιασμού ή καλλιτεχνικού "παραξενίσματος”, τότε επιστρέφουμε στο εύκολο. Εν κατακλείδι, το μόνο όριο είναι η δημιουργική ανάγκη… Σε κάποια άτομα αρέσει να βλέπουν τα λιβάδια πράσινα. Και μόνο πράσινα. Υπάρχουν πολλά πράσινα λιβάδια και είναι πανέμορφα όπως είναι. Ωστόσο, κάποια άλλα άτομα αγαπάμε να ξαπλώνουμε και σε λιβάδια φλούο ροζ. Αυτά είναι πιο σπάνια. Πάντως, υπάρχουν λιβάδια για όλα μας, ώστε να κάνουμε το πικνίκ μας όπου προτιμάμε".

Μάριο Μπανούσι: "Πειραματίζομαι μέσα στα όρια που μου θέτουν οι συνεργάτες μου"

"Σε ένα από τα πρώτα περάσματα της παράστασης "Ragada” που σκηνοθέτησα, είχε έρθει μια γνωστή μου να δει το έργο. Αφού εξαφανίστηκε χωρίς να μου πει τίποτα γι’ αυτό που είδε, μία εβδομάδα μετά μου ζήτησε να βρεθούμε και τότε μου ανακοίνωσε πως πήρε την
απόφαση να κάνει παιδί και όφειλε να το μοιραστεί μαζί μου, αφού αυτή η ανάγκη προέκυψε έντονα από αυτό που είχε δει. Πράγματι, η παράσταση έθιγε έντονα το στοιχείο της μητρότητας, αλλά ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα άκουγα κάτι τέτοιο. Αυτό μου απέδειξε πόσο έμμεσα και άμεσα μπορείς να επηρεάσεις κάποιον μέσω της τέχνης. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτήν τη στιγμή. Η παράσταση που ετοιμάζω τώρα για την Πειραματική Σκηνή μού δίνει την ευκαιρία να καταπιαστώ με ένα θέμα που μου χτύπησε την πόρτα και νομίζω ότι χτύπησε φλέβα: το πένθος. Και λέω ότι μου δίνεται η ευκαιρία, γιατί είναι μαγικός ο τρόπος του θεάτρου να σε κάνει να κοιτάζεις κάτι κατάματα, αλλά και να το αντιμετωπίζεις ρομαντικά. Ο τίτλος της παράστασης τα λέει όλα: στο "Goodbye, Lindita” λέμε αντίο σε μια γυναίκα, σε ένα όνομα και μια ζωή που αφήνει πίσω της μνήμες και ύλη και οι ζωές μας πια δεν είναι ίδιες, κάτι λείπει. Κάτι μας λείπει. Είναι ωραίο να πειραματίζεσαι στην τέχνη χωρίς όρια και αυτολογοκρισία. Πάντα πειραματίζομαι, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τα όρια (συναισθηματικά και σωματικά) που μου θέτουν οι συνεργάτες μου".

Μαριλένα Κατρανίδου: "Άραγε ο ορίζοντας έχει όριο;"

"Οι στιγμές που θυμάμαι μέχρι και σήμερα ως σημαντικές είναι εκείνες που κάτι βγαίνει εκτός τροχιάς. Στιγμές που η πραγματικότητα ξεπερνά τις ορισμένες θεατρικές συνθήκες, ανοίγει ένα πεδίο στην τυχαιότητα και επιτρέποντάς της να εμφανίσει εκδοχές προσώπων που κανένας δεν θα μπορούσε να φανταστεί για εκείνα. Πηγαίνοντας λίγο πίσω, στο 2017, όταν συμμετείχα στο φεστιβάλ νέων σκηνοθετών Fast Forward στη Δρέσδη με την παράσταση "The matter of bold soprano - it does happen sometimes”, ενώ βρισκόμασταν στη μέση του έργου, ξαφνικά λόγω τεχνικού προβλήματος σταμάτησαν να προβάλλονται οι αγγλικοί υπέρτιτλοι. Αποφάσισα, διακόπτοντας την παράσταση απ’ το ηλεκτρολογείο, ν’ ανακοινώσω στους επί σκηνής ηθοποιούς ότι θα χρειαστεί να συνεχίσουν εξ ολοκλήρου στα αγγλικά λόγω του τεχνικού προβλήματος που είχε προκύψει. Η μία ηθοποιός βρισκόταν εκτός σκηνής και δεν άκουσε ποτέ την έκτατη οδηγία. Η παράσταση ήταν πραγματικά ανεπανάληπτη. Φέτος συμμετέχω ως νέα δημιουργός στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού με την πρωτότυπη σκηνική σύνθεση "Yes we can’t”. Η παράσταση βρίσκεται σε διαδικασία έρευνας και σύνθεσης του υλικού. Εκκινεί από τη βαθιά ψυχική κόπωση και την πλήρη εξάντληση της πίστης στην οποία έχει περιέλθει ο δυτικός άνθρωπος των σύγχρονων καπιταλιστικών κοινωνιών. Η δήλωση "Yes we can’t” λειτουργεί ως μια ειλικρινής παραδοχή της αδυναμίας μας. Η παράσταση είναι αφιερωμένη στις κινήσεις που δεν οδηγούν πουθενά, στο παιχνίδι και στον αυθορμητισμό. Κάθε πείραμα ξεκινάει από ένα ερώτημα. Το ίδιο και μια θεατρική παράσταση. Σύμφωνα με αυτήν τη σκέψη, πρέπει να υπάρχουν όρια για να ορίσουν ποια είναι η ερώτηση.
Κάνοντας ένα πείραμα δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η τελική έκβαση των πραγμάτων, ανακαλύπτουμε στη πορεία τους κανόνες και τα όρια που αναπόφευκτα υπάρχουν. Στη διαδρομή αυτή, οποιοδήποτε όριο τοποθετήσουμε με τη μορφή περιορισμών δεν θα επιτρέψει στο απρόσμενο να συμβεί από την ίδια τη διαδικασία. Πολλές φορές το να ρισκάρουμε, να δημιουργήσουμε ένα πεδίο στο απρόσμενο να εμφανιστεί ίσως να είναι απαραίτητο, αν μας ενδιαφέρει να βρεθούμε λίγο πιο κοντά στην πιθανή ανακάλυψη του νέου και αληθινού. Εύχομαι σε όλους τους δημιουργούς η φετινή χρονιά στην Πειραματική
Σκηνή να είναι γεμάτη εκπλήξεις και ανακαλύψεις. Άραγε ο ορίζοντας έχει όριο;".