Νίκος Καμτσής: "Το ελληνικό θέατρο είναι χαλκέντερο και μας έχει εκπλήξει πολλές φορές· γιατί όχι και φέτος"

Ποιος είναι ο απολογισμός σας μετά από 40 και πλέον χρόνια στο θέατρο;
Δεν ήρθε η στιγμή να γίνει απολογισμός και δεν ξέρω αν θα γίνει και ποτέ. Αναρωτιέμαι, ποιος ο λόγος να γίνει απολογισμός; Λειτουργούμε στον δημόσιο χώρο. Επομένως, ό,τι κάνουμε λειτουργεί δημόσια και κοινωνικά. Κάποια στιγμή όταν ολοκληρωθεί το έργο μας, η ιστορία θα γράψει μερικά ψιλά γράμματα (αν γράψει) και θα τα καταθέσει στην "τράπεζα του μέλλοντος" που λέει ο Καβάφης. Όσο για μένα είμαι ακόμα ενεργός και προσπαθώ να ζω στο παρόν εκατό τοις εκατό. Τα πράγματα τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Είναι αδύνατον να τα παρακολουθήσεις όλα και πολύ περισσότερο να ανατρέξεις στο παρελθόν και να κάνεις απολογισμούς. Για να απαντήσω όμως στην ερώτηση σας, ο απολογισμός μου είναι ένα θέατρο γωνία Κεφαλληνίας και Κυκλάδων με συνεχή παρουσία για 22 χρόνια, με πάνω από 70-80 παραστάσεις κάθε είδους και με τις μηχανές να δουλεύουν συνεχώς. Μια παιδική σκηνή με ηλικία 38 χρόνων που μπορεί να μας κάνει να ζούμε κάποιες πολύ γλυκές στιγμές, όπως όταν μια μητέρα με την κόρη της έρχονται στο θέατρο και σου λένε "Ήμουν κοριτσάκι 6 χρονών όταν είδα Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ" με το Αερόπλοιο και τώρα ήρθα με την κόρη μου να δω το "Ένα σεντούκι παραμύθια". Ένα μυθιστόρημα που έχει εκδοθεί, η "Μνήμη του δρόμου". Δεκαπέντε περίπου πολύ ενδιαφέροντα ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα και φεστιβάλ στο εξωτερικό που έχουμε συμμετάσχει.

Νιώθετε ότι η φετινή είναι μια χρονιά ουσιαστικής επανεκκίνησης για το θέατρο μετά από όσα έβγαλε στην επιφάνεια η πανδημία;
Είναι σίγουρα μια χρονιά επανεκκίνησης. Το πόσο ουσιαστική θα είναι, μένει να αποδειχθεί. Βλέποντας το πανόραμα του ελληνικού θεάτρου επιτρέψτε μου να έχω τις αμφιβολίες μου γι’ αυτήν την ουσιαστικότητα. Αλλά ας μην προεξοφλούμε. Το ελληνικό θέατρο είναι χαλκέντερο και μας έχει εκπλήξει πολλές φορές· γιατί όχι και φέτος. Για εμάς στο Τόπος Αλλού είναι μια χρονιά εξόφλησης παλιών γραμματίων, προκειμένου να πάμε παρακάτω. Ο "Ορλάντο” πέρυσι χτυπήθηκε αλύπητα από το δεύτερο κύμα του cοvid που δεν τον άφησε να κάνει ούτε Χριστούγεννα ούτε Πρωτοχρονιά. Το ίδιο και "Οι ευτυχισμένες μέρες" που έκλεισαν με το δεύτερο λοκντάουν. Για ορισμένους από εμάς μια παράσταση είναι ένας ζωντανός οργανισμός, κάτι σαν παιδί. Αν δεν ολοκληρώσει τον κύκλο του, δεν ικανοποιείται και ζητάει αυτά που του ανήκουν. Και έχει δίκιο, πρέπει να τα πάρει, και μάλιστα με τόκο. Γι’ αυτό τόσο ο "Ορλάντο" όσο και οι "Ευτυχισμένες μέρες" στην πραγματικότητα είναι καινούργια ανεβάσματα, πολύ πιο προχωρημένα από την πρώτη τους μορφή.

Πείτε μας λίγα λόγια για την διασκευή σας πάνω στο αινιγματικό έργο της Βιρτζίνια Γουλφ.
Πρόκειται για ένα μεγάλο μυθιστόρημα, για μια μεγάλη δημιουργό που σημάδεψε τον προηγούμενο αιώνα με την σκέψη, το έργο, τη ζωή και τον θάνατό της. Κατάφερε να βάλει όλα αυτά τα βιώματα στο έργο της και γι’ αυτό έμεινε στην παγκόσμια κληρονομιά. Το "Ορλάντο" είναι το πιο θεατρικό και βιωματικό της έργο, διότι είναι εμπνευσμένο από τον έρωτα και την σχέση της με την Βίτα Σάκβιλ Γουέστ. Αυτό από μόνο του είναι επαναστατικό, αν λάβει κανείς υπόψη του ότι συμβαίνει στην Αγγλία στις αρχές του 20ού αιώνα που οι ελεύθερες και ομοφυλόφιλες σχέσεις ήταν σε άγριο διωγμό. Η μεταφορά του "Ορλάντο" στη σκηνή του θεάτρου Τόπος Αλλού εστιάζει στην τόλμη και στο ρηξικέλευθο να ταξιδεύει κανείς από τον άνδρα στη γυναίκα, στην ελευθερία να διασχίζει 5 αιώνες, να αφήνει το αποτύπωμα του στις χώρες από όπου έχει περάσει ο ήρωας/ηρωίδα, στο βλέμμα -εντελώς κριτικό και βιτριολικό- που ρίχνει πάνω στην ιστορία η Βιρτζίνια Γουλφ, στο χιούμορ και στο φλέγμα με το όποιο αντιμετωπίζει τις καταστάσεις και τον περίγυρό της και στη δική της ιδιαίτερη φόρμα γραφής. Η λογοτεχνικότητα και η θεατρικότητα με ενδιέφεραν πάρα πολύ και δούλεψα αρκετά πάνω στην σχέση τους και στον συνδυασμό τους πάνω στη σκηνή. Η φετινή παράσταση πήρε αυτή την κατεύθυνση λόγω των ηθοποιών που δουλεύουμε πάνω σ΄ αυτό -την Τζωρτζίνα Παλαιοθοδώρου (Ορλάντο), τον Θοδωρή Ελευθεριάδη (Νίκολας Γκρον), την Μαριάνθη Φωτάκη (πριγκίπισσα Σάσα και Σελμεντρίν) τον Χάρρυ Λογγαράκη (Μπάσκετ), την Ασημένια Παπαδοπούλου (Πενέλοπε Χάρτοπ) και τους πολύτιμους συνεργάτες εδώ και χρόνια, Λαμπρινή Θάνου (Βασίλισσα Ελισάβετ Α') και Γιάννη Ζέρβα (Σαίξπηρ και Τζόναθαν Σουίφτ)- αλλά και των συντελεστών που εμπνεύστηκαν από το κείμενο, τα κοστούμια και τα σκηνικά (Μίκα Πανάγου), την μουσική (Κώστας Χαριτάτος), την κίνηση (Κάλλια Θεοδοσιάδη), τους φωτισμούς (Γιάννης Ζέρβας). Είναι μεγάλη χαρά να προκύπτει έμπνευση στην πρόβα και να λύνεται το οποιοδήποτε πρόβλημα δημιουργικά, με ευαισθησία και απέραντη φαντασία.
 

 

"Αυτό το αποστασιοποιητικό, χλευαστικό γέλιο της σύγχρονης εποχής, αυτή η μεγάλη/επική αλαζονεία του σύγχρονου ανθρώπου που επαίρεται για τα κατορθώματα του δεν είναι κάτι που χαρακτηρίζει τον καιρό μας; Δείτε λιγάκι συμπεριφορές όπως του Έλον Μασκ, του Μαρκ Ζούκερμπεργκ, του Τραμπ, του Μπόρις Τζόνσον, του Πούτιν… Δείτε τις συμπεριφορές όλων μας απέναντι στον πλανήτη. Ο κατάλογος είναι τεράστιος…”.
 

 

Στην παράσταση ποιο ρόλο ερμηνεύετε;
Η συνθήκη είναι ότι ο Ορλάντο έρχεται σε ένα θέατρο με ένα θεατρικό του έργο παραμάσχαλα και με απαίτηση να ανέβει. Το έργο αυτό είναι το "Έθελμπεργκ", ιστορικό δράμα για έναν ασήμαντο βασιλιά του Βασιλείου της Ανατολικής Αγγλίας το 560 μ.χ. Παίζω τον σκηνοθέτη/θιασάρχη που έχει πολλές αντιρρήσεις για το έργο το οποίο έχει 12 πράξεις και 182 πρόσωπα. Καλλιτέχνης και ο ίδιος, όμως, γοητεύεται από το πάθος του Ορλάντο. Στην διάρκεια αυτής της διεκδίκησης για το πώς θα ανέβει το έργο, ο θεατής παρακολουθεί όλη την ιστορία του "Ορλάντο” της Βιρτζίνια Γουλφ. 

Πιστεύετε ότι η συγγραφέας παραμένει διαχρονικά επίκαιρη; Τι σας ελκύει στη γραφή της;
Απολύτως επίκαιρη, όπως όλα τα έργα της μεγάλης λογοτεχνίας. Και αν στα έργα του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι, του Μπαλζάκ, του Ζολά διακρίνουμε κάποια σκόνη, στο έργο της Γουλφ (όχι μόνο στον "Ορλάντο”) δεν υπάρχει ούτε κόκκος, όπως συμβαίνει άλλωστε και με τον Μπέκετ και με τον Τζόις. Ο Ορλάντο έρχεται από τον 16ο μέχρι τον 20ο αιώνα κατά την Βιρτζίνια Γουλφ, - μέχρι σήμερα κατ’ εμέ. Νομίζω ότι ο δημιουργός του μέλλοντος εύκολα θα τοποθετήσει την Βιρτζίνια Γουλφ στον 22ο ή 23ο αιώνα. 

Με ποιο τρόπο διαπραγματεύεται στον "Ορλάντο” το θέμα του φύλου;
Με πολύ μεγάλη ελευθερία και τρομερή τρυφερότητα. Η Βιρτζίνια Γουλφ λατρεύει τον Ορλάντο. Στην αρσενική ή θηλυκή του μορφή. Τον ντύνει με τα πιο σπουδαία χαρακτηριστικά είτε είναι άνδρας (ρομαντικός, παθιασμένος, αγνός στα συναισθήματα του, ορμητικός και θυελλώδης) ή γυναίκα (ελεύθερη χειραφετημένη, συνειδητοποιημένη για το φύλο και την ταυτότητα της), είτε σαν ερωτευμένος και προδομένος από το αντικείμενο του πόθου του ή σαν δημιουργός που γράφει ότι του έρχεται στο μυαλό και πιστεύει ότι όλα είναι αριστουργήματα. 

Αν μπορούσατε να διασχίσετε το χρόνο όπως ο Ορλάντο, σε ποια εποχή ή ιστορική στιγμή θα επιθυμούσατε να βρεθείτε και γιατί;
Αν ο χρόνος είναι έτσι όπως τον περιγράφει το μυθιστόρημα τότε δεν υπάρχει διαχωρισμός. Θα ήθελα να ζήσω το ταξίδι και να απολαύσω όλα τα αρώματα των αιώνων. Από τον έρωτα της υπέργηρης Ελισάβετ της Α’ τον 16ο αιώνα μέχρι την εποχή της Βικτώριας μέσα στη μούχλα και στην υγρασία και μετά στον πολύβουο 20ο αιώνα. Η Ορλάντο φτάνει στον 20ο αιώνα και διατάζει να ζέψουν τα άλογα στην άμαξα για να πάει στο Λονδίνο. Οι άλλοι την χλευάζουν λέγοντας ότι έχει εφευρεθεί η ατμομηχανή. Αυτό το αποστασιοποιητικό, χλευαστικό γέλιο της σύγχρονης εποχής, αυτή η μεγάλη/επική αλαζονεία του σύγχρονου ανθρώπου που επαίρεται για τα κατορθώματα του δεν είναι κάτι που χαρακτηρίζει τον καιρό μας; Δείτε λιγάκι συμπεριφορές όπως του Έλον Μασκ, του Μαρκ Ζούκερμπεργκ, του Τραμπ, του Μπόρις Τζόνσον, του Πούτιν… Δείτε τις συμπεριφορές όλων μας απέναντι στον πλανήτη. Ο κατάλογος είναι τεράστιος…

Τον Ιανουάριο ανεβάζετε ξανά τις "Ευτυχισμένες μέρες” του Σάμιουελ Μπέκετ. Τι σας έκανε να επιστρέψετε σε αυτό το έργο;
Δεν πρόκειται για επιστροφή, διότι δεν έφυγα ποτέ από τον Μπέκετ. Και αυτό μην το βλέπετε σαν αντίφαση με όσα έλεγα προηγουμένως για την Βιρτζίνια Γουλφ. Η σχέση είναι τεράστια. Ο Μπέκετ μ΄ έχει απασχολήσει πολύ. Στο Τόπος Αλλού έχουν ανέβει και τα τέσσερα μεγάλα έργα του σε πολύ επιτυχημένες παραστάσεις. Οι "Ευτυχισμένες μέρες" παίχτηκαν σε μία ρηξικέλευθη παράσταση μέσα στον κορονοϊό όπου τοποθετήσαμε την παράσταση στο χώρο των θεατών και τους θεατές στη σκηνή. Τεράστια αλλαγή, τεχνικά και σκηνοθετικά, που έγινε εφικτή με τις προσπάθειες των μόνιμων συνεργατών μου (Μίκα Πανάγου στα σκηνικά και κοστούμια, Λαμπρινή Θάνου στη διεύθυνση παραγωγής, Γιάννης Ζέρβας στους φωτισμούς, Κώστας Χαριτάτος στη μουσική, Αντώνης Κουκούβελας στα εφιαλτικά βίντεο). 

Στο πρόσωπο της Πέγκυς Σταθακοπούλου είδατε την ιδανική Ουίνι;
Η συνεργασία με την Πέγκυ Σταθακοπούλου στο "Σαν ρόδο και σαν αίνιγμα” του Άκη Δήμου πέρσι ήταν απολαυστική και από αυτή προέκυψε η συνεργασία μας στο εμβληματικό κείμενο του Μπέκετ. Είναι μία ηθοποιός με βαρέα ένσημα. Τα πολλά σκηνικά χιλιόμετρα που διένυσε με μεγάλη επιτυχία όλα αυτά τα χρόνια, κάνουν την ερμηνεία της στον Μπέκετ εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Κατά την γνώμη μου θα είναι μια πολυσήμαντη ερμηνεία, διότι η Πέγκυ άμα τη εμφανίσει έχει μια ποιότητα και κουβαλάει μια φιλοσοφία που δεν μπορεί παρά να περάσει στον ρόλο. Η Ουίνι είναι μια λαϊκή καθημερινή γυναίκα. Η Σταθακοπούλου μπορεί να κινείται από το λαϊκό στο αριστοκρατικό με μεγάλη άνεση και δεξιοτεχνία, κάνοντας την Ουίνι παγκόσμια. Ο Μπέκετ ήθελε να βάλει ΤΗΝ γυναίκα με ένα τρόπο που όποιος την βλέπει να αισθάνεται το δικό του βύθισμα λεπτό προς λεπτό. 

Θα δούμε θέατρο για παιδιά από το Αερόπλοιο φέτος;
Το θέατρο για παιδιά είναι η αφετηρία μας. Κάτω από τις συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια το Αερόπλοιο έχει βρει ένα πεδίο να σκύψει, να ερευνήσει και να δημιουργεί. Κοινωνικά, αισθητικά, ιστορικά ερεθίσματα το κινητοποιούν και δημιουργεί πάνω σε αυτά. Έχουμε κάνει για παράδειγμα θεάματα για παιδιά πάνω στην προσφυγιά, τη μετανάστευση, τη διαφορετικότητα κλπ. Μην πάει το μυαλό σας σε θεάματα καταθλιπτικά και βαριά.  Ήταν θεάματα τρυφερά που συγκινούσαν τα παιδιά και κυρίως έδιναν πλούσια ερεθίσματα σε γονείς και εκπαιδευτικούς να μιλήσουν μαζί τους για τέτοια θέματα. Έτσι και φέτος έχουμε ένα θέαμα πάνω στην Μικρασιατική καταστροφή με παραμύθια από τις χαμένες πατρίδες ("Ένα σεντούκι παραμύθια”), ένα θέαμα πάνω στην ζωγραφική ("Γιατί χαμογελάει η Τζοκόντα”), ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα/παράσταση πάνω στους σεισμούς. Κάνουμε, έτσι, το θέατρο για παιδιά χρήσιμο εκτός από διασκεδαστικό και ψυχαγωγικό.