Σοφία Καψούρου: "Η Βέμπο είναι heavy metal, ψυχεδέλεια, πιο υπόγεια κι από το underground"

Μετά την "Καραϊσκάκενα” περνάτε σε μία άλλη σπουδαία Ελληνίδα. Τι σας γοήτευσε στην προσωπικότητα της Σοφίας Βέμπο;
Όλοι μαθαίνουμε τη Βέμπο απ’ το σχολείο, όλοι θυμόμαστε τη Βέμπο από παιδιά κι όμως παιδί δεν τη θυμόμαστε ποτέ. Σαν να μην ήταν ποτέ μικρή η Βέμπο, σαν να ήταν πάντα η Βέμπο και ποτέ η Σοφία. Γι’ αυτό και το έργο λέγεται "Σοφία". Γιατί αν η Σοφία έγινε Βέμπο, τότε μπορεί ο καθένας να γίνει αυτό που αξίζει. 

Τι σας ενέπνευσε να γράψετε αυτό το έργο και τι είναι αυτό που το καθιστά σκανδαλώδες;
Στο τέλος, μόνο η απιστία αντέχει στον χρόνο. Αλίμονο σε όσους αγαπήθηκαν. Αλίμονο σε όσους υμνήθηκαν. Αλίμονο σε όσους έγιναν σύμβολα. Τα σύμβολα, πριν γίνουν σύμβολα, ήταν συμβάντα. Έτσι μετρήθηκε η αξία τους. Έτσι εκτιμήθηκε το χάρισμά τους. Καθετί που κοστολογείται, αυτόματα γίνεται σκανδαλώδες. Η Βέμπο ό, τι έβγαζε το έδινε για την Ελλάδα. Ήταν η πρώτη που καθιέρωσε το δέκα τοις εκατό επί των ποσοστών για τους ερμηνευτές, ήταν η πρώτη, που ενώ δεν έμοιαζε με τις άλλες –βαριά φωνή, βαρύ κορμί– έκανε τις άλλες να θέλουν να της μοιάσουν. Ήταν η πρώτη που τραγούδησε για κοκαΐνες και ταμπακιέρες. Ήταν η πρώτη και η μόνη που ενώ δεν έκανε παιδιά, αλλά ήταν είναι και θα είναι μάνα όλων μας γιατί τραγούδησε την ενηλικίωση. Το παιδί, σταματά να είναι παιδί από τη στιγμή που πολεμάει. Ένα μέτωπο είναι η ζωή μας. Άλλοι στην πρώτη γραμμή, άλλοι στα μετόπισθεν, άλλοι με τη λόγχη, άλλοι με τη σάλπιγγα, άλλοι με τη σιωπή, άλλοι με τον στίχο, όλοι ζούμε κάθε μέρα μια μέρα λιγότερο. Το έργο "Σοφία" είναι σκανδαλώδες, γιατί η αξία δεν παρουσιάζεται ως αξίωμα με το που ανοίγει η αυλαία. Η αξία σε όλη τη διάρκεια του έργου πολεμάται, η γυναίκα πληρώνεται σε ρυτίδες, ο Έλληνας πεθαίνει χίλιες φορές στο λεπτό. Στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα. Η άπνοια των καιρών σήμερα με εμπνέει να μιλήσω για τη Βέμπο. Η Βέμπο δεν έχει ανάγκη το σήμερα. Το σήμερα έχει ανάγκη τη Βέμπο.

Συναντιέστε με καταξιωμένους καλλιτέχνες σε αυτήν την παράσταση. Πώς γεννήθηκε αυτή η συνεργασία;
Η πρόταση ήρθε από τον αρχιμουσικό της Ελληνικής Συμφωνιέτας Γιώργο Γαλάνη και τη σοπράνο Μαρίτα Παπαρίζου. Ο Γιώργος είχε δει το "Σούμαν" στο Εθνικό Θέατρο, έργο μου που είχε σκηνοθετήσει ο Λευτέρης Γιοβανίδης. Ο Λευτέρης είναι σταθμός στη ζωή μου. Έδωσε πνοή, ζωή στο έργο μου. Η διαδρομή μου όλη είναι η προ "Σούμαν" και η μετά "Σούμαν" εποχή. Ο Σούμαν έφερε τη Βέμπο. Και η Καραϊσκάκενα τη ρίζωσε. Η Μαρίτα είδε την "Καραϊσκάκενα, ο θρύλος" στο Vault και προχωρήσαμε. Τον Άκη Σακελλαρίου τον έχω θαυμάσει στο θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, πώς από πάγος γίνεται φωτιά και το αντίθετο. Πώς απ’ τον σαρκασμό εκτοξεύεται στον μέσα πόνο. Τόσο σύγχρονος και τόσο κλασικός… Η Μαρίτα έχει το χάρισμα της φωνής της, λάμα και βελούδο μαζί, μοιάζει με τη Βέμπο στη φωνή και την εμφάνιση. Ο Γιώργος είναι ένας νέος άνθρωπος, αγωνιστής, με ταλέντο και ευαίσθητες κεραίες που δεν φοβάται να διευθύνει ακόμα και την ουτοπία. H Ελληνική Συμφωνιέτα είναι μια ορχήστρα νέων, ικανών, ανήσυχων μουσικών, ενθουσιασμένων με το κεφάλαιο "ελαφρό τραγούδι". Μαθαίνω. Έχω τα μάτια και τα αυτιά μου ανοιχτά και μαθαίνω. Η συνάντηση με αυτούς τους ανθρώπους μόνο καλύτερη μπορεί να με κάνει. Και τους ευχαριστώ.

 

"Αν το θέμα που με καίει, κυκλοφορεί ως αίμα μέσα σε ένα ιστορικό πρόσωπο, τότε ήρωάς μου θα είναι το ιστορικό πρόσωπο. Αν κυκλοφορεί μέσα σε έναν καθημερινό άνθρωπο, τότε ήρωάς μου είναι ο διπλανός μου. Θα σας πω και κάτι, ειλικρινώς και εντίμως, μέσα από τη σπουδή μου με την ποιητική βιογραφία. Όταν λες την ιστορία, μόνο την ιστορία δεν λες. Κι εκεί είναι η μαγεία”.

 

Ποια τραγούδια διασκεύασε η Ελληνική Συμφωνιέτα για την παράσταση; Έχουν "μπολιαστεί" και με σύγχρονα στοιχεία;
Δεκαοκτώ βεμποτράγουδα της πικρής πατρίδας! Δεκαοχτώ διαμάντια της Βέμπο όλα διασκευασμένα ειδικά και ενορχηστρωμένα από τον Αλέξη Ντίαμαντ για αυτό το αφιέρωμα σύγχρονης ματιάς και διαχρονικής αμφιβολίας. Ανάμεσά τους, η "Μισιρλού", το "Πόσο Λυπάμαι", το "Ο άνθρωπός μου" και βέβαια τα "Παιδιά της Ελλάδος παιδιά", το "Κάνε κουράγιο, Ελλάδα μου" και άλλα. Και σήμερα; Τι έχουν να μας πουν αυτά τα τραγούδια σήμερα; Τι έχουμε να πούμε εμείς σ’ αυτά τα τραγούδια; Η Βέμπο είναι heavy metal. Η Βέμπο είναι ψυχεδέλεια. Η Βέμπο είναι πιο υπόγεια κι από το underground. Τα Παιδιά της Ελλάδος μεγάλωσαν. Η Ταμπακιέρα άλλαξε χέρια. Το Φεγγάρι είναι Κόκκινο, παντού και πάντα. Θέλω να σταθώ σε μία παρλάτα της Βέμπο, στο "Σαράντα χρόνια". Είναι ένας μονόλογος ενός λεπτού σπαρακτικός. Είναι ξερίζωμα. Είναι το δράμα κάθε καλλιτέχνη. Είναι τα μάτια μου όταν γυρίζω πίσω και κοιτάζω τη ζωή μου. Μόνο δυστυχία είναι το θέατρο. Απλώς δυστυχείς με ποίηση. Κι αυτό σε κάνει ευτυχισμένο.

Ποιο βάρος είναι μεγαλύτερο τελικά, του κόσμου ή του εαυτού μας;
Του εαυτού μας είναι μεγαλύτερο το βάρος, του εαυτού μας που σηκώνει στις πλάτες του τον κόσμο. Είμαστε οι Άτλαντες των ονείρων μας. Και τα όνειρα μόνο σύννεφα δεν είναι. Ασκιά θανάτου είναι τα όνειρα. Κάθε όνειρο είναι ένα αυτοάνοσο, είναι η ζωή που επιτίθεται στη ζωή. Δυο φορές ζωή ίσον θάνατος, όπως θα έλεγε και ένας μαθηματικός. Βαραίνουμε από εκείνο που αγωνιζόμαστε να μας ξαλαφρώσει. 

Συνεχίζεται για 2η χρόνια και η παράσταση "Καραϊσκάκενα, o θρύλος" στο Vault. Τι ανακαλύψατε για τη ζωή της Ζωής Διαμάντω Διμισκή; Ήταν μια γυναίκα που ταυτίστηκε με την επανάσταση;
Η Καραϊσκάκενα ήταν η Επανάσταση. Τίμησε το σώμα και το αίμα της. Μετά πόθου, Θεού, πίστεως και αγάπης. Μια ένθεη άθεη της Ιστορίας, μια λέαινα σε εξορία. Έξω από το κλουβί, έξω από σύμφωνα. Συμβίωσης. Και ανταλλαγής. Μόνο φωνήεντα είναι η Καραϊσκάκενα. Μόνο φθόγγοι στερημένοι φραγμών και στενώσεων. Μόνο τα "αχ” του κόσμου μέσα της. Η Καραϊσκάκενα έκανε παιδί εκτός γάμου, το μεγάλωσε μόνη της, τον έκανε αρχιστράτηγο του εαυτού του πριν γίνει ο ίδιος αρχιστράτηγος της Ρούμελης. Όλοι έχουμε λίγη Καραϊσκάκενα στο αίμα μας. Η Καραϊσκάκενα είναι η μοίρα της ανθρωπότητας. Πεθαίνει, όταν την ερωτεύονται. Πετάει, όταν πατάει στα πόδια της. Πενθεί, όταν πριν λίγο γιόρταζε. Η Καραϊσκάκενα είναι η τραγωδία της ανάσας. Με το που βγαίνει, χάνεται. Γίνεται ένα με τον αέρα. Είτε μας πνίγει είτε μας ζωογονεί, αυτός ο αέρας έχει μέσα του τον εαυτό μας. "Πιο γρήγορα περνάει η ζωή παρά η μέρα". Έτσι τελειώνει η Καραϊσκάκενα.

Πώς κύλησε η συνεργασία σας με τον Δημήτρη Καρατζιά;
Σαν κύμα δροσερό και γαλήνιο. Ήταν μια συνεργασία τρυφερή, απαλόσαρκη. Με τον Δημήτρη αναλύσαμε και εργαστήκαμε πάνω στην ηρωίδα και την εποχή της σπλάχνο προς σπλάχνο, σπόνδυλο σπόνδυλο και γίναμε οιωνοσκόποι, γιατί ακόμα κι αν οι ήρωες έχουν άδικο, οι λέξεις θα έχουν πάντα δίκιο. Έχοντας πάντα ως άξονα τη γυναίκα, τη θέση της τότε και τώρα, τη φύση της νυν και αεί, δημιουργήσαμε την Καραϊσκάκενα – Σοφία. Γιατί αυτό δεν είναι ένας ρόλος που παίζεται; Αυτός δεν είναι ο ήρωας του έργου, όταν μεταμοσχεύεται στον ηθοποιό και το αντίστροφο; Όπως δεν είμαστε στη ζωή να είμαστε στη σκηνή, αλλά να μην είμαστε στη σκηνή όπως δεν θα ήμασταν στη ζωή.

"Κι όταν όλα θα έχουν τελειώσει, θα έχουν μείνει οι στιγμές με τους ανθρώπους. Ανεξίτηλες ή παραμορφωμένες, μνήμες ή αίμα μας. Γι’ αυτό κάνουμε θέατρο. Για να μη χανόμαστε”.

 

Υπάρχουν άλλες ιστορικές προσωπικότητες τις οποίες θα θέλατε να εξερευνήσετε;
Δεν είναι τα πρόσωπα, είναι τα θέματα που με καίνε. Τα πρόσωπα είναι οι αγωγοί. Το θέμα είναι το ρεύμα. Οι άνθρωποι δεν είναι που γεννούν τα ρεύματα. Τα ρεύματα είναι που παρασέρνουν τους ανθρώπους. Αν το θέμα που με καίει, κυκλοφορεί ως αίμα μέσα σε ένα ιστορικό πρόσωπο, τότε ήρωάς μου θα είναι το ιστορικό πρόσωπο. Αν κυκλοφορεί μέσα σε έναν καθημερινό άνθρωπο, τότε ήρωάς μου είναι ο διπλανός μου. Θα σας πω και κάτι, ειλικρινώς και εντίμως, μέσα από τη σπουδή μου με την ποιητική βιογραφία. Όταν λες την ιστορία, μόνο την ιστορία δεν λες. Κι εκεί είναι η μαγεία.

Με ποιο τρόπο εξελίσσεται κάθε φορά η έρευνά σας πάνω σε ένα ιστορικό πρόσωπο;
Με την ξαγρύπνια. Άλλος τρόπος δεν υπάρχει. Αγρυπνώ ακόμα και στον ύπνο μου. Καμιά εμμονή δεν κοιμάται μόνη της. 

Τι άλλο ετοιμάζετε για τη φετινή σεζόν;
Στις 26 Νοεμβρίου έχουμε την πρεμιέρα του πρώτου μου παιδικού θεατρικού έργου "Ελαφονταίν, ο Αίσωπος αλλιώς" στο Αμφιθέατρο της Τεχνόπολης στο Γκάζι σε σκηνοθεσία Γιώργου Σουλεϊμάν, μουσική Θέμη Καραμουρατίδη και έναν θίασο νέων ταλαντούχων ηθοποιών. Με τον Γιώργο δουλεύουμε πάνω από επτά μήνες και ο Ελαφονταίν έχει γίνει οικογένειά μας. Παράλληλα, ξεκίνησε πριν λίγες μέρες το "Ταξίδι με το μουσικόπτερο", ένα θεατρικό μου κείμενο που συνομιλεί με τη μουσική, μια ιπτάμενη σκηνική σύμπραξη με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα Λουτρακίου για μικρούς και μεγάλους με θέμα την Ιστορία της Μουσικής από την εποχή του Μότσαρτ έως και σήμερα. Τη Φιλαρμονική Ορχήστρα Λουτρακίου διευθύνει ο αεικίνητος Πελοπίδας Μαυρόπουλος. Γράφω τους στίχους για τα τραγούδια του πάντα αινιγματικού "Βόιτσεκ" του Γκέοργκ Μπίχνερ (από 11/11) που σκηνοθετεί ο Σταύρος Τσακίρης στο Θέατρο Πόλη με έναν θίασο εξαιρετικό και την Ηρώ στη σκηνή. Τη μουσική υπογράφει ο Μίνως Μάτσας, φίλος, συνεργάτης, εμπνευστής και καλός άγγελος στη ζωή μου. Ξεκινάω, επίσης, γυρίσματα για τη νέα ταινία του Κάρολου Ζωναρά. Κι όταν όλα αυτά –κι όλα τ’ άλλα– θα ’χουν τελειώσει, θα ’χουν μείνει οι στιγμές με τους ανθρώπους. Ανεξίτηλες ή παραμορφωμένες, μνήμες ή αίμα μας, γι’ αυτό κάνουμε θέατρο. Για να μη χανόμαστε.