"Τρωάδες": Η ομάδα Θέαμα μιλά για την ετερόκλητη και συμπεριληπτική παράσταση

Πότε και με ποια αφορμή δημιουργήθηκε η ομάδα Θέαμα;
Βασίλης Οικονόμου: Το Θέαμα δημιουργήθηκε το 2010. Ως ανάπηρος ηθοποιός και σκηνοθέτης είχα την ανάγκη να παρουσιαστώ στο κοινό όπως είμαι και όχι να συμμορφώνομαι κάθε φορά με τις επιταγές της όποιας "κανονικότητας". Να μην "κρύβω" τα ατομικά μου χαρακτηριστικά γνωρίσματα και να μην επιτρέψω  -όσο περνάει από το χέρι μου- να το υποστεί κανέν@ άλλ@. Η μοναδικότητα δεν πρέπει να προσδιορίζει τον καλλιτέχνη, αλλά να συμβάλλει δημιουργικά στην επίτευξη του καλλιτεχνικού στόχου. Συμπεριληπτικό θέατρο δεν είναι ένα άλλο θέατρο, αλλά το θέατρο με συμπεριληπτική προσέγγιση. Σε αυτό το πλαίσιο το ΘΕΑΜΑ δημιουργήθηκε με κύριο στόχο τη συμπερίληψη κι ενσωμάτωση των ανάπηρων ηθοποιών στον επαγγελματικό χώρο μέσω της συνεκπαίδευσης και της συναντίληψης.
Το 2019, μετά από 9 χρόνια αδιάκοπης και συστηματικής δημιουργίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, μαζί με την επαγγελματική συμπεριληπτική ομάδα Χορού Έξις και συνδημιουργήσαμε το Ίσον, έναν χώρο συμπεριληπτικής εκπαίδευσης και καλλιτεχνικής έκφρασης ανάπηρων και μη καλλιτεχνών. Πρόκειται για έναν ενιαίο χώρο καθολικά προσβάσιμο και διαμορφωμένο εξ ολοκλήρου για να πληροί τις ανάγκες μαθημάτων, σεμιναρίων και καλλιτεχνικών παρουσιάσεων και παραστάσεων.

Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας καλλιτέχνης με αναπηρία σήμερα;
Σοφία Σταυρακάκη: H έλλειψη προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον, και κατά συνέπεια σε οποιαδήποτε δράση, εξακολουθεί να είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα.

Παρατηρείτε μέσα στα χρόνια περισσότερη διάθεση για δράση όσον αφορά τη συμπερίληψη στο θέατρο;
Β.Οικ.: Σίγουρα την τελευταία δεκαετία παρατηρείται ένα "άνοιγμα" προς τη συμπερίληψη και την ένταξη. Ωστόσο, φοβάμαι ότι ο σχεδιασμός προσβασιμότητας κι ένταξης των αναπήρων στο κοινωνικό τοπίο τις περισσότερες φορές γίνεται χωρίς την άμεση εμπλοκή τους. Ένα σχεδιασμός προσαρμοσμένος στην "κανονικότητα" των μη αναπήρων. Κι αυτός κατά την προσωπική μου άποψη είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που ελλοχεύει. 

"Συμπεριληπτικό θέατρο δεν είναι ένα άλλο θέατρο, αλλά το θέατρο με συμπεριληπτική προσέγγιση. Σε αυτό το πλαίσιο το ΘΕΑΜΑ δημιουργήθηκε με κύριο στόχο τη συμπερίληψη κι ενσωμάτωση των ανάπηρων ηθοποιών στον επαγγελματικό χώρο μέσω της συνεκπαίδευσης και της συναντίληψης". 
 

Πόσο εύκολα μπορεί να γίνει ένας θεατρικός χώρος καθολικά προσβάσιμος;
Β.Οικ.: Η προσβασιμότητα τόσο στο δομημένο περιβάλλον όσο και στο περιεχόμενο της πληροφορίας αποτελεί μεγάλο στοίχημα για μια χώρα στην οποία δεν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές, όπως είναι η Ελλάδα. Το Θέαμα αγωνίζεται για την καθολική προσβασιμότητα και διαδίδει συνεχώς την αξία της ως αναπόσπαστου στοιχείου της συμπερίληψης και της ενταξιακής εκπαίδευσης. Μάλιστα θεωρούμε ότι οι υπηρεσίες πρόσβασης, όπως η διερμηνεία, η ακουστική περιγραφή, οι υπέρτιτλοι, η απτική περιήγηση, πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας και να φέρουν καλλιτεχνική αξίωση.

Πείτε μας δυο λόγια για την πανευρωπαϊκή εκστρατεία "W.A.N.T." για την προσβασιμότητα και τη συμπερίληψη στα θέατρα στην οποία συμμετέχετε. 
Β.Οικ.: Τα προσβάσιμα θέατρα στην Αθήνα είναι πάρα πολύ λίγα. Το Θέαμα συμμετέχοντας ήδη σε πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα εκπαίδευσης και ανάδειξης δημιουργίας, είναι εταίρος στο πρόγραμμα "Inclusive Theater(s)". Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος δημιουργήθηκε η ανάγκη για μια διεθνή εκστρατεία για τη συμπερίληψη στο θέατρο με το ακρωνύμιο W.A.N.T. που σημαίνει "Όλοι Χρειαζόμαστε το Θέατρο” (We All Need Theatre: www.weallneedtheatre.eu). Μαζί με τους εταίρους μας κάνουμε πολλές δράσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για να αφυπνίσουμε τον κόσμο για την προσβασιμότητα, τη συμπερίληψη και τη συναντίληψη στο θέατρο. 

Με βάση ποια κριτήρια επιλέγετε τα έργα που ανεβάζετε με την ομάδα Θέαμα;
Σ.Σ.: Προφανώς η επιλογή του έργου κάθε φορά έχει να κάνει με τις ιστορικές συγκυρίες. Η ομάδα βρίσκεται σε έναν διαρκή κι ανοιχτό κοινωνικό διάλογο και καλούμε τον κόσμο να προβληματιστεί σε πολιτικά ζητήματα. Εξάλλου το θέατρο είναι πολιτική.  

Ποια είναι η μέθοδος σας στη σκηνοθεσία και τη δημιουργική διαδικασία που ακολουθείτε;
Σ.Σ.: Κάθε κείμενο καταγγέλλει το σύστημα επικοινωνίας. Οι λέξεις δημιουργούν ένα ηχητικό τοπίο. Συνθλίβεται το φορτίο του λόγου γιατί υπάρχει ανάγκη επανασημασιοδότησής του. Το κείμενο κατακερματίζεται σε σωματική δράση. Σώματα, ανθρώπινα μέλη, εξεγείρονται προσπαθώντας να κρατηθούν στη ζωή καθώς τα πάντα βρίσκονται σε κατακόρυφη πτώση. Η τέχνη είναι η στοχαστική δυνατότητα του ανθρώπου να αντιμάχεται με εξωτερικούς περιορισμούς, γλωσσικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς. Ηθοποιός και θεατής δίνουν τη δική τους πάλη σε παράλληλη πορεία. Ελευθερώνονται όταν καταφέρνουν να επιβιώσουν από αυτήν την πάλη των λέξεων με απόρροια να πυροδοτείται ένας νέος μηχανισμός συσχετισμού με τη ζωή. Η τέχνη βοηθά να μην τελματώνει η ανθρώπινη κατανόηση. 

 

"Η παράδοση είναι η λαϊκή καταγραφή της ιστορίας και βοηθά να υπάρχει ιστορική συνειδητότητα. Χωρίς αυτήν, η ιστορία επαναλαμβάνεται".

 

Γιατί επιλέξατε τις "Τρωάδες" μέσα από τη ματιά του Σαρτρ και όχι του Ευριπίδη;
Β.Οικ.: Ο Γάλλος υπαρξιστής δεν αλλάζει τα πρόσωπα και τη δομή του έργου. Δίνει, όμως, με τις λέξεις του μια αμεσότητα που το κατεβάζει στο πεζοδρόμιο. Εκεί υπάρχει η αλήθεια. Για παράδειγμα, ο λόγος της Κασσάνδρας στην παράστασή μας είναι συνθηματικός και δημιουργεί παλμό διαδήλωσης. Αυτό ο Σαρτρ μας το επιτρέπει, ενώ ο Ευριπίδης όχι.

Ποια στοιχεία του έργου αναδεικνύει η παράστασή σας;
Σ.Σ.: Οι "Τρωάδες" είναι ένα έργο που προβάλλει τα στερεότυπα μιας κοινωνίας, όπως η πατριαρχία, το μισογυνισμό, τη φτωχοποίηση, τις κοινωνικές ανισότητες, τη διάλυση του κοινωνικού ιστού, την υποκρισία, σε περίοδο πολέμου. Ο Σαρτρ επισημαίνει την αξία του ατομικού στόχου και της ατομικής επιθυμίας, υποστηρίζει ότι το συμφέρον του ατόμου προηγείται του κράτους. Αυτό που μας απασχόλησε πάρα πολύ ως ομάδα είναι ότι ο θάνατος αντιμετωπίζεται με περιφρόνηση και αποσιώπηση από τον κρατικό μηχανισμό, κι εμείς θέλουμε να δώσουμε αξία στο προσωπικό ρέκβιεμ του ανθρώπου. Ενώ ο Χορός μοιάζει με ομοιογενές σύνολο, στην παράστασή μας γίνεται εκούσια ετερόκλητος, και τα μέλη του φέρουν ονόματα θυμάτων αλλά και τα δικά τους ως υποψήφιων μελλοντικών θυμάτων. 

Ποιο ρόλο παίζει στην παράσταση η ερμηνεύτρια της λαϊκής προφορικής παράδοσης Γιώτα Βέη;
Σ.Σ.: Η παράδοση είναι η λαϊκή καταγραφή της ιστορίας και βοηθά να υπάρχει ιστορική συνειδητότητα. Χωρίς αυτήν, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Η Γιώτα Βέη, φέρνοντας επί σκηνής μουσικές κοινές καταγραφές, λειτουργεί ενοποιητικά, ενεργοποιεί το θυμικό και πυροδοτεί τη συν-κίνηση.