Η Αλεξάνδρα Αϊδίνη και ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης μάς μιλούν για τις δικές τους "Λευκές νύχτες"

Δύο από τους καλύτερους ηθοποιούς της γενιάς τους, η Αλεξάνδρα Αϊδίνη και ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης μιλούν στο "α” με αφορμή τη μεταφορά της νουβέλας "Λευκές νύχτες” του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι στη σκηνή του Μικρού Άνεσις. Σε αυτή τη δεύτερη συνάντηση τους με το έργο επιστρέφουν 12 χρόνια ωριμότεροι σε κάτι που αγάπησαν πολύ, όπως μας εκμυστηρεύτηκαν, σε μια σύγχρονη θεατρική διασκευή του Κωνσταντίνου Ασπιώτη που υπογράφει και τη σκηνοθεσία. Στο συναισθηματικό όσο και βαθιά ρεαλιστικό λογοτεχνικό ποίημα του Ντοστογιέφσκι βρίσκουμε όλοι κάτι από τους ίδιους μας τους εαυτούς, μαθαίνουμε από τους δύο ηθοποιούς οι οποίοι μας εξηγούν τι είναι αυτό που κάνει το έργο διαχρονικό και ικανό να παιχτεί και να προσαρμοστεί σε κάθε εποχή. Από τη συζήτηση μας, βέβαια, δεν θα μπορούσαν να μην αναφερθούν ο ρόλος που παίζει η μοίρα στη ζωή μας, η δύσκολη περίοδος που διανύουμε και η τάση του θεάτρου να επιβιώνει σε κάθε εποχή.

Τι σας έκανε να επιστρέψετε στις "Λευκές νύχτες” 12 χρόνια μετά;
Κ.Α.: Ο κορονοϊός ήταν μια αφορμή να επιστρέψουμε σε αυτό το έργο λόγω του μικρού αριθμού ηθοποιών που απαιτεί. Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι με αφορά απόλυτα αυτή η ιστορία και τα μεγάλα θέματα τα οποία θίγει ο Ντοστογιέφσκι. Τώρα κάνουμε μια τελείως διαφορετική διασκευή δύο ατόμων και επιστρέφουμε στους ίδιους ρόλους 12 χρόνια πιο ώριμοι. 
Α.Α.: Συναισθηματικά μιλώντας, επιστρέφουμε σε κάτι που είχαμε αγαπήσει πολύ γιατί είχε μείνει κάτι μέσα μας ανολοκλήρωτο. Κάτι έχει να δώσει όμως αυτό το έργο και σε σχέση με τον κορονοϊό, αφού μιλάει για την εγγύτητα, το μοίρασμα, την ανθρώπινη επαφή χωρίς ψυχικές και σωματικές αποστάσεις . Μια πολύ πιο αθώα ιστορικά και κοινωνικά στιγμή που έχουμε πάρα πολύ ανάγκη να νιώσουμε τη θαλπωρή της.

"Μέσα σε αυτή την εποχή θα έπρεπε περισσότερο από ποτέ οι πολιτικοί αυτού του τόπου να καταλάβουν ότι η τέχνη είναι απαραίτητη και σημαντική κι όχι απλά είδος πολυτελείας, όπως νομίζουν ότι είναι. Είναι πολύ σημαντικό ο άνθρωπος πέρα από το να διασκεδάζει να καλλιεργεί την ψυχή του. Γιατί όσο πιο καλλιεργημένη είναι μια ψυχή τόσο πιο πολύ μπορεί να αντέξει στις δυσκολίες μιας τέτοιας τερατώδους εποχής”.

Ποιοί είναι οι χαρακτήρες που ερμηνεύετε;
Κ.Α.: Ερμηνεύω τον Ονειροπόλο, έναν ήρωα ο οποίος κατά πολλούς είναι ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι. Είναι ένας άνθρωπος ο οποίος δημιουργεί κόσμους με τη φαντασία του και ζει μόνο μέσα από τα όνειρα του. Δεν έχει επαφή με τους ανθρώπους. Όταν γνωρίζει την Νάστιενκα, τα πράγματα αλλάζουν γιατί έρχεται για πρώτη φορά σε τόσο κοντινή επαφή με μία κοπέλα. Επίσης, έχει άμεση σχέση με το επάγγελμα που κάνουμε, το θέατρο, γιατί κι εμείς κάπως έτσι λειτουργούμε -φτιάχνουμε κόσμους, ζούμε μέσα από τους κόσμους που φτιάχνουμε και μετά ερχόμαστε αντιμέτωποι με την αληθινή ζωή· καμιά φορά είναι καλό αυτό, άλλες φορές όμως όχι.
Α.Α.: Η Νάστιενκα συμβολίζει την αληθινή ζωή με ένα τρόπο. Είναι ένα κορίτσι στο άνθος της ηλικίας της που κι εκείνη ζει εγκλωβισμένη για τους δικούς της λόγους. Την πετυχαίνουμε σε μια στιγμή ενηλικίωσης. Περιμένει τον έρωτα της να έρθει να τη βρει και αντ’ αυτού έρχεται αυτός ο παράξενος τύπος μπροστά της για να ζήσει τελικά μαζί του μια πιο βαθιά και ουσιαστική σχέση που την μετατρέπει με ένα τρόπο από κορίτσι σε γυναίκα. Καλείται να διαπραγματευτεί μέσα σε τρεις νύχτες τα θέλω της, την ελευθερία και την ανεξαρτησία της, το πως θα τοποθετηθεί απέναντι σε αυτόν τον κόσμο. Είναι δύο απόλυτα ρομαντικοί χαρακτήρες και παράλληλα τρομερά ανθρώπινοι και αναγνωρίσιμοι. Μέσα στη σχέση τους υπάρχουν όλα τα σκαμπανεβάσματα δύο ανθρώπων που θέλουν να ερωτευτούν και το ζουν με χιούμορ, καχυποψία, θλίψη, μελαγχολία. Σε τρεις νύχτες ζουν μια ζωή μαζί.

Είναι μοιραία η συνάντησή τους επομένως.
Κ.Α.: Ναι είναι από αυτές τις συναντήσεις που γνωρίζεις έναν άνθρωπο και σε καθορίζει, ακόμα κι αν δεν συνεχιστεί η σχέση. 
Α.Α.: Μπορεί να έχουμε σχέσεις πολύ κοντινές με συγγενείς, με φίλους ακόμα και με τον σύντροφό μας, αλλά να βρεθεί κάποιος στο δρόμο σου που μέσα σε πολύ λίγο χρόνο να σου πει κάτι πάρα πολύ ανατρεπτικό.

Σήμερα υπάρχει κάτι που θεωρείτε ότι θα έκανε μοιραία τη συνάντηση δύο ανθρώπων δεδομένου ότι ζούμε σε μια εποχή αποξένωσης;
Κ.Α.: Ανά πάσα στιγμή, ανά πάσα εποχή, ανά πάσα πόλη και κράτος μπορεί να συναντήσεις κάποιον, ακόμα κι αν είναι πίσω από μια μάσκα στο σήμερα, και κάτι να γίνει. Αυτή είναι η σπουδαιότητα του έργου, ότι μιλάει για συναισθήματα, για σχέσεις. Δεν μιλάει για την εποχή κατά την οποία γράφτηκε, το 1840. 
Α.Α.: Εγώ πιστεύω ότι οι συναντήσεις αποδεικνύονται μοιραίες εκ των υστέρων. Υπάρχουν η ανάγκη και η επιθυμία, οι οποίες καθορίζουν τις κινήσεις μας αλλά υπάρχει πάντα και το μοιραίο από την άποψη ότι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να συναντηθούν, δεν μπορούν να ζήσουν ο ένας χωρίς τον άλλον. Όση απόσταση και να πρέπει να κρατήσουν θα βρουν τον τρόπο. Αρκεί να είσαι τη σωστή στιγμή, στο σωστό μέρος. Κι αν δεν είναι αυτή η στιγμή θα είναι μια άλλη, αρκεί να έχεις αυτή την ανάγκη και την επιθυμία. Αυτό αναμοχλεύει το έργο και με αυτήν την παράσταση θέλουμε να ρίξουμε λίγο ρομαντισμό στο τραπέζι.

"Ένα παράδοξο που καθιστά επίκαιρο σήμερα το έργο του είναι το γεγονός ότι οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι έχουν κάτι το αντίθετο σε σχέση με τους ανθρώπους της εποχής του. Η Νάστιενκα είναι μια δυναμική γυναίκα που διεκδικεί τα θέλω της. Δεν θα υπήρχε τότε στην πραγματικότητα μια τέτοια γυναίκα. Ο Ντοστογιέφσκι είναι σαν "μελλοντολόγος” με ένα τρόπο. Σαν να έχει δει τη σημερινή εποχή σε σχέση με τη θέση της γυναίκας”.

Πιστεύετε ότι αυτό που κάνει διαχρονική τη γραφή του Ντοστογιέφσκι είναι τα θέματα του; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι "Λευκές νύχτες” είναι από τα πιο συναισθηματικά του έργα;
Κ.Α.: Δεν το βρίσκω περισσότερο συναισθηματικό, νομίζω ότι είναι βαθιά ρεαλιστικό. Ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι έλεγε ότι "με κατηγορούν για ψυχολόγο. Στην πραγματικότητα δεν είμαι ψυχολόγος, είμαι ένας βαθιά ρεαλιστής που απλά εμβαθύνω στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση”. Και οι "Λευκές νύχτες” είναι ακριβώς αυτό. Πολύ ρομαντικό όσο όμως μπορεί να είναι και ο άνθρωπος. 
Α.Α.: Ο ρομαντισμός εμπεριέχει και πάρα πολύ σκοτάδι, πάθος και σκληρότητα ως κίνημα. Σε στιγμές βρίσκω τους δύο ήρωες του έργου σκληρούς. Ειδικά ο χαρακτήρας της Νάστιενκα είναι πολύ σκληρός μέσα στην αθωότητα της και την άγνοια κινδύνου που τη διακρίνει. Όσον αφορά τον Ντοστογιέφσκι θα έλεγα ότι δεν είναι ο τρόπος που γράφει αλλά ο τρόπος που περιγράφει την ανθρώπινη λειτουργία και πιάνει τον παλμό των συναισθημάτων και της ιδιοσυγκρασίας του κάθε χαρακτήρα. 
Κ.Α.: Ένα παράδοξο που καθιστά επίκαιρο σήμερα το έργο του είναι το γεγονός ότι οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι έχουν κάτι το αντίθετο σε σχέση με τους ανθρώπους της εποχής του. Η Νάστιενκα είναι μια δυναμική γυναίκα που διεκδικεί τα θέλω της. Δεν θα υπήρχε τότε στην πραγματικότητα μια τέτοια γυναίκα. Ο Ντοστογιέφσκι είναι σαν "μελλοντολόγος” με ένα τρόπο. Σαν να έχει δει τη σημερινή εποχή σε σχέση με τη θέση της γυναίκας. Βέβαια και ο Ονειροπόλος διεκδικεί αλλά είναι πιο αδύναμος σε σχέση με την Νάστιενκα. Είναι σύγχρονοι οι χαρακτήρες αλλά είναι σύγχρονη και η προσέγγιση μας. Θέλουμε να μιλάει στον θεατή του σήμερα η παράσταση.

Πως θα ήταν μια δική σας ιδανική "Λευκή νύχτα”;
Κ.Α.: Έχω ζήσει πολλές φορές τέτοιες στιγμές γιατί τις αναζητώ. Και αυτό έχει ένα ενδιαφέρον ως προς το γιατί κάνουμε αυτό το έργο αλλά και γιατί έρχεται ο κόσμος να δει θέατρο. Γιατί αναζητάς στιγμές ξεχωριστές μέσα στο χρόνο. Η "Λευκή νύχτα” είναι μια αλληγορία για αυτήν την ξεχωριστή στιγμή. 
Α.Α.: Πιστεύω είναι ένας απόλυτος συντονισμός του τόπου, του χρόνου και του ανθρώπου που έχεις απέναντί σου. Νομίζω ότι όλοι μπορούμε να σκεφτούμε μια τέτοια στιγμή απόλυτης ευτυχίας. 
Κ.Α.: Έτσι κλείνει ο Ντοστογιέφσκι το έργο. Είναι ένα σοβαρό spoiler το οποίο καλό είναι να το ξέρουμε κιόλας. "Μια ολόκληρη στιγμή απόλυτης ευτυχίας. Είναι λίγο αυτό έστω και για όλη τη ζωή ενός ανθρώπου;”. Αυτό είναι το σπουδαίο ερώτημα του έργου.

"Μια ολόκληρη στιγμή απόλυτης ευτυχίας. Είναι λίγο αυτό έστω και για όλη τη ζωή ενός ανθρώπου;” Εσείς τι θα απαντούσατε σε αυτό το ερώτημα;
Α.Α.: Είμαστε αχόρταγοι οι άνθρωποι κι αν ζήσουμε μια τέτοια στιγμή θέλουμε κι άλλες. Η δική μου πρώτη αντίδραση σε αυτό το ερώτημα είναι ότι δεν είναι αρκετή μια στιγμή. Μετά όμως σκέφτομαι ότι υπάρχουν στιγμές στη ζωή μου που έχω πει "Τώρα ας τελειώσει ο κόσμος, είμαι οκ!”. 
Κ.Α.: Πάντως οι ωραίες στιγμές είναι για να τελειώνουν, αλλιώς δεν θα ήταν ωραίες. Και ο Ονειροπόλος μας ουσιαστικά αφηγείται μια στιγμή που ήδη έχει ζήσει. 
Α.Α.: Μετά τον Ντοστογιέφσκι έρχεται ο θεατρικός εγγονός του, ο Τσέχωφ, και μιλά για το κυνήγι της ευτυχίας. Λέει ότι δεν είμαστε ούτε θα είμαστε ποτέ ευτυχισμένοι, μονάχα αποζητούμε την ευτυχία. Εδώ ο Ντοστογιέφσκι αποτυπώνει αυτή τη στιγμή η οποία είναι φευγαλέα, γι’ αυτήν όμως συμβαίνουν όλα.

Πώς καταφέρνετε να παραμένετε δημιουργικοί μέσα σε αυτή την διαταραγμένη περίοδο που διανύουμε, ειδικά για το χώρο του Πολιτισμού;
Κ.Α.: Αντλώντας αισιοδοξία και κουράγιο από απλά πράγματα. Προσπαθούμε να διατηρούμε τη δημιουργικότητα μας με διάφορες ενέσεις είτε πάνω στη δουλειά μας είτε βλέποντας δουλειές άλλων -ωραία βιβλία, ωραίες ταινίες και παραστάσεις. Μέσα σε αυτή την εποχή θα έπρεπε περισσότερο από ποτέ οι πολιτικοί αυτού του τόπου να καταλάβουν ότι η τέχνη είναι απαραίτητη και σημαντική κι όχι απλά είδος πολυτελείας, όπως νομίζουν ότι είναι. Είναι πολύ σημαντικό ο άνθρωπος πέρα από το να διασκεδάζει να καλλιεργεί την ψυχή του. Γιατί όσο πιο καλλιεργημένη είναι μια ψυχή τόσο πιο πολύ μπορεί να αντέξει, να βγει αλώβητη και να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες μιας τέτοιας τερατώδους εποχής. 
Α.Α.: Είναι μια κοινή εμπειρία για όλους. Είμαστε από τους κλάδους που έχει χτυπηθεί πολύ γιατί έχει να κάνει με την ανθρώπινη επαφή. Γι’ αυτό παλεύουμε και φωνάζουμε και διεκδικούμε. Δεν πρέπει να κλεινόμαστε μέσα στο δικό μας παράπονο και να νιώθουμε ότι είναι μια κρίσιμη στιγμή που πρέπει να την περάσουμε ο καθένας μόνος του. Κι εμείς, ως ηθοποιοί, μπορούμε στ’ αλήθεια να είμαστε χρήσιμοι με πάρα πολλούς τρόπους. Από την άλλη ως θεατής ένιωσα τόσο ασφαλής στο θέατρο. Αν και με μάσκες, ένιωσα ζεστασιά και σε επικοινωνία με κάτι που συμβαίνει τώρα! Ένα τελετουργικό μαζί με πολλούς ανθρώπους που μπορεί να συμβαίνει με ασφάλεια, όπως έχει αποδειχθεί. 

 

Τι σκέφτεστε για την επόμενη μέρα του θεάτρου;
Α.Α.: Νομίζω τη λέξη την είπε ο Κωνσταντίνος πριν και είναι η αισιοδοξία. Δεν ανησυχώ για το θέατρο σε επίπεδο υπαρξιακό και φιλοσοφικό. Ό, τι κι αν γίνει το θέατρο θα είναι εκεί και θα είναι αναγκαίο. Γεννήθηκε μαζί με τον άνθρωπο. Θα κάνει τους κύκλους του, θα χάνει το δρόμο της η καλλιτεχνική δημιουργία και κάποια στιγμή γίνεται ένα μπραφ και σκάνε κάποιοι νέοι άνθρωποι, ακόμα και τώρα. 
Κ.Α.: Το θέατρο το κάνει αναγκαία το κοινό, όχι οι άνθρωποι του θεάτρου, γι’ αυτό είμαι αισιόδοξος ότι το θέατρο δεν παθαίνει τίποτα ποτέ ότι και να περάσει. Βρίσκει κάποια στιγμή και γεννιέται μέσα από τις δυσκολίες και ανθίζει ξανά. Έχει υπάρξει θέατρο και σε πολύ δύσκολες στιγμές της ιστορίας, όπως ο Εμφύλιος.
Α.Α.: Το θέατρο ουσιαστικά είναι άνθρωποι που μαζεύονται γύρω από τη φωτιά για να πουν μια ιστορία και να νιώσουν λιγότερο μόνοι. Εκφράζω αυτή την αισιοδοξία για το θέατρο ως θεατής κι όχι ως ηθοποιός πίσω από την κουίντα. Σκέφτομαι εκείνες τις στιγμές που έχει αλλάξει η κοσμοθεωρία μου ολόκληρη από μία παράσταση. Θα έλεγε κάποιος ότι μια ταινία ή ένα βιβλίο θα μπορούσε εξίσου να το κάνει αυτό. Το γεγονός όμως ότι είμαστε εδώ όλοι μαζί και μάρτυρες μιας ζωντανής χρονικής στιγμής είναι πυρηνικό. Αξίζει να συνεχίζουμε με αισιοδοξία και πίστη, προφυλάσσοντας και ό, τι νέο έρχεται. Αυτό με θλίβει πάνω απ’ όλα, τα παιδιά που βγαίνουν τώρα από τις σχολές υποκριτικής και βλέπουν όλη αυτή τη θολούρα. Κάθε φορά που παρακολουθώ εξετάσεις νέων παιδιών ανοίγει η ψυχή μου. Πηγαίνω επί τούτου για να "κλέψω” κάτι αλλά θέλω να είμαι εκεί για να δω και τι έρχεται. Όχι αυτό που ήταν αλλά αυτό που θα είναι. 
Κ.Α.: Όταν κοπάσει ο καπνός θα έχουν σίγουρα πολλά να πουν αυτά τα παιδιά που είναι μέσα σε όλο αυτό τώρα.