Νίκος Ψαρράς: "Ο άνθρωπος καθορίζεται μέσα από τις πράξεις του. Η κακία μόνο κακία μπορεί να σου φέρει"

Είσαι πάντα υπερδραστήριος. Κάνεις γυρίσματα για την τηλεόραση, παράλληλα πρόβες ή παίζεις στο θέατρο. Ποιο είναι το μυστικό σου και είσαι πάντα σε φόρμα;
Μην νομίζεις, όταν είμαι στο σπίτι είμαι "διπλωμένος" στα δύο. Όπως όλοι πάμε στις δουλειές, τα δίνουμε όλα και μετά στο σπίτι δεν υπάρχει κουράγιο. Πριν πάω στην πρόβα, σήμερα, πήγα για βεντούζες γιατί ήμουνα πάρα πολύ κουρασμένος. Οι βεντούζες με βοηθούν να διατηρήσω την ευεξία. Μου κάνουν μιάμιση ώρα μαλάξεις στην πλάτη και διαλύονται όλοι οι κόμποι, βγαίνει πάνω ό,τι σαβούρα έχει μαζέψει το σώμα, το γαλακτικό οξύ και όλα αυτά τα οποία σου δημιουργούν κράμπες.

Ψάχνεσαι σε σχέση με τις εναλλακτικές θεραπείες;
Κάθε δέκα πέντε μέρες κάνω μία τέτοια κούρα γιατί αλλιώς δεν παλεύεται, ούτε το δεκάωρο των γυρισμάτων, ούτε η ορθοστασία σε ακραίες, πολλές φορές, συνθήκες μέσα στην παγωνιά. 

Αυτές οι ακραίες συνθήκες ισχύουν και για τις θεατρικές πρόβες;
Πολλές φορές είναι άσχημες οι συνθήκες των προβών και, στο θέατρο. Για το "Αμαντέους" μέχρι να πάμε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά  είχαμε αλλάξει τρεις χώρους προβών. Ξεκινήσαμε από έναν άθλιο χώρο στον Ταύρο, χωρίς θέρμανση, με γάτες που περνούσαν από παντού, μετά πήγαμε σε ένα χώρο στον Κεραμικό, στη συνέχεια στο χώρο της Δροσοπούλου και μετά στον Πειραιά. Δυστυχώς δεν υπάρχουν χώροι για πρόβες. Όταν κάναμε την περιβόητη "Μήδεια" με τον Βασίλιεφ θυμάμαι πως για ένα δίμηνο έψαχνε να βρει τον κατάλληλο χώρο προβών. Μπορεί να καθόμασταν στις πρόβες από τις 10 το πρωί μέχρι τις 10 το βράδυ και θα έπρεπε να μπορούμε να κάνουμε ένα μπάνιο, να φάμε, να ξεκουραστούμε και βέβαια θα έπρεπε στο χώρο να μπορεί να στηθεί όλο το σκηνικό. Δεν κατάφερε να βρει και τελικά καταλήξαμε στον χώρο προβών της οδού Δροσοπούλου στην Κυψέλη. Μας έλεγε πως στη Ρωσία, ο χώρος της πρόβας είναι πιο ωραίος από το θέατρο γιατί είναι ο χώρος  έμπνευσης. Όλα γύρω πρέπει να είναι λυμένα για να μπορεί ο ηθοποιός να δημιουργήσει.

Η συνεργασία σου με τον Ανατόλι Βασίλιεφ ήταν από τις σημαντικότερες που μετράς στην καριέρα σου;
Το οκτάμηνο μαζί του ισοδυναμεί με πέντε χρόνια δραματικής σχολής. Ήταν απ' τις πιο σημαντικές συνεργασίες που έχω κάνει μέχρι σήμερα και νομίζω ό,τι όλοι όσοι συμμετείχαμε σε εκείνη την παράσταση αλλάξαμε. Άλλαξε ο τρόπος που προσεγγίζουμε τα κείμενα. Μας συμβούλευε να  μην παίζουμε συναισθηματικά, υποστήριζε πως "το ψυχολογικό θέατρο στην τραγωδία μικραίνει το έργο. Είναι αμαρτία, δεν το βλέπετε; Κλαίει ο Ιάσωνας ή η Μήδεια…Για ποιο λόγο να κλάψουν; Έχουν περάσει σε άλλη σφαίρα. Έχετε μπολιαστεί με κακό θέατρο, έχει μπει στο κύτταρο σας και δεν μπορείτε να απαλλαγείτε από αυτό". Από τις σχολές ξεκινά η λάθος νοοτροπία. 

Συζητώντας πρόσφατα με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο και τη συνεργασία του με το Εθνικό Θέατρο της Κίνας μου έλεγε πώς και εκεί, δίνουν σημασία στο χώρο των προβών και όχι μόνο.
Θαυμάζω πάρα πολύ την δουλειά του Θεόδωρου Τερζόπουλου και πιστεύω πως μαζί με τον Ανατόλι Βασίλεφ και τον Ταντάσι Σουζούκι αποτελούν τα τρία, εν ζωή, πολύ μεγάλα κεφάλια του σύγχρονου θεάτρου.

Θα συνεργαζόσουν μαζί του αν σου δινόταν η ευκαιρία;
Και βέβαια. Προσπάθησα να πάω στο σεμινάριο που διοργανώνει τον Ιούλιο και τον Ιούνιο, αλλά συνήθως  έχω πρόβες. Κάποια στιγμή του ζήτησα να κάνει το σεμινάριο το χειμώνα και για εμάς τους επαγγελματίες, όχι μόνο για τα παιδιά των δραματικών σχολών που έρχονται από όλο τον κόσμο. Θα ήταν χρήσιμο να κάνει ένα master class και για εμάς, τους παλαιότερους. Η τεχνική του είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τον ηθοποιό. Παρατηρούσα την Αγλαΐα Πάππα και τον Αντώνη Μυριαγκό να κάθονται ακίνητοι και να κάνουν παπάδες και αναρωτιόμουν πώς το κάνουν, πώς καταφέρνουν χωρίς να κινούνται να βγάζουν ένα τόσο μεγάλο πράγμα.

Είσαι καλλιτέχνης που κυνηγά το διαφορετικό.
Είμαι ο ηθοποιός που αν μου έλεγες, έλα να κάνουμε ένα Μολιέρο, ένα Ζορζ Φεντό ή έναν Ευγένιο Ο'Νηλ, διαφορετικά πράγματα, θα έλεγα ναι. Κανείς δεν θέλει να κάνει τα ίδια και τα ίδια. Το θέμα είναι με ποιους θα συνεργαστείς.

Ποια παράμετρος παίζει σημαντικό ρόλο στις επιλογές σου;
Οι επιλογές μου έχουν να κάνουν με το σκηνοθέτη και την ερμηνευτική ομάδα γιατί οι ρόλοι είναι μια αφορμή να ξανά συναντηθείς με κάποιους ανθρώπους. Παίζει βέβαια ρόλο και ποιος ρόλος σου δίνεται. Στο "Φάρο" θυμάμαι, ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος και ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης συζητούσαν ποιος θα κάνει τον Ιβάν και ο Μαρκουλάκης πρότεινε εμένα. Ο Οδυσσέας εξεπλάγην και του είπε: "Μα, ο Νίκος είναι ένας δανδής, είναι δυνατόν να θέλει να κάνει τον Ιβάν; Αυτός ο τύπος στο έργο είναι ένα χαμένο κορμί". Ο Μαρκουλάκης επέμεινε και τελικά η απόφαση μου να κάνω αυτόν τον ρόλο ήταν έκπληξη για κάποιους. Ερχόντουσαν συνάδελφοι και μου έλεγαν ότι δεν περιμέναμε ποτέ να σε δούμε έτσι. Είναι πολύ σημαντικό για μένα, λοιπόν, το με ποιους είσαι για να κάνεις ένα ρόλο. Και μέσα στις σημαντικές παραμέτρους βέβαια είναι ασφαλώς και ο σκηνοθέτης, αυτό εννοείται.

Όποτε με τον Οδυσσέα που έχετε ξανά συνεργαστεί δεν μπορούσε να πεις όχι όταν συζητήσατε για το ρόλο του Σαλιέρι στο "Αμαντέους" του Πήτερ Σάφερ. Ποια στιγμή γεννήθηκε η ιδέα αυτής της συνεργασίας;
Ήταν μια κοινή ιδέα, που γεννήθηκε στο καμαρίνι του Άμλετ πριν από δύο χρόνια. Μου είχαν προτείνει από ένα θέατρο να κάνω μία πρόταση για έργο, ο "Αμαντέους" ήταν μέσα στη λίστα και δέχτηκαν να το κάνουμε με σκηνοθέτη τον Οδυσσέα. Μάλιστα μόλις το συζήτησα με τον Οδυσσέα άρχισε αμέσως να ρίχνει ιδέες. Ήταν κάτι που τον ενδιέφερε πολύ κι αυτό φάνηκε από την αρχή. Όταν επιλέγεις το έργο που θα σκηνοθετήσει το πιο σημαντικό είναι τι έχεις να πεις εσύ, μέσα από αυτό το κείμενο; Πως σε αγγίζει προσωπικά, έχεις να διηγηθείς κάτι που σε αφορά; Αν δε σε αφορά και είναι απλώς μία ανάθεση, συνήθως χάνεσαι. Σε πολλές πρόβες κατάλαβα πως το έργο δεν ήταν επιλογή του σκηνοθέτη, απλά του το δώσανε. Το αποτέλεσμα σε μια τέτοια περίπτωση δεν μπορεί να είναι καλό. Ο Οδυσσέας γοητεύτηκε από το "Αμαντέους" και ακόμα και η επιλογή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά δεν είναι τυχαία. Ήθελε συγκεκριμένες σκηνές για αυτήν την παράσταση, ήθελε ο χώρος να θυμίζει κάτι από την εποχή του Μότσαρτ. Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά είναι ένα κόσμημα και είναι ο ιδανικός χώρος για την παράσταση μας. 

Έχετε δώσει ιδιαίτερη σημασία στο εικαστικό κομμάτι της παράστασης;
Το σκηνικό της Όλγας Μπρούμα είναι ένας χώρος μνήμης. Υπάρχει μια πολυθρόνα μπροστά, εκεί που έχει λουφάξει ο Σαλιέρι για χρόνια και πίσω του υπάρχουν κάποια επίπεδα που θυμίζουν εκκλησιαστικό όργανο, όχι τυχαία. Όλα υπάρχουν μέσα από τις μνήμες του. Ξεκινάει λέγοντας: " Καλώ τα φαντάσματα να έρθουν τις τελευταίες ώρες της ζωής μου. Σας έχω ανάγκη". Είναι τα φαντάσματα του παρελθόντος αλλά και του μέλλοντος και σιγά-σιγά αρχίζει και ζωντανεύει όλο το πίσω σκηνικό. Είναι όλο το πράγμα μέσα στο κεφάλι τους Σαλιέρι, βλέπουμε πως τα θυμάται ο ίδιος, πως παραμορφώνει ακόμα και τις μελωδίες του Μότσαρτ μέσα στο κεφάλι του. Γι’ αυτό είναι όλα ασπρόμαυρα στη σκηνή. Στην παράσταση παίζονται ζωντανά κομμάτια του Μότσαρτ από τον "Μαγικό αυλό", τον "Φίγκαρο", σερενάτες και άλλα σε ενορχήστρωση, μεταγραφή και μουσική επιμέλεια του Δημήτρη Σιάμπου. Υπάρχει μια δουλειά και μια προετοιμασία πολύ σημαντική. Τα τελευταία χρόνια λόγω των οικονομικών δυσκολιών, η τέχνη έχει υποφέρει από την έλλειψη budget. Ευτυχώς φεύγουμε σιγά σιγά από αυτό. Ωραίοι είναι οι μαύροι τοίχοι των θεάτρων, αλλά θέλει και κάτι άλλο για να πιαστείς, θέλουμε τον σκηνικό χώρο που έχει να κάνει με όλη την δράση. 

Ερμηνεύεις τον Σαλιέρι, τον καλλιτέχνη που μίσησε τον Μότσαρτ. Ενώ φαίνεται να είναι ένας δαιμόνιος τύπος για κάποιο λόγο τον συμπαθώ. Εσύ;
Ναι, και εγώ τον συμπαθώ και για την ακρίβεια πρέπει να τον συμπαθήσω για να τον δικαιολογήσω μέσα μου. Σε ένα ρόλο ψάχνεις το δίκιο πάντα. Ο Σαλιέρι είναι πολύ παρεξηγημένος. Όλοι μου λένε: "πάλι τον κακό παίζεις;. Έλα όμως που δεν είναι κακός, είναι δυστυχισμένος γιατί, σύμφωνα με τα κείμενα, σε ηλικία 16 ετών έκανε μία συμφωνία με τον Θεό να γίνει η φωνή του Θεού μέσα από τη μουσική. Ο Θεός μάλιστα του είπε προχώρα, υπηρέτησε την ανθρωπότητα και θα είσαι ευλογημένος. Στα 31 του καταξιωμένος πια συνθέτης της αυτοκρατορικής αυλής στην Βιέννη, έρχεται αντιμέτωπος με αυτό το πλάσμα, τον Μότσαρτ, το οποίο κάνει αδιανόητα πράγματα και γράφει μία αδιανόητη μουσική. Από τις πρώτες νότες μιας σερενάτας του Μότσαρτ ο Σαλιέρι αισθάνθηκε πόνο και αναρωτήθηκε: "αυτή είναι η ανάγκη σου θεέ μου;"

Τον κυρίευσε μια αρρωστημένη ζήλια;
Η ζήλια είναι το πρώτο που ένιωσε και που τον διακατέχει σε όλο το έργο, όμως υπάρχει και κάτι πιο βαθύ, η τεράστια προδοσία και ήττα που αισθάνθηκε από τον Θεό. Θεωρούσε ό,τι ο Μότσαρτ είναι το πεδίο της μάχης ανάμεσα σε εκείνον και τον Θεό. Μόνο στο τέλος του έργου, όταν πεθαίνει ο Μότσαρτ καταλαβαίνει ότι κατέστρεψε τον αυλό του Θεού και αναρωτιέται: "Τι έκανα; Με την μικροψυχία και την μικροπρέπεια μου πώς κατέστρεψα ένα τόσο μεγάλο ταλέντο;". Και γι' αυτό, η ψυχή του δεν ησυχάζει ποτέ. Τον βλέπουμε γερό στα 85 του χρόνια, να είναι κατάκοιτος σαν να "φυτεύτηκε" μέσα σε μια πολυθρόνα. Μετά το θάνατο του Μότσαρτ δεν ξανά σηκώθηκε ποτέ. Με τον θάνατο του Μότσαρτ, πέθανε και ο Σαλιέρι.

Είναι φοβερό για έναν καλλιτέχνη να νιώθει μέτριος;
Ναι, είναι φοβερό ξέροντας πως η μετριότητα είναι κάτι που δεν παλεύεται. Εμάς τους καλλιτέχνες μας αφορά η μετριότητα, μας αφορά τι είναι αυτό που λέγεται ταλέντο, μας αφορά τι είναι αστείρευτη πηγή δημιουργίας. Δεν μπορείς να μείνεις αμέτοχος όταν το συναντάς σε ένα έργο γιατί είναι κάτι με το οποίο παλεύεις και ο ίδιος. Ο καλλιτέχνης είναι ένας άνθρωπος που προσπαθεί να δημιουργήσει κόσμους. Έρχεται κάποιος και σου λέει: "ήσουν έξοχος" ή "δε μου άρεσες" και αναρωτιέσαι γιατί και, στις δυο περιπτώσεις. Όταν η πρώτη ύλη σου είναι η ψυχή σου και ο συναισθηματικός σου κόσμος είτε σε απορρίπτουν, είτε σε επαινούν νιώθεις άβολα. Δεν είναι ότι κάνεις ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο και λες ωχ, έφυγε στραβή γραμμένη, θα την σβήσω και θα την ξανά κάνω. Η κάθε παράσταση, η κάθε στιγμή είναι άλλη. Μπορεί να συμβεί το πιο ωραίο και έχεις την αγωνία να ξανά συμβεί την επόμενη μέρα. Όταν δεν γίνεται αναρωτιέσαι γιατί δεν έγινε σήμερα; Αυτή είναι και γοητεία της δουλειάς μας. Αν ήμασταν σε όλα τέλειοι και βγαίναμε και σκίζαμε κάθε φορά, θα ήτανε πάρα πολύ βαρετό.

Ο Σάφερ υπερτονίζει το δαιμονικό στοιχείο στον Σαλιέρι και δείχνει λίγο ανώριμο το Μότσαρτ. Σας ενδιαφέρει να αναδείξετε αυτήν την αντίθεση στην παράσταση;
Μας ενδιαφέρει να φανούν οι αδυναμίες του ανθρώπου, η μικροπρέπεια του όταν βλέπει ένα μεγάλο ταλέντο και αντί να το χειροκροτήσει θέλει να το διαλύσεις γιατί δεν είναι αυτός, αυτό το ταλέντο. Ο άνθρωπος καθορίζεται μέσα από τις πράξεις του. Η κακιά μόνο κακία μπορεί να σου φέρει, μόνο στεναχώρια και καταστροφή.

Είναι να σαν βρίσκεστε σε μία διαδικασία παιχνιδιού συνέχεια, εσείς οι ηθοποιοί.
Ακριβώς και η χαρά του παιχνιδιού είναι μεγάλη. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα λέμε "παίζω ένα ρόλο". Η χαρά του παιχνιδιού πρέπει να’ ναι η πρώτη ύλη, ό,τι και να παίζεις πρέπει να έχεις χαρά σαν παιδί. Ο Λευτέρης Βογιατζής αυτό έψαχνε μέσα από τον τρόπο ομιλίας και την διδασκαλία του. Έψαχνε να βρει την αθωότητα που έχουν τα μωρά όταν μιλάνε, που είναι αποστομωτική, που δεν περνάει από κανένα φίλτρο.

Έχεις την τύχη να έχεις δίπλα σου φέτος δυο ταλαντούχους ηθοποιούς της νεότερης γενιάς, τον Γιάννη Νιάρρο και την Μαίρη Μηνά.
Αυτά τα παιδιά είναι χάρμα οφθαλμών. Δεν υπάρχει ωραιότερο πράγμα από το να βλέπεις νέα ταλαντούχα παιδιά. Ο Γιάννης δούλευε όλα τα κομμάτια του Μότσαρτ από πέρυσι το χειμώνα. Παίζει στο πιάνο καταπληκτικά, είναι δουλευταράς, είναι καθαρός και υγιές παιδί. Η Μαίρη, που μετά την τηλεοπτική επιτυχία που έκανε θα μπορούσε να έχει ύφος δέκα καρδιναλίων είναι χαμηλών τόνων, δουλεύει σκληρά. Είναι πολύ ωραίο να βλέπεις τη νέα γενιά να έρχεται με μια υγιή φρεσκάδα. Το νιώθω αυτό και τους αφήνουμε κι εμείς, το χώρο να το κάνουν. Εμείς στην ηλικίας τους ήμασταν σούζα. Όταν ξεκινάγαμε υπήρχε ο θιασάρχης- δυνάστης που έπρεπε να βαράς προσοχή. Κάναμε πρεμιέρα και σε έπαιρνε στο διάλειμμα να σου πει: "έλα πιο γρήγορα, πιο σβέλτα φίλε, έχεις ένα μονολογάκι στην αρχή τελείωνε". Αυτό δεν υπάρχει πια, ευτυχώς. Έχουν καταλάβει όλοι πια, το πολύ μεγάλο μυστικό: η δουλειά στο θέατρο είναι ομαδική, δεν μπορείς να βάλεις γκολ μόνος σου αν δε σου ρίξω μια καλή πάσα. Προσωπικά δεν μπορώ να υπάρξω εκεί πάνω, αν δε νιώθω ότι όλοι είναι μαζί μου, μ' αγαπάνε, με εμπιστεύονται και έχουν μια αγωνία για το πώς θα τα πάω και εγώ. 

Είσαι σταθερά τόσο στο θέατρο όσο και στην τηλεόραση. Πρόσφατα πρωταγωνίστησες στην "Παράνομη αγάπη" στην ΕΡΤ.
Εκεί έκανα έναν τύπο που χάνει την μπάλα. Ήταν ένας οικογενειάρχης παντρεμένος-την σύζυγο ερμήνευσε η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη- σε ένα χωριό της Κέρκυρας, το 1906. Ερωτεύεται μια πιτσιρίκα και για να την βλέπει την παντρεύει με τον γιό του. Υποφέρει, αρχίζει να μεθάει και να είναι ο περίγελος, ενώ κάποια στιγμή ο γιος φεύγει φαντάρος και αρχίζει η κακοποίηση της μικρής. Η ιστορία είναι βασισμένη σε διήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη και χαίρομαι γιατί υπάρχουν πια αξιόλογες τηλεοπτικές δουλειές. Ο κόσμος έχει κουραστεί να βλέπει συνέχεια εκπομπές μαγειρικής να μαθαίνει πώς γίνεται η  πάπια σετσουάν όταν δεν έχει να φάει ούτε ρύζι. Συνεργαζόμενος με την ΕΡΤ έλεγα πάντα, βάλτε κάθε χρονιά λίγα λεφτά στην άκρη να κάνετε ένα διήγημα το χρόνο. Είναι ένα δώρο για τις επόμενες γενιές και ένα δώρο για τον δικό μας κλάδο που χρειάζεται στήριξη. Η ΕΡΤ εδώ και δύο χρόνια έχει ανεβάσει τον πήχη πολύ ψηλά και καλά κάνει. Η αγάπη του κόσμου δίνει το πράσινο φως να γίνουν καινούργια πράγματα και να γνωρίσει σπουδαίους λογοτέχνες μέσα από τη μεταγραφή έργω τους για την τηλεόραση. Ο κόσμος δεν διαβάζει πια και αυτή είναι η αγωνία η δική και της Έλενας για τον επτάχρονο γιος μας. Δε γίνεται να έχουμε τόσα βιβλία στο σπίτι και ο μικρός να έχει το μυαλό κυρίως στο τάμπλετ.

Είναι μια δύσκολη ισορροπία για τους γονείς. Εσείς πώς την επιτυγχάνεται;
Όταν το παιδί βλέπει ότι ο μπαμπάς και η μαμά έχουν πάντα δίπλα τους ένα βιβλίο και διαβάζουν, κάποια στιγμή θα το κάνει κι εκείνο γιατί τα παιδιά μιμούνται. Βλέπω πως όταν πιάσω το κινητό μου θέλει να του το δώσω για να παίξει, αλλά του εξηγώ πως το χρειάζομαι για την δουλειά μου. Κακά τα ψέματα τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι η μόνιμη κουβέντα στο σχολείο τους. Σε ηλικία τριών ετών, ο Πάνος, έπιασε το iPhone και έμαθε να το ξεκλειδώνει. Είναι σαν να ήξερε την πληροφορία, έχουν τη γνώση από μικρά τα παιδιά κι αυτό είναι αδιανόητο.

Του αρέσει το θέατρο, το αποζητά;
Του αρέσει πολύ το θέατρο και μάλιστα έχει έρθει και σε δικές μου παραστάσεις, παρότι περισσότερες δεν είναι για παιδιά. Όταν ήταν τρεισήμισι χρονών είδε στην Θεσσαλονίκη τον "Φάρο" και είδε τον κόσμο να γελά  με όσα έκανε ο περίεργος τύπους που ερμήνευα. Μου είπε λοιπόν στο τέλος: "Δεν μου άρεσε καθόλου ο ρόλος και ντρεπόμουν γιατί σε κορόιδευε ο κόσμος.Θα σου πω ένα μυστικό... Να ξέρεις ότι τα γυαλιά σου τα έχει κρύψει εκείνος ο κακός, ο Αιμίλιος, στο μπάνιο. Να το ξέρεις από την αρχή, να τα πάρεις για να μην πέφτεις και γελάει ο κόσμος". Αυτή είναι αλήθεια των παιδιών και αυτό είναι καταπληκτικό.