Η παράστασή μας, "Μνήμη Καπούτ", είναι βασισμένη στην ποιητική συλλογή του Σάκη Σερέφα " Γιάννης Μαρία Χένριξ", όπου πρωταγωνιστές είναι καθημερινοί άνθρωποι, που έχασαν τη ζωή τους στην πόλη της Θεσσαλονίκης, σε σημεία και γωνιές από όπου οι σημερινοί της κάτοικοι περνούν καθημερινά, αλλά αγνοούν πλήρως τι έχει διαδραματιστεί εκεί, μέσα στα χρόνια. Μιμούμενος την τεχνική του σονέτου ο Σερέφας, όχι μόνο ως προς τη φόρμα αλλά και ως προς την οικονομία του βλέμματος που προϋποθέτει, συνθέτει είκοσι τρία πεζοποιήματα, είκοσι τρία περιστατικά θανάτου - φονικά, αυτοκτονίες, ατυχήματα. Και ανάμεσα σ’ αυτά παραθέτει εμβόλιμα αποσπάσματα από ρεπορτάζ των εφημερίδων ή από ιατροδικαστικές εκθέσεις. Αφηγητής είναι άλλες φορές το ίδιο το θύμα, άλλες ένας τυχαίος μάρτυρας και άλλες ο συγγραφέας. Το κείμενό του είναι μια υπόμνηση αποκλειστικά του ατομικού δράματος που εκτυλίσσεται αδιάκοπα και χαμηλόφωνα σε κάθε πόλη. Αυτό που επιθυμεί ο Σερέφας είναι αφού θα έχει περάσει καιρός, εκεί που θα περπατάει κάποιος στην πόλη, σε μια στιγμή να σταματήσει, να αναγνωρίσει μια πολυκατοικία, έναν δρόμο ή ένα πάρκο που αναφέρονται στα πεζοποιήματά του και σαν φλασιά να του έρθει στο μυαλό ένας στίχος. Για να μην ξεχάσουμε.
Ένας αυτόματος ασυνείδητος μηχανισμός που συχνά ενεργοποιείται μέσα μας είναι εκείνος που κάνει delete, που διαγράφει ανελέητα τα δυσάρεστα βιώματά μας. Είναι ένας σωστικός μηχανισμός για να μη μας καταπλακώνουνε. Όμως αυτό είναι και παραπλανητικό όταν παραγίνεται, γιατί έτσι μπορεί κάποιος να οδηγηθεί σε μια αντίληψη της ζωής ως ένα χαζοχαρούμενο λούνα παρκ από το οποίο οφείλουμε να αντλούμε συνεχώς χαρά και διασκέδαση. Και τι γίνεται όταν η ζωή αναπόφευκτα μάς διαψεύδει με τις αναποδιές της;
Στραβώνουμε γιατί θεωρούμε ότι η ζωή μας χρωστάει. Από την άλλη πάλι, υπάρχουν άνθρωποι που συνεχώς μηρυκάζουν τα δυσάρεστα βιώματα της ζωής τους και αυτομαστιγώνονται. Το θέμα για μας είναι το πώς επεξεργαζόμαστε τις ευχάριστες και τις δυσάρεστες καταστάσεις της ζωής ως εργαλεία καθημερινής ισορροπίας. Ο τίτλος είναι ένα κομματάκι μιας ατάκας του έργου "Σκιάς όναρ άνθρωπος. Μνήμη καπούτ. Παραδέξου το και πες το". Και θέλει να σχολιάσει την φυσική αυτή ροπή της μνήμης να ξεθωριάζει. Εμείς λοιπόν, με αυτήν την παράσταση, θέλουμε να μνημονεύσουμε τους απλούς ανθρώπους που έζησαν πριν από μας και που αποτελούν κομμάτι και της δικής μας προσωπικής ιστορίας. Αυτό που θα δει ο θεατής στην σκηνή, θα είναι μικρές ελεγείες και όχι νεκρολογίες όμως.
Ακόμα και το όνομα της ομάδας μας, φέρει κάτι απ’ αυτόν τον προβληματισμό: Νοητή
Γραμμή. Τα είκοσι δύο χρόνια που φτιάχνουμε παραστάσεις (και το χρησιμοποιώ κυριολεκτικά αυτό το ρήμα, γιατί οι δουλειές μας έχουν πάντα κάτι το χειροποίητο), μας συνδέουν με μια νοητή γραμμή με αυτούς που μας έχουν επηρεάσει και στιγματίσει. Το θέατρο της επινόησης (devised theatre) είναι άλλωστε το κατεξοχήν τερέν μας και στο είδος αυτό οι όποιες επιρροές, οι δανεισμοί, και οι προσαρμογές είναι επιδεικτικά φανερές, σαν ένας φόρος τιμής στην δημιουργική αλληλεπίδραση της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Αυτό που με γοήτευσε στα κείμενά του Σερέφα είναι το γεγονός ότι παρ’ ότι αναφέρονται σε τραγικά γεγονότα, τα διατρέχει το πολύ ιδιαίτερο προσωπικό του χιούμορ, η άναρχη γραφή του αλλά και η προσήλωσή του σε θέματα όπως στον θάνατο, στη μνήμη, στον αστικό χώρο, στην καθημερινότητα, στον άνθρωπο. To θέμα της "μνήμης" μας απασχολεί πολλά χρόνια τώρα, στην Νοητή Γραμμή. Το 2014 ανεβάσαμε σε συμπαραγωγή με το Fundamental Monodrama Festival του Λουξεμβούργου, την performance "I Remember". Με τους θεατές ξαπλωμένους σε στρώματα στο πάτωμα, και κλειστά τα μάτια, κάναμε ένα ταξίδι στην μνήμη διανθισμένο με όνειρα, φαντασιώσεις, μικροπράγματα της καθημερινότητας, θραύσματα μνήμης, σκέψεις αποσπασματικές ίσως και ασυνάρτητες. Με Πρέπει και Μη, ξεχασμένα από καιρό. Με γνώριμους ήχους και τραγούδια που έχουν κολλήσει στο μυαλό. Εργαλεία της μνήμης είναι και οι ήχοι. Το ηχητικό περιβάλλον της παράστασης επέλεξα να μην είναι μια ηχογραφημένη ή ζωντανή μουσική αλλά οι ήχοι που παράγουν οι ηθοποιοί με την φωνή και το σώμα τους. Εργαλείο είναι και οι εικόνες που επιλεκτικά κρατάει ζωντανές η μνήμη. Τις αναμνήσεις άλλωστε τις αλλάζεις όσο περνάει ο χρόνος. Τις διορθώνεις, τις συμπληρώνεις... άλλες, όπως λένε οι ψυχολόγοι, τις επινοείς. Για να μην πω για εκείνες που πάντα θυμάσαι να ξεχνάς. Αυτήν την επιλεκτική θραυσματικότητα επιχειρήσαμε να αποδώσουμε επί σκηνής. Και είχα υπέροχους συνεργάτες σ’ αυτόν τον πειραματισμό. Στην σκηνή είναι μαζί μου η Ιζαμπέλλα Κυριαζή, ο Γιώργος Ντούσης και ο Βασίλης Καζής. Στην πρωτότυπη μουσική και τους ήχους ο Γιώργος Κασαβέτης, στην κίνηση η Μάρθα Κλουκίνα και στην διαμόρφωση του σκηνικού χώρου ο Κωστής Δάβαρης.
Η συνεργασία μας με τον Σάκη Σερέφα δεν σταματά όμως εδώ. Θα γράψει ένα από τα κείμενα της επόμενής μας performance με τίτλο "Εξομολογηθείτε". Θα είναι μια συνάντηση ενός προς έναν. Θα συμβαίνει μέσα σε ένα μικρό δωμάτιο, το οποίο θα εκτελεί χρέη εξομολογητηρίου και θα προσαρμόζεται στους χώρους που προσφέρονται να το φιλοξενήσουν. Ο ένας μετά τον άλλον, οι ηθοποιοί θα εμφανίζονται ως οι έχοντες την
ακατάσχετη επιθυμία να ομολογήσουν κάτι, στο παράξενο αυτό εξομολογητήριο. Ο θεατής, θα παίρνει, κατά βούληση, τον ρόλο του πατέρα/μάνας, του εξομολογητή, του ιερέα, του δημοσιογράφου, του ψυχολόγου κλπ., και θα γίνεται αποδέκτης του μικρού αυτού μονολόγου του ηθοποιού. Η εγγύτητα μεταξύ τους, αλλά και η φύση της εκάστοτε εξομολόγησης, θα δημιουργεί έναν μοναδικό συσχετισμό, ο οποίος δεν θα περιορίζεται στην μονόδρομη σχέση που χαρακτηρίζει την θεατρική πράξη, αλλά θα αφήνει περιθώρια συνομιλίας, η οποία ίσως κάποτε να οδηγεί και σε αλλαγή ρόλων, με εξομολογητή τον ηθοποιό και εξομολογούμενο τον θεατή. Το "Εξομολογηθείτε" θα παιχτεί τον Απρίλιο στο 1927 Art Space της Ακτίνας Σταθάκη.
Περισσότερες πληροφορίες
Μνήμη καπούτ
Η ομάδα Νοητή Γραμμή διερευνά το πώς ο περιπατητής μιας πόλης μπορεί μέσα από τη θραυσματική παρατήρηση του αστικού χώρου να συνθέσει μια προσωπική σχέση μαζί της. Αφετηρία αποτέλεσε η ποιητική συλλογή «Γιάννης Μαρία Χένριξ» του Σάκη Σερέφα.
