Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και ο "Εγκάρσιος Προσανατολισμός" μέσα από τα μάτια των συνεργατών του

Μία μεγάλη παραγωγή που άρχισε το παγκόσμιο ταξίδι της τον Ιούνιο του 2021 στο εξωτερικό και αναμένουμε με μεγάλη αγωνία στην Αθήνα είναι "Ο εγκάρσιος προσανατολισμός" του Δημήτρη Παπαϊωάννου, μια παραγωγή της Στέγης και του καλλιτέχνη, με πάνω από 20 σπουδαίους διεθνείς συμπαραγωγούς. Μάγος της εικόνας και φιλόσοφος της κίνησης, ο Έλληνας διεθνής μάς κάνει συνδαιτυμόνες ενός ιδιαίτερου εικαστικού τελετουργικού δρώμενου σε κάθε του παράσταση. Λίγο πριν δούμε τον "Εγκάρσιο προσανατολισμό" στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης (22/12-16/1) ζητήσαμε από τέσσερις συνεργάτες του Δημήτρη Παπαϊωάνου να μας μιλήσουν για την συνεργασία τους.

Δρόσος Σκότης: "Τον Δημήτρη δεν τον ενδιαφέρει να φανεί η πρόθεση, αλλά όλες οι λεπτομέρειες"
"Η πρώτη φορά που συνεργάστηκα με τον Δημήτρη ήταν στην παράσταση "2” το 2006 και μαζί του έμαθα να δουλεύω με ελευθερία. Συναντιόμαστε όλοι, ένα μήνα πριν ξεκινήσουν οι πρόβες, σε ένα χώρο στον οποίο εκείνος "πετάει” διάφορα υλικά που τον ενδιαφέρουν κι εμείς αρχίζουμε να τα αγγίζουμε, να τα σπρώχνουμε, να τα φυσάμε, να τα γρατζουνάμε… Για ένα διάστημα δουλεύει μόνος του, κι όταν ξανασυναντιόμαστε για τις πρόβες, αρχίζουν και συνδέονται τα κομμάτια που έχει επιλέξει. Δεν ξεκινάει έχοντας ένα "παραμύθι” στο μυαλό του, τα δημιουργεί όλα με χειρουργική ακρίβεια και τοποθετεί τα πάντα στη θέση τους μέσα στο χώρο. Δεν τον ενδιαφέρει να φανεί η πρόθεση, αλλά όλες οι λεπτομέρειες. Δεν θέλει να φαίνεται σαν να πετάνε τα σώματα, αλλά να πετάνε, δεν τον ενδιαφέρει να φαίνεται η κίνηση σαν slow motion, αλλά να είναι slow motion. Δεν έχω πει ποτέ δεν αντέχω, δεν μπορώ άλλο, όσο εντατικό κι αν είναι αυτό που κάνουμε. Ο Δημήτρης βάζει τον πήχη πολύ ψηλά για τον εαυτό του και δίνεται σε κάθε έργο με πάθος. Εγώ νιώθω περισσότερο ως εργάτης της τέχνης. Εκείνος έχει μια σβούρα μέσα του, που δεν τον αφήνει να καθίσει ήσυχος. Υπάρχει μια φλόγα που καίει συνέχεια μέσα στους μεγάλους δημιουργούς. Μόνο τέτοιου είδους άνθρωποι μπορούν να πάνε παραπέρα την τέχνη ή την επιστήμη. Στον "Εγκάρσιο προσανατολισμό” με κέρδισε η προσπάθεια να μεταφέρω στους νέους συνεργάτες μας, από άλλες χώρες, αυτά που ζητούσε ο Δημήτρης σε ένα έργο που είναι ανοιχτό σε ερμηνείες. Στη δική μου ανάγνωση βλέπω κάτι που σχετίζεται με την ενηλικίωση και τον άνδρα παλιάς κοπής, που είναι προστάτης και ιππότης, αλλά ταυτόχρονα φονιάς και βιαστής. Και εδώ, ο Δημήτρης δημιουργεί εικόνες μεγαλύτερες από τον άνθρωπο, που αφορούν όλη την ιστορία της τέχνης. Στα έργα του βλέπω πάντα τον καλλιτέχνη που πολεμάει με το μοντέλο του, με το έργο του και κάπως μαγικά μας αφορά όλους. Κάπως ξαφνικά ανοίγει η γη και μας καταπίνει, δημιουργείται μια ατμόσφαιρα που μας βάζει σε άλλη διάσταση. Κάθε φορά που συνεργάζομαι μαζί του νιώθω ότι παίρνω μέρος σε κάτι μεγάλο" (Βοηθός σκηνοθέτη και διευθυντής προβών).

Τίνα Παπανικολάου: "Ο "Εγκάρσιος προσανατολισμός” έχει μια ελαφράδα, μια ελευθερία που είναι φωτεινή"
"Συνεργάζομαι με τον Δημήτρη από την εποχή της Ομάδας Εδάφους και ένα χαρακτηριστικό του είναι η γενναιοδωρία με την οποία μοιράζεται τον εαυτό του. Είναι ο άνθρωπος με τις χιλιάδες ιδέες στο μυαλό του και ταυτόχρονα ο καλλιτέχνης που θα δει τους αυτοσχεδιασμούς των συνεργατών του και από αυτούς κάποιους θα τους πετάξει, άλλους θα τους κρατήσει στην αποθήκη κι άλλους θα τους χρησιμοποιήσει. Έχει μια φοβερή ικανότητα να συνδέει εικόνες που φαίνονται ασύνδετες. Δεν είναι εύκολο να έχεις ένα μεγάλο υλικό στα χέρια σου και να κάνεις μια σύνθεση. Μέχρι τότε δουλεύει πάρα πολύ πάνω στο υλικό που έχει στη διάθεσή του. Στον "Εγκάρσιο προσανατολισμό”, ύστερα από καιρό, κάνω ένα σύντομο πέρασμα από τη σκηνή. Είμαι η δεύτερη γυναικεία παρουσία στην παράσταση• είμαι, ας πούμε, η πιο ώριμη παρουσία της γυναίκας. Μου αρέσει πάρα πολύ αυτό το έργο για τον τρόπο με τον οποίο επιχειρεί να εξερευνήσει την ανδρική ψυχή. Ο "Εγκάρσιος προσανατολισμός” έχει μια ελαφράδα, μια ελευθερία που είναι φωτεινή και αυτό φέρνει χαρά" (Διεύθυνση-εκτέλεση παραγωγής, βοηθός σκηνοθέτη, περφόρμερ).

Στέφανος Δρουσσιώτης: "Ο χώρος των προβών είναι χώρος παιχνιδιού και αυτοσχεδιασμού"
"Σπούδασα μουσική στη Γερμανία, είμαι κλασικός πιανίστας. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ένιωσα ότι ήθελα να εξερευνήσω περισσότερο τον σκηνικό κόσμο του Παπαϊωάννου. Συνεργαστήκαμε πρώτη φορά στο έργο "Πουθενά”, το 2009, ήμουν βοηθός παραγωγής και ήταν αποκαλυπτικό για μένα το γεγονός ότι ο Δημήτρης ζήτησε να συμμετέχω στη διαδικασία όσο επιλέξω εγώ. Αυτόματα ένιωσα μια αίσθηση ελευθερίας και, κατά τη διάρκεια προβών, κατάλαβα πόσο με ενδιέφερε ο σχεδιασμός φωτισμού. Ο χώρος των προβών είναι ένας χώρος παιχνιδιού και αυτοσχεδιασμού και από αυτήν τη διαδικασία εκείνος επιλέγει τα στοιχεία που τον ενδιαφέρουν. Το 2014, στο "Still Life”, ήμουν βοηθός σκηνοθέτη και ανέλαβα κάποιες ευθύνες στο σχεδιασμό του φωτισμού και στη δραματουργία του έργου. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι ένας αξιοσημείωτα ταλαντούχος άνθρωπος και το να συνεργάζεται κάνεις με τέτοιους ανθρώπους είναι ευλογία. Κοντά του με κρατά η εμπιστοσύνη που έχει αναπτυχθεί και η αίσθηση της δημιουργικής ελευθερίας στη διαδικασία του στησίματος γιατί, στο τελικό αποτέλεσμα της δουλειάς του, τα πράγματα είναι τρομερά ελεγχόμενα και αυστηρά. Συζητώντας μαζί του για τον "Εγκάρσιο προσανατολισμό” μου είχε πει ότι τον ενδιαφέρει ο κόσμος του Αντόνιο Βιβάλντι κι έτσι τον έψαξα σε βάθος. Επέλεξα τα κομμάτια που κατά την κρίση και τη φαντασία μου θα μπορούσαν να δημιουργήσουν έναν κόσμο και να συνομιλήσουν με τον σκηνικό κόσμο του Δημήτρη. Προέκυψε ένα ατμοσφαιρικό αρχείο θεμάτων, το οποίο επεξεργαστήκαμε πολύ για να δημιουργηθεί ένα καινούργιο έργο. Όσο για το φωτισμό, υπάρχει ένα φωτιστικό λεξιλόγιο στο έργο του Παπαϊωάννου, το οποίο έχει μεγάλο εικαστικό ενδιαφέρον, βασίζεται στη λεπτομέρεια και είναι αναγνωρίσιμο. Αρκεί μια φωτογραφία για να καταλαβαίνεις ότι είναι δικό του έργο" (Σχεδιασμός Φωτισμού, μουσική επιμέλεια, προγραμματισμός φωτισμών).

Coti Κ: "Είναι ωραία η ελευθερία που δίνει στους συνεργάτες του, αλλά πάντα ξέρει τι θα κρατήσει και τι όχι"
"Με τον Δημήτρη έχουμε δουλέψει αρκετά στο παρελθόν. Έχει πάντα μια ιδέα, αλλά ώσπου να την πραγματοποιήσει δίνει χώρο στους πειραματισμούς. Πρότεινα κάποιες ιδέες για τον "Εγκάρσιο προσανατολισμό” και κάποιες τις χρησιμοποίησε. Είναι πολύ αφοσιωμένος σε αυτό που κάνει και αυτό το εκτιμώ πάρα πολύ. Ακόμα και το διάστημα που η παράσταση περιόδευε, έκανε διορθώσεις. Είναι ωραία η ελευθερία που δίνει στους συνεργάτες του, αλλά πάντα ξέρει τι θα κρατήσει και τι όχι. Δημιουργεί απίστευτες εικόνες. Ακόμα και η εξάχρονη κόρη μου που είδε τον "Εγκάρσιο προσανατολισμό” παρακολουθούσε με μεγάλη προσοχή. Μάλιστα της δημιουργήθηκαν πάρα πολλές απορίες κι όλο ρωτούσε τι κάνει ο ταύρος, γιατί βγάζει τα ρούχα του ο δύτης και ο Δημήτρης της έδινε τις απαντήσεις. Ένα παιδί διαβάζει τελείως διαφορετικά ένα έργο από έναν ενήλικο και όλο αυτό το εικαστικό κομμάτι που χαρακτηρίζει τις δουλειές του Δημήτρη τραβάει την προσοχή και οξύνει τη φαντασία. Μπορεί η παράσταση να έχει γυμνό, αλλά προσωπικά δεν είχα καμία ανησυχία για το πώς θα δει ένα τέτοιο θέαμα ένα παιδί που η φαντασία του καλπάζει. Είναι πάρα πολλά τα ερεθίσματα που της έδωσε η παράσταση, κι αυτό είναι το πιο σημαντικό" (Σχεδιασμός ηχητικού περιβάλλοντος και σύνθεση ήχων).