Ute Lemper: "Νιώθω ότι η Marlene Dietrich μού έδωσε ένα μήνυμα"

Τιμάτε συχνά την Ελλάδα με την παρουσία σας. Τι κρατάτε από τις εμφανίσεις σας εδώ και τι σας κάνει να επιστρέφετε;
'Ήρθα πρώτη φορά περίπου πριν τριάντα πέντε χρόνια, όταν είχαν κυκλοφορήσει οι πρώτες ηχογραφήσεις μου με τη μουσική του Kurt Weill και του Μπρεχτ, έτσι παρουσίασα μια βραδιά με κουαρτέτο εγχόρδων και πιάνο στο Ηρώδειο. Είναι το πιο μαγικό σημείο στη γη για μια συναυλία και το συναίσθημα του να βρίσκεσαι σε ένα τόσο ιστορικό μέρος, στο κέντρο αυτού του αρχαίου μνημείου, ήταν υπέροχο. Αυτό που μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον στην Ελλάδα, ήταν το πόσο καλά αγγλικά μιλούσαν όλοι, σε αντίθεση με την Ιταλία ή την Ισπανία. Έτσι, ένιωσα ότι γινόμουν πολύ κατανοητή. Εξεπλάγην και ένιωσα ευγνώμων για το πάθος των Ελλήνων και την κατανόηση της μουσικής που τραγουδώ, αλλά και για το ότι εκτίμησαν το πλαίσιο της μουσικής της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Τότε, ήταν απλά η αρχή καλλιτεχνικής αναβίωσης αυτής της περιόδου και ήμουν πολύ τυχερή που υπήρξα μία από τους πρωταγωνιστές στην ηχογράφηση της μουσικής της στα τέλη των 80s. Για τη δεκαετία που ακολούθησε, κατέγραφα και ανακάλυπτα απ’ την αρχή τη μουσική των προπολεμικών συνθετών. Αλλά και μετά από αυτό, ήρθα πολλές φορές στην Ελλάδα τόσο στην Αθήνα όσο και στη Θεσσαλονίκη,και χαίρομαι που επιτέλους μετά την πανδημία μπορώ να επιστρέψω. Υπήρξαν πολλές φορές που το προσπάθησα τα τελευταία χρόνια και δεν τα κατάφερα!

Και μάλιστα επιστρέφετε με ένα πολύ σημαντικό και προσωπικό πρότζεκτ, το "Ραντεβού με τη Μαρλέν Ντίτριχ". ΄Έχει αλλάξει μορφή από την πρώτη φορά που το παρουσιάσατε, μιας και έχουν μεσολαβήσει έξι χρόνια;
Πράγματι, το έγραψα ακριβώς πριν ξεκινήσει η πανδημία, το 2019. Είναι εξολοκλήρου δικιά μου δουλειά, το "μωρό μου", η γραφή μου, το κόνσεπτ αλλά και η προσωπική μου ιστορία. Σταδιακά πρόσθεσα multimedia, με υπέροχες βιντεοπροβολές που με περιβάλλουν και εικονοποιούν τα τραγούδια, συνθέτοντας ένα πολύ δυνατό αποτέλεσμα. ΄Έτσι έγινε όλο και πιο θεατρικό, ενώ στην αρχή είχε στηθεί ως ένας μονόλογος. Πλέον όμως, διοχετεύει εντελώς τον χαρακτήρα της Μαρλέν Ντίτριχ, παίζοντας την στο σαλόνι της στα 87 της χρόνια: μία ηλικιωμένη γυναίκα που ζούσε μόνη και μπερδεμένη, μιλώντας όλη την ώρα στο τηλέφωνο. Σε αυτή ακριβώς τη στιγμή της παράστασης, μιλά στο τηλέφωνο μαζί μου, τη νεαρή Ute. Αφηγούμαι λοιπόν, μια ιστορία από το 1987, όταν ήμουν 24 ετών. Μίλησα μαζί της για τρεις μαγικές ώρες και συνδεθήκαμε ως μία πολύ νεαρή γερμανίδα ηθοποιός και ένα σπουδαίο αστέρι του Χόλιγουντ αλλά και μια εξόριστη γερμανίδα. Φυσικά, ανήκει σε μια διαφορετική γενιά. Γεννήθηκε πριν τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ εγώ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. ΄Έτσι είχαμε να συζητήσουμε πολλά για την ιστορία, την πολιτική αλλά και το τι σημαίνει να είσαι μισητή στη χώρα σου μετά τον πόλεμο· ξέρετε, είχε πολεμήσει για τον αμερικανικό στρατό και δεν μπόρεσε ποτέ να επιστρέψει στην πατρίδα της. Έτσι με προσέγγισε για να μιλήσει στη μητρική της, για την αγάπη της για τη γερμανική κουλτούρα, γλώσσα και λογοτεχνία. Ήθελε να συνδεθεί και να μοιραστεί μαζί μου πόσο πικραμένη, στενοχωρημένη και μελαγχολική ένιωθε που δεν μπορούσε να γυρίσει ποτέ πια στο "σπίτι" της. Γιατί έτσι αποκαλούσε τη Γερμανία, ακόμα κι αν το "σπίτι" της δεν την άφησε να επιστρέψει μετά τον πόλεμο. Εκείνη την περίοδο ζούσε στο Παρίσι, όπως τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής της, στο οποίο είχα βρεθεί κι εγώ ως ηθοποιός (σ.σ. ως Sally Bowles στο "Cabaret"). Το τηλεφώνημά μας είναι μια δυνατή ανάμνησή μου από εκείνη την εποχή, αλλά με βρήκε σε πολύ νεαρή ηλικία. Θα είχαμε μια πολύ καλύτερη συζήτηση αν ήμουν μεγαλύτερη! Θα είχα ρωτήσει πιο σημαντικά πράγματα, αλλά τότε αυτό που ένιωθα κυρίως ήταν το βάρος στη διάθεσή της. Τώρα, τριάντα χρόνια αργότερα, αποφάσισα να φτιάξω μια παράσταση για αυτό, γιατί νιώθω ότι οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να την ξεχνούν. Οι νεότερες γενιές δεν την έχουν καν ακουστά, είναι απλώς ένα αστέρι του σινεμά απ’ το παρελθόν. Έτσι νιώθω ότι πρέπει να μείνει στη μνήμη μας γιατί ήταν πρωτοπόρα, μια γυναίκα του μέλλοντος, πολύ πιο μπροστά από την εποχή της. Προοδευτική, χειραφετημένη, μορφωμένη, ένα πολιτικό, ελεύθερο πνεύμα, αμφισεξουαλική. ΄Έθεσε ερωτήματα για τα φύλα πάνω από εκατό χρόνια νωρίτερα. Και ένιωσα ότι ήθελα να της αποτίσω έναν φόρο τιμής, ο οποίος όμως να είναι προσωπικός. Ουσιαστικά, μου έδωσε ένα μήνυμα σε αυτό το τηλεφώνημα. Και εγώ θέλω να το δώσω τώρα στους ανθρώπους τους μέλλοντος, δηλαδή του σήμερα.

Γιατί σας ανοίχτηκε τόσο πολύ, ενώ δεν σας γνώριζε;
Επειδή ήμουν μια νεαρή γερμανίδα ηθοποιός, πολύ ενεργή στο Παρίσι. Οι δημοσιογράφοι με χαρακτήριζαν στις εφημερίδες τη "Νέα Μαρλέν" κι εγώ της έστειλα ένα γράμμα για να απολογηθώ γι’ αυτή τη σύγκριση και ταυτόχρονα να εκφράσω το θαυμασμό μου στο πρόσωπό της. ΄Έλαβε το γράμμα, το οποίο ήταν στα γερμανικά, και τηλεφώνησε στο ξενοδοχείο μου. Είχε ένα μητρικό ύφος απέναντί μου και μου έδωσε συμβουλές, ενώ παράλληλα μου μίλησε για τη θλίψη της που δεν μπορούσε να γυρίσει στη Γερμανία, καθώς παρότι φέρθηκε γενναία και πολέμησε ενάντια στη Ναζιστική Γερμανία, την αντιμετώπισαν σαν προδότρια. Είπε πως ήθελε να επιστρέψει μόνο μία φορά ακόμα και αυτή θα ήταν στο φέρετρό της, για να ταφεί στο Βερολίνο, πλάι στη μητέρα της. Πράγματι, πέθανε πέντε χρόνια αργότερα. Τότε, μάλιστα, έπαιζα τον μεγάλο ρόλο της, τη Λόλα στον "Γαλάζιο ΄Άγγελο". Πέθανε στο Παρίσι κι εγώ βρισκόμουν στο Βερολίνο για το ανέβασμα της παράστασης, έτσι όταν έστειλαν το φέρετρό της ήμουν στην κηδεία της. ΄Ήταν άλλη μια πολύ παράξενη σύμπτωση. Και οι Γερμανοί ήταν πολύ μοχθηροί ακόμα και για την ταφή της στο Βερολίνο!

Ποια από τις συμβουλές της κρατήσατε;
Με συμβούλευσε μεταξύ άλλων να μην κοινοποιώ καθόλου την προσωπική μου ζωή, καθώς μόλις ο κόσμος και ο τύπος μάθει για αυτήν το μόνο που κάνει είναι να σε κρίνει και να σε θεωρεί κτήμα του. Και είχε δίκιο. Τότε ακόμα το κοινό δεν ήξερε πολλά για την προσωπική της ζωής, τα περισσότερα αποκαλύφθηκαν μετά το θάνατό της, από το βιβλίο της κόρης της, της Maria.

Αν τώρα βρισκόσασταν στην άλλη άκρη του τηλεφώνου και μια νεαρή περφόρμερ, η "νέα Ute Lemper", σας ζητούσε συμβουλές, τι θα της λέγατε;
Σίγουρα θα της έλεγα να παραμείνει αληθινή και σε επαγρύπνηση. Tα λάθη που έκανα νεότερη οφείλονται στο ότι έδωσα υπερβολικά πολλή δύναμη σε κάποιον μάνατζερ, ατζέντη, στιλίστα ή όποιον άλλο. Στην αρχή, όταν η καριέρα μου απογειωνόταν, χειραγωγήθηκα από κόσμο "της δουλειάς" που ήθελαν να με κάνουν πιο "εμπορική". Θα έπρεπε να έχω κρατήσει με περισσότερη πυγμή την ακεραιότητά μου, επειδή ήθελα απλώς να είμαι ο εαυτός μου, ξεκάθαρη και ειλικρινής. Ήμουν νέα και βρέθηκα σε μεγάλες σκηνές, με μια τεράστια ορχήστρα και χορευτές, αλλά δεν ήμουν ο Michael Jackson! Επομένως θα έλεγα σε μια νέα περφόρμερ να βρει μια αποστολή την οποία θέλει να επικοινωνήσει και να γιορτάσει, ένα σκοπό για να δημιουργήσει τέχνη την οποία θα συνδέσει με την πραγματικότητα. Δηλαδή, να είναι θαρραλέα και τολμηρή ώστε να ανοίξει τα μάτια του κόσμου.

Τις τελευταίες μέρες παρακολουθούμε με τρόμο όσα εξελίσσονται στις ΗΠΑ, έπειτα από την ορκωμοσία του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Πώς βιώνετε εσείς τη ζωή εκεί;
Πραγματικά, δεν έχω λόγια να περιγράψω όσα συμβαίνουν. Είμαστε φοβισμένοι, σοκαρισμένοι, αηδιασμένοι και πληγωμένοι με τα εκτελεστικά διατάγματα και τα διαβήματα που ο Τραμπ επιβάλλει με τέτοια ριζοσπαστική δύναμη, σχεδόν με φασιστικό τρόπο, ενεργοποιώντας το στρατό απέναντι στους μετανάστες. Ελπίζω να δείξουν έλεος στα παιδιά, τις γυναίκες και όλους τους αθώους ανθρώπους που θα επηρεαστούν από αυτά. Το γεγονός ότι τερμάτισε τις υπηρεσίες που μπορούν και θα έπρεπε να εξασφαλίζουν την ποικιλομορφία στην εκπαίδευση αλλά και στις εταιρίες είναι επίσης καταστροφικό. Επιπλέον, είναι τόσο παράξενη η συνεργασία ανάμεσα στον Elon Musk, τον πιο ισχυρό CEO μιας ιδιωτικής εταιρείας, και έναν πολιτικό. Μου ακούγεται σαν ένα μονοπώλιο. Από τη μία, μπορεί να είναι συναρπαστικές κάποιες τεχνολογικές δυνατότητες, όπως τα διαστημικά ταξίδια, αλλά είναι φοβερός κίνδυνος να εναποθέτεις τόση δύναμη σε ένα παρακλάδι της κυβέρνησης. Πολύς κόσμος έχει διαλυθεί ψυχολογικά και ξέρω ότι όλα αυτά θα επηρεάσουν ολόκληρο τον πλανήτη, την Ευρώπη, το ΝΑΤΟ. Θα επηρεάσουν τους πολέμους που συμβαίνουν ήδη και τις οικονομικές δομές ανάμεσα σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Θέλει ξεκάθαρα να εγκαθιδρύσει ξανά μια υπερδύναμη, όπως στον Ψυχρό Πόλεμο, και αυτό έχουμε δει ήδη πώς εξελίχθηκε ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή.

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον στο καμπαρέ, το μπουρλέσκ αλλά και την αβαν-γκαρντ τέχνη γενικώς. Άραγε έχει να κάνει με τους καιρούς που ζούμε, πολιτικά μιλώντας;
Νομίζω πως αυτή η αναβίωση ξεκίνησε ήδη από τα 90s. Τότε, το 1997, ηχογράφησα και το άλμπουμ μου με τραγούδια στα αγγλικά και τα γερμανικά από τα βερολινέζικα καμπαρέ, απίστευτα πολιτικά, σατιρικά κομμάτια από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. ΄Ήταν ένας πολύ σημαντικός δίσκος που ενέπνευσε νέους καλλιτέχνες να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους, την σεξουαλική ελευθερία με τον τρόπο του καμπαρέ και του μπουρλέσκ. Δημιουργήθηκε ένα παρακλάδι αυτής  της τέχνης της διασκέδασης παγκοσμίως που ήταν βασικά μια έκφραση της ελευθερίας, της ποικιλομοφίας και σε μικρότερο βαθμό μιας πολιτικής πλευράς, μέσα από έναν διασκεδαστικό, queer και campy τρόπο εορτασμού.

Υπάρχει κάποιο όνειρο που δεν έχετε εκπληρώσει ακόμα ως καλλιτέχνιδα;
Πάντα υπάρχει κάτι νέο που προκύπτει, γιατί έτσι είναι η ζωή! Εμπνέεσαι, γνωρίζεις κάποιον, σου έρχεται μια ιδέα, αναπτύσσεις κάτι καινούργιο. Στην παρούσα φάση, απολαμβάνω να γράφω μόνη τα τραγούδια μου. ΄Έχω γράψει ένα σωρό καινούργια κομμάτια τόσο για τον δίσκο "Time Traveler" (2023), ενώ έχουν κυκλοφορήσει και τα βίντεο για τα νέα τραγούδια "Permanently Confused" και "I Want to Live My Dreams and Not My Fears". Είναι μικρά κουλ κομμάτια που γράφω και κάνω την παραγωγή μόνην μου, τα ανεβάζω στο Spotify και το YouTube και αρέσουν σε ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Είναι για μένα σαν ένα νέο ευχάριστο χόμπι! Επιπλέον, κοιτώντας τα στατιστικά μου μου αρέσει να ανακαλύπτω πως τα ακούν νέοι άνθρωποι, μεταξύ 20 και 40 χρονών, τους οποίους μπορώ να πλησιάσω μέσα από μια πλατφόρμα που δεν υπήρχε πριν είκοσι χρόνια. Πατάς ένα κουμπί και μπορείς να ακούσεις τη μουσική μου ή να δεις τα βίντεό μου: αυτό του "Time Traveler" το έφτιαξα με AI, ενώ το "Permanently Confused" είναι πολύ προσωπικό και γυρίστηκε μόνο με ένα iPhone και την οικογένειά μου. Δεν ξέρω αν αργότερα θα θελήσω να ξαναπαίξω σε μια μεγάλη παραγωγή του Μπροντγουέι, αλλά προς το παρόν αγαπώ την ελευθερία που νιώθω στα προσωπικά μου πρότζεκτ και περιοδείες. Αυτή την περίοδο, παρουσιάζω ένα σόου στη Νέα Υόρκη για τον Kurt Weill, με αφορμή τα 125 χρόνια από τη γέννησή του που συμπληρώνονται φέτος. Επιπλέον, ηχογράφησα έναν δίσκο με τραγούδια του από μία νέα σκοπιά, όχι με τον παραδοσιακό θεατρικό τρόπο αλλά με σύγχρονες, αβάν-γκαρντ συμφωνίες. Θα είναι μια έκπληξη που θα κυκλοφορήσει τον Απρίλιο. Τον ίδιο μήνα, θα παρουσιάσω ένα σπουδαίο πρότζεκτ όπου αναβιώνω τη χορογραφία της Pina Bausch "Seven Deadly Sins", με μουσική του Kurt Weill και κείμενο του Brecht.