Ήταν νομοτελειακό πως κάποια στιγμή θα φτάναμε σε αυτό το σημείο: το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο στον πλανήτη, το Facebook, είχε κάνει και στο παρελθόν σειρά από σφάλματα ενδεικτικά της συλλογιστικής με την οποία λειτουργεί και του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζει τα 2 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες του. Όμως το πιο πρόσφατο σκάνδαλο που δημιουργήθηκε από διαρροή απίθανου όγκου προσωπικών δεδομένων που φιλοξενεί φέρνει τον Zuckerberg και το επιτελείο του σε δυσάρεστο σταυροδρόμι: είτε θα πρέπει να προχωρήσουν σε ουσιαστικές τομές κι ειλικρινείς αλλαγές, είτε ν' αντιμετωπίσουν την θύελλα του κινήματος #DeleteFaceboook με όλες της τις πιθανές συνέπειες.
Περιληπτικά: Βρετανός ακαδημαϊκός ονόματι Aleksandr Kogan δημιούργησε στο πλαίσιο έρευνας το 2014 ένα Facebook app που συγκέντρωσε μεγάλο όγκο στοιχείων όχι μόνο από τους ανθρώπους που το χρησιμοποίησαν (περί τις 300.000), αλλά και από όλους τους φίλους του κύκλου τους στο κοινωνικό δίκτυο. Συγκεντρώθηκαν έτσι στοιχεία για όχι λιγότερα από 50 εκατομμύρια (!) Αμερικανούς χρήστες του Facebook, δεδομένα τα οποία ο Kogan πούλησε στην εταιρεία ερευνών Cambridge Analytica. Εκείνη στην συνέχεια χρησιμοποίησε αυτόν τον τεράστιο όγκο προσωπικών δεδομένων και δικό της μηχανισμό για να δημιουργήσει κατηγορίες προφίλ ψηφοφόρων και αντίστοιχες διαφημίσεις ή μηνύματα τα οποία είναι πιθανό να έπαιξαν ρόλο στην διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος των περσινών αμερικανικών εκλογών, καθώς η Cambridge Analytica εργαζόταν για το επιτελείο του Trump.
Η αποκάλυψη, που έγινε από υπάλληλο της Cambiridge Analytica, φέρνει το Facebook προ των ευθυνών του για πολλούς λόγους. Ο Kogan ναι μεν δεν θα έπρεπε να είχε ποτέ πουλήσει τα στοιχεία στην Analytica (παραβιάζει τους όρους χρήσης του Facebook έτσι), αλλά δεν θα έπρεπε να είναι σε θέση να συλλέξει τόσο εύκολα αυτόν τον απίθανο όγκο δεδομένων εξ αρχής. Στην συνέχεια το Facebook (που γνώριζε όλα αυτά από το 2015) δεν έκανε αρκετά πράγματα για να εξασφαλίσει πως αυτά τα δεδομένα δεν θα έβρισκαν τον δρόμο τους σε τρίτα χέρια, δεν έκανε δε τίποτε ως προς την ενημέρωση των χρηστών των οποίων τα δεδομένα πουλήθηκαν στην Analytica. Αντιθέτως ο αμερικανικός κολοσσός προσπάθησε να "θάψει" το όλο θέμα μέχρις ότου τα πρόσφατα άρθρα των Observer, New York Times και Guardian - με στοιχεία του υπαλλήλου της Analytica πλέον - το επανέφεραν στο προσκήνιο.
To αποτέλεσμα το παρακολουθούμε εδώ και μερικές ημέρες να εκτυλίσσεται... κινηματογραφικά σχεδόν. Το Facebook έχει χάσει πολλές δεκάδες δις δολάρια σε χρηματιστηριακή αξία, το έχουν εγκαλέσει ήδη σε ανακριτική έρευνα αρχές αμερικανικών Πολιτειών και ευρωπαϊκών χωρών, το όνομά του εμπλέκεται για πολλοστή φορά με τρόπο αρνητικό στο περσινό εκλογικό αποτέλεσμα και όλοι περιμένουμε να δούμε αν το χειρότερο δυνατό σενάριο, αυτό που ο Zuckerberg φοβάται πιο πολύ, είναι αυτό που εν τέλει συνέβη: πως αυτά τα στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν από τα... επίλεκτα trolls του Vladimir Putin ώστε να δημιουργήσουν τον αρνητισμό και τον διχασμό που έφερε στην εξουσία τον Donald Trump.
Το χειρότερο όλων, όμως: το Facebook είναι πολύ πιθανό πως έχει χάσει για πάντα πλέον την εμπιστοσύνη των χρηστών του. Αν ένας, μεμονωμένος ερευνητής κατόρθωσε με τόση ευκολία να συλλέξει τόση και τόσο αξιοποιήσιμη πληροφορία για 50 εκ. Αμερικανούς, πόσοι άλλοι - μεθοδευμένα - συγκεντρώνουν καθημερινά τί είδους στοιχεία για όλους μας; Πώς αυτά αναλύονται, πού πωλούνται και πώς χρησιμοποιούνται; Πάντοτε γνωρίζαμε πως το αντίτιμο για την δωρεάν χρήση του Facebook ήταν προσωπικά δεδομένα που πωλούνται σε διαφημιστές για να μάς "στοχεύουν" καλύτερα, όμως υπήρξε πάντοτε και η παραδοχή πως αυτά τα δεδομένα "έμεναν εντός Facebook".
Τώρα; Όχι πια. Και ο Zuckerberg θα πρέπει από δω και πέρα όχι να πει - όπως έκανε χθες αόριστα και συγκεχυμένα - αλλά να κάνει πολλά αν θέλει ο κόσμος να μην εφαρμόσει το #DeleteFacebook συνειδητά πλέον. Και πιθανώς ανεπιστρεπτί.
