© Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου
Στις 4 και 5 Αυγούστου, στο μικρό θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, θα παρουσιαστεί το έργο του Χρήστου Χωμενίδη, "Γίνεται δέντρο το πουλί;", σε σκηνοθεσία του Τάκη Τζαμαργιά, με τους: Γεράσιμο Γεννατά, Eυγενία Δημητροπούλου, Λένα Δροσάκη, Στέλιο Ιακωβίδη, Γωγώ Μπρέμπου, Δημήτρη Φουρλή. Η παράσταση εντάσσεται στον κύκλο Contemporary Ancients του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, κατά την οποία γίνεται ανάθεση συγγραφής νέων έργων με αφορμή αρχαιοελληνικούς μύθους.
Κύριε Χωμενίδη, πείτε μας, τι κρύβεται πίσω από αυτόν το λυρικό τίτλο, "Γίνεται δέντρο το πουλί;"
Με προβλημάτιζε για πολύ καιρό ο τίτλος, γιατί ήταν ο τίτλος εργασίας που είχα δώσει και τον έβρισκα κάπως ευτράπελο. Εσείς τον ακούτε λυρικό, χαίρομαι. Είναι μια φράση που λέει ο κεντρικός ήρωας, ο Ίωνας.
Ναι, μου φαίνεται λυρικός, αλλά και μυστηριώδης. Δεν ξεκλειδώνει πολλά από το έργο.
Πώς δεν ξεκλειδώνει. Όλη η προβληματική του έργου και σε μεγάλο βαθό και της ανθρώπινης κατάστασης είναι αν μπορεί ένας άνθρωπος που είναι δέντρο, δηλαδή που έχει ρίζες, να γίνει πουλί, να πετάει, να φεύγει, να σπάει τις εξαρτήσεις του. Ο δικός ήρωας όμως είναι πουλί, δεν είναι δέντρο. Αναρωτιέται αν μπορεί να γίνει δέντρο. Είναι ένα έξυπνο παιδί, το οποίο μεγαλώνει ως προστατευόμενο στο μαντείο των Δελφών, και από τότε που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του αναρωτιέται ποιοι είναι οι γονείς του, αλλά δεν παίρνει απάντηση από πουθενά. Έχει ένα μεγάλο παράπονο, ποιοι είναι οι γονείς του και γιατί τον εγκατέλειψαν, κάνει τα δικά του σενάρια. Κάποια στιγμή εμφανίζονται οι γονείς του, οι οποίοι μάλιστα είναι φορείς πολιτικής εξουσίας, είναι το βασιλικό ζεύγος των Αθηνών. Και τότε η απογοήτευσή του είναι τεράστια.
Απογοητεύεται. Γιατί;
Γιατί, καταλαβαίνετε, δεν τον θέλουν τόσο για παιδί όσο για διάδοχό τους. Για "οθόνη" πάνω στην οποία θα προβάλλουν τις φιλοδοξίες και τα απωθημένα τους. Πράγμα το οποίο συμβαίνει, όπως ξέρουμε, με πάρα πολλά παιδιά και πάρα πολλούς γονείς. Όλη η προβληματική του έργου είναι αυτή. Ο Ίωνας θέλει σε όλη του τη ζωή να είναι ένα πουλί και η ζωή τον ωθεί, τον αναγκάζει να γίνει δέντρο. Αλλά: γίνεται δέντρο το πουλί;
Αυτή η προβληματική σας ώθησε, λοιπόν, στον "Ίωνα" του Ευριπίδη;
Το έργο μου το πρότεινε η Κατερίνα Ευαγγελάτου˙ ομολογουμένως δεν το ήξερα, είναι η πιο άγνωστη τραγωδία του Ευριπίδη και η λιγότερο "τραγική". Όταν τη διάβασα, όμως, κατάλαβα ότι ήταν εύστοχη η πρόταση, γιατί μου πηγαίνει. Γι’ αυτό και το έργο γράφτηκε μέσα σε ένα μήνα.
Και, είναι μάλιστα, η πρώτη φορά που γράφετε για το θέατρο. Έχετε δει κείμενό σας να ανεβαίνει στη σκηνή, αλλά τώρα γράψατε ένα θεατρικό έργο. Ήταν διαφορετική η διαδικασία;
Ναι, το 2017, ο Σταμάτης Φασουλής διασκεύασε και σκηνοθέτησε τη "Νίκη". Δεν ξέρω να σας πω αν ήταν διαφορετική η διαδικασία, αλήθεια˙ μου βγήκε πολύ φυσικά. Έτσι κι αλλιώς και στα βιβλία μου επιδίδομαι στον διάλογο, μου αρέσει. Και νομίζω ότι προέκυψε ένα ξεκάθαρο έργο. Βλέπω όσα συμβαίνουν όπως θα παρακολουθούσε ένας θεατής μια ταινία, συλλαμβάνω και περιγράφω τα γεγονότα κινηματογραφικά, όχι θεατρικά. Και επειδή ο διάλογος, οι σχέσεις, εκεί που ήθελα να πάω την ιστορία κι αυτό που ήθελα να πω ήταν πολύ ξεκάθαρα στο μυαλό μου, προέκυψε εύκολα το έργο. Και θέλω να προκύψει μια παράσταση χαρούμενη, που θα τέρψει τον κόσμο, θα τον κάνει να γελάσει. Να βγουν οι θεατές από το θέατρο με μια αίσθηση χαράς της ζωής, σαν να έχουν βγει από ένα γλέντι.
Τοποθετήσατε την ιστορία σε κάποια συγκεκριμένη χρονική περίοδο;
Όχι, είναι αδιάφορο. Πρόκειται εξάλλου για μυθολογικά πρόσωπα, που τα έκανε θεατρικούς χαρακτήρες ο Ευριπίδης. Εγώ έμεινα αρκετά πιστός στον Ευριπίδη˙ η διαφορά είναι ότι αυτός, λόγω και της εποχής του, θεωρεί την αναγνώριση του παιδιού από τους γονείς -και ό,τι θα τους συνοδεύσει στο υπόλοιπο του βίου τους- πολύ ωραίο γεγονός, ενώ εγώ δεν λέω ακριβώς αυτό. Αλλά έχουν μεσολαβήσει πολλές χιλιάδες χρόνια και έχει ριζώσει πια στον άνθρωπο το αίτημα του αυτοπροσδιορισμού και μιας ελευθερίας που δεν υπήρχε ως έννοια στην αρχαιότητα.
Περνώντας σε ένα θέμα που απασχόλησε την επικαιρότητα, τοποθετηθήκατε πρόσφατα σχετικά με τις αντιδράσεις για τις παραστάσεις στην Επίδαυρο. Έχετε κάποιο άλλο σχόλιο επ’ αυτού;
Δεν είδα καμία από τις δύο παραστάσεις [της Λένας Κιτσοπούλου και του Φρανκ Κάστορφ], οπότε δεν μπορώ να πω κάτι γι’ αυτές. Όμως όταν βλέπω να γίνονται καυγάδες, "χαίρομαι". Και δεν εννοώ ότι είμαι άνθρωπος των καυγάδων, αλλά πιστεύω ότι πρέπει να πέφτουν βότσαλα στη λίμνη και να την αναταράζουν.
Θεωρείτε ότι κι εσείς θα κλονίσετε κάπως τις βεβαιότητες με την "αποκαθήλωση" της ιδέας της οικογένειας;
Δεν το φαντάζομαι, όχι. Δεν νομίζω πως οι Έλληνες που έρχονται στο θέατρο είναι τόσο της "πατρίδος-θρησκείας-οικογένειας", που θα κλονίσουμε τα ιερά και όσιά τους, αν τους πούμε ότι οι γονείς που ανακαλύπτουν τον Ίωνα δεν είναι ακριβώς αυτό που φαντάζονται. Λέτε να έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο, ώστε αν τους δείξεις ένα παιδί να απογοητεύεται από τους γονείς του να σοκαριστούν;
Βρίσκεστε στην Επίδαυρο αυτή τη στιγμή. Αλήθεια, θα παρακολουθήσετε τις πρόβες;
Ήρθα κατ’ αρχήν για να κάνω τα μπάνια μου, να ξεκουραστώ, να αγναντέψω, να δω τα δέντρα και τα πουλιά, που με εμπνέουν. Θα παρακολουθήσω και μερικές πρόβες, αλλά, ξέρετε, εγώ είμαι ο συγγραφέας όχι ο σκηνοθέτης. Τον πρώτο λόγο τον έχει ο σκηνοθέτης. Με απασχολεί πολύ πώς θα ανεβεί το έργο μου, αλλά προσπαθώ να μην γίνομαι "κακιά πεθερά".
Περισσότερες πληροφορίες
Γίνεται δέντρο το πουλί;
Με αφετηρία τον «Ίωνα» του Ευριπίδη, το πρωτότυπο έργο του γνωστού συγγραφέα, που παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Κύκλου Contemporary Ancients του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, διερευνά μερικά από τα πιο θεμελιώδη και διαχρονικά ζητήματα σε σχέση με τις ρίζες κάθε ανθρώπου, την εξουσία, τον έρωτα, τον πόθο. Ο σκηνοθέτης εμπνέεται από το έργο και δημιουργεί στα αναθήματα του Μαντείου των Δελφών μια παράσταση ευφορικά γλυκόπικρη, που ισορροπεί το κωμικό με το δραματικό, το ανάλαφρο με το σκωπτικό, με πρωταγωνιστή έναν Ίωνα που επιλέγει τη μοναχική και υγιή συμβίωση με τη φύση, τις χαρές της και τα γλέντια της κι αρνείται τη φθορά της εμπλοκής στα κοινά.
