Διονύσης Κούτσης©
Διαβάζεται πολλά έργα μέχρι να καταλήξετε σ’ εκείνο που θα επιλέξετε;
Έχω μια τεράστια βιβλιοθήκη και για να επιλέξω ένα έργο έχω διαβάσει πάρα πολλά, ποτέ δεν είναι εύκολη η επιλογή. Δεν το εννοώ αυτό με γνώμονα την επιτυχία, αλλά με την χρησιμότητα ενός έργου και την επικοινωνία. Για να προτείνεις ένα έργο πρέπει να έχεις κάτι να πεις, πρέπει να ξέρει πού απευθύνεσαι. Στόχος μας πρέπει να είναι πάντα το κοινό, πρέπει να το ψηλαφήσουμε από όλες του τις μεριές, κοινωνικά, πολιτικά, μορφωτικά. Πρέπει να ερωτευτώ ένα έργο για να το ανεβάσω ή για να το παίξω.
Το "Da" είναι ένα υπέροχο έργο. Είναι συγκινητικός ο τρόπος με τον οποίο ο Χιού Λέοναρτ υπογραμμίζει την ανεκτίμητη αγάπη των γονιών μέσα από τη σχέση θετού πατέρα και γιου. Ο Da είναι ένας ρόλος ζωής για εσάς;
Αισθάνομαι ότι ο Da συγκαταλέγεται στους τρεις-τέσσερις ρόλους που θα με σημαδέψουν. Πράγματι, είναι ένα συγκλονιστικό έργο για πολλούς λόγους. Όπως και στον "Κύκλο με την κιμωλία" του Μπρεχτ, φαίνεται πως γονιός δεν είναι μόνο αυτός που σε γέννησε, αλλά και αυτός που σε μεγαλώνει. Αυτός που σε γέννησε τυχαία μπορεί να σε παρατήσει, να σε κακοποιήσει ψυχολογικά ή με όποιον τρόπο. Το έχω ζήσει σε προσωπικό επίπεδο.
Είχατε δύσκολη παιδική ηλικία;
Οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν ενός έτους, ο πατριός μου ήταν ένας απολίτιστος, αμόρφωτος άνθρωπος κι αυτό είχε φοβερές συνέπειες για μένα. Μοιάζω πολύ με τον Da γιατί μοιάζω με τη μάνα μου, η οποία είναι ο Da. Ευτυχώς, πάρα πολύ νωρίς αποφάσισα τι δεν θα κάνω στη ζωή μου. Δεν θα κάνω τους άλλους να υποφέρουν κι ας έχω υποφέρει. Αυτό βέβαια δεν είναι το σύνηθες, γι' αυτό πιστεύω ότι είμαι ευλογημένος και τυχερός. Ό,τι βίωνα εγώ με τον πατριό μου, το βίωνε και η μάνα μου, διότι η σχέση τους δεν ήταν καθόλου καλή. Μένοντας μόνη με ένα παιδί είχε την ανάγκη ενός προστάτη, ενός άντρα στην οικογένεια. Όταν όμως το κάρμα σου είναι στραβό, επιλέγεις πάλι ένα χαρακτήρα που θα φέρει στη σχέση καβγάδες. Δεν είναι φοβερό;
Με ποιον τρόπο λειτούργησε η μαμά-Da στην προσωπική σας σχέση;
Λειτούργησε όπως λειτουργεί ο ήρωας που ερμηνεύω: Έβλεπε το ποτήρι μισογεμάτο. Ο Da, έχοντας μπροστά του δύο επιλογές, μία καλή και μία κακή, θα επέλεγε πάντα την καλή. Είναι ο άνθρωπος που ακόμη και μέσα στη συμφορά θα βρει τα καλά σημεία, είναι ο άνθρωπος που έχει υιοθετήσει τη χαρά σε πράγματα καθημερινά, απτά. Και έτσι, μέσα στη φτώχεια του, είναι πάντα ευτυχισμένος. Όσο χαρούμενος μπορεί να είναι κάποιος που ζει περιορισμένα, φτωχικά. Είναι ένας καλός άνθρωπος, ο οποίος αυτοσαρκάζεται και βρίσκει παντού το καλό για να μην οξύνει τις αντιθέσεις. Πιστεύει ότι το καλό γεννάει το καλό και είναι αλήθεια: Το καλό δίνει ενέργεια, ενώ το κακό σου τη ρουφάει.
Ποια είναι η πιο δυνατή φράση που ακούγεται στο έργο;
Είναι πολλές. Μία από τις πιο δυνατές λέγεται από τον Τσάρλι, το γιο, στον θετό πατέρα του, τον Da: "Πότε θα απαλλαγώ από σένα"; Εννοώντας τη μνήμη και τα βιώματά του τον ακολουθούν. Ως υιοθετημένο παιδί έχει λάβει τεράστια αγάπη από τον Da, κι αυτό τον γεμίζει οργή γιατί δεν την είχε από τους βιολογικούς γονείς του, αλλά από έναν "ξένο". Ένα υιοθετημένο παιδί πληγώνεται όταν λαμβάνει αυτό που δικαιούται στη ζωή, την αγάπη, τη φροντίδα από έναν άνθρωπο που δεν είναι ο βιολογικός τους γονιός. Όταν ο Τσάρλι αναρωτιέται πότε θα νιώσει ελεύθερος, ο Da του δίνει μια αφοπλιστική απάντηση: "Γιατί να απαλλαγείς από την αγάπη, γιε μου"; Η αγάπη είναι το μόνο που μένει όταν όλα τ’ άλλα έχουν χαθεί.
Το έργο είναι κι ένα κοινωνικοπολιτικό σχόλιο για τη ζωή των φτωχών ανθρώπων;
Βλέπουμε τον Da να φτάνει μέχρι τη δουλικότητα, να είναι ολιγαρκής, ευκολόπιστος, κολακευτικός απέναντι στα αφεντικά του, ακόμα και γι’ αυτά που δικαιούται. Το έργο ανοίγει μια συζήτηση για την ψυχολογία του φτωχού, αδύναμου και απροστάτευτου ανθρώπου. Έχει πάρα πολλά επίπεδα ανάγνωσης και μπορεί να πυροδοτήσει συζητήσεις γύρω από πολλά θέματα. Αυτό συμβαίνει με τα καλά κλασικά έργα• ανοίγουν πολλά παράθυρα. Έχω εκτιμήσει αφάνταστα τον συγγραφέα Χιού Λέοναρντ μέσα από αυτό το έργο που αποκαλύπτει τη δραματουργική δεξιοτεχνία του. Δεν έχει αφήσει τίποτα στην τύχη. Κάθε σκηνή είναι μελετημένη. Δεν έριξε απλώς τη ζωή του χύμα σε ένα χαρτί. Το "Da" είναι πρότυπο δραματουργίας. Μένουμε άναυδοι με τον σκηνοθέτη Πέτρο Ζούλια, βλέποντας με πόση δεξιοτεχνία έχει κάνει θέατρο τη ζωή του. Το "Da" είναι μια συνομιλία της ζωής με το θάνατο, αν σκεφτείς πως ξεκινάει με τον Da πεθαμένο. Όμως είναι παρών μέσα από τη σκέψη του γιου του. Αυτή είναι η υπερβατική δύναμη του θεάτρου!
Ο συγγραφέας υποδεικνύει τις αρετές της ανθρωπιάς;
Το "Da" είναι μία μέθοδος ζωής. Είναι το μπόλιασμα που χρειαζόμαστε όλοι για να έχουμε ένα ποσοστό ηρεμίας στη ζωή μας, ειδικά αυτές τις εποχές που τα πράγματα έχουν φτάσει σε πολύ άγριες καταστάσεις κοινωνικά και πολιτικά. Πρέπει να συμβιβαστούμε με το δεδομένο ότι ο άνθρωπος είναι ίσως το πιο άγριο αρπακτικό στον πλανήτη.
Τι συμβαίνει με τα αρπακτικά;
Όταν είναι πολύ δυνατά επιβάλλονται στα άλλα. Όταν, δε, αποκτήσουν περισσότερη δύναμη, γίνονται πολύ επιθετικά και κυρίαρχα. Όλα αυτά τα σκέφτομαι προσπαθώντας να εξηγήσω γιατί ο πολιτισμός, η τέχνη, η λογοτεχνία, τα πολιτικά και ιστορικά παραδείγματα δεν έχουν καταφέρει να εξημερώσουν και συνετίσουν αυτό το άγριο ζώο. Αρωγός στο κακό είναι η τεχνολογία που τον έκανε πιο δυνατό. Μιας και έχω το κουμπί λοιπόν, γιατί να μην το πατήσω; Με αυτό δεν μας απειλούν οι κυρίαρχοι του πλανήτη; Είμαι σίγουρος ότι, αν το πρόβλημα για το ενεργειακό και το διατροφικό είναι ο υπερπληθυσμός, θα γίνει κάτι να εξολοθρευθούν 3 με 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Όσοι είναι τυχεροί, θα επιβιώσουν.
Με το σκηνοθέτη Πέτρο Ζούλια υπάρχει μια σύμπνοια απόψεων;
Με τον Πέτρο Ζούλια έχουμε το ίδιο θεατρικό DNA, συμφωνούμε απόλυτα και συνεργαζόμαστε άψογα. Τη μετάφραση έκανε ο Αντώνης Γαλέος και ο θίασος είναι ιδανικός. Ο Μιχάλης Οικονόμου κάνει το γιο μου, τον Τσάρλι, ο Γιώργος Σουξές κάνει τον κύριο Ντραμ, ένα γείτονα που βοηθάει τον Τσάρλι να ξεκινήσει τη επαγγελματική ζωή του. Η Νεκταρία Γιαννουδάκη κάνει την πλούσια αφεντικίνα του Da και ο Στρατής Χατζησταματίου υποδύεται τον Τσάρλι σε μικρή ηλικία. Η Κωνσταντίνα Κλαψινού ερμηνεύει μια κοπελίτσα πληγωμένη, τραυματισμένη και ο Βασίλης Παπαδημητρίου τον φίλο του Τσάρλι. Άφησα τελευταία τη Μαρία Καλλιμάνη, την οποία λατρεύω, θαυμάζω, σέβομαι και η υποδύεται μια συγκλονιστική μάνα. Ήμασταν μαζί στο "Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ" και είναι καταπληκτικός άνθρωπος. Δεν μπορώ να φανταστώ άλλους ηθοποιούς σε αυτούς τους ρόλους. Είναι μια πολύ ωραία παράσταση με μουσικές της Ευανθίας Ρεμπούτσικα. Τα κοστούμια είναι διαχρονικά και τα σχεδίασε ο Νίκος Χαρλαύτης. Το σκηνικό της Μαίρης Τσαγκάρη δεν είναι ρεαλιστικό, αλλά θυμίζει χαρτοκοπτική και λειτουργεί ωραία σε συνδυασμό με τους φωτισμούς της Μελίνας Μάσχα.
Οι τοίχοι του καμαρινιού σας είναι γεμάτοι αναμνήσεις. Τους κοσμούν φωτογραφίες με παλιούς μεγάλους πρωταγωνιστές. Με πόσους ρόλους έχετε συνυπάρξει εδώ, στο καμαρίνι του Ιλίσια;
Παρόλο που έχω το θέατρο δέκα πέντε χρόνια δεν έχω παίξει όλα αυτά τα χρόνια εδώ. Έπαιξα και σε άλλα θέατρα, τον "Βιολιστή στη στέγη", τον "Ζορμπά" και άλλους ρόλους. Είμαι τυχερός γιατί έχω συνυπάρξει με σημαντικούς ανθρώπους στο θέατρο και μεγάλους star: Μερκούρη, Χορν, Βουγιουκλάκη, Καρέζη, Αλεξανδράκης, Καζάκος, Γαληνέα, Λάσκαρη, Δανδουλάκη, Φυσσούν, Βουτσινά, Ντασέν, Παπαβασιλείου, Χρονοπούλο, Φασουλή και σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων όπως είναι ο Γιάννης Ρίτσος και ο Οδυσσέας Ελύτης. Ο Ρίτσος προς το τέλος της ζωής του απαιτούσε να διαβάζω εγώ ποιήματα του στις τιμητικές βραδιές που του έκαναν. Δεν ανέφερα τον θεατρικό μου πατέρα τον Γιώργο Λεμπέση και τον Βαγγέλη Λιβαδά, δυο παραγωγούς που υπήρξαν σχολείο για εμένα. Όλους αυτούς τους ανθρώπους, η ιστορία και η τέχνη τους έχει κατατάξει στην κορυφή. Και ξέρουμε ότι η κορυφή δεν είναι μία τυχαία τοποθεσία, ούτε είναι προσωπική απόφαση. Είναι συμπαντική απόφαση και απαιτεί δουλειά, ιδρώτα και αίμα. Από όλους αυτούς τους ανθρώπους πήρα σπουδαία πράγματα. Στοιχεία τέχνης, δεξιοτεχνίας, εργατικότητας, προσωπικότητας. Με χαράξανε. Παραφράζω ένα πολύ ωραίο στίχο του Ελύτη: "τελικά έγινε αυτό που ήμουν". Οι επιλογές σου είναι αυτές που θα σε καθορίσουν και θα σε φτάσουν εκεί που θέλεις. Είναι μεγάλη η πορεία για να γίνεις αυτό που ήσουν και για να το συνειδητοποιήσεις χρειάζονται διεργασίες ψυχής και μυαλού. Γι' αυτό πάντα μου αρέσει η φράση: "σκέφτομαι με την καρδιά κι αισθάνομαι με το μυαλό".
Περισσότερες πληροφορίες
Da
Το αριστοτεχνικά γραμμένο αυτοβιογραφικό έργο διαδραματίζεται το 1968 στην Ιρλανδία με πολλά φλας μπακ που ζωντανεύουν επί σκηνής μια ιστορία αγάπης, τρυφερότητας και αυτογνωσίας. Ο Τσάρλι Τάιναν, ένας εκπατρισμένος στο Λονδίνο συγγραφέας επιστρέφει στην πατρίδα του μετά το θάνατο του πατέρα του. Ξεκαθαρίζοντας τα αντικείμενα στο πατρικό του σπίτι «ζωντανεύουν» ξανά μπροστά του οι γονείς του και ο νεαρός εαυτός του, ξεδιπλώνονται οι νεανικοί του έρωτες, οι ιδιαίτερες στιγμές, γεγονότα και κάποια πρόσωπα από το παρελθόν που σημάδεψαν τη ζωή του. Ο «Da» (από το αγγλικό dad - πατέρας) αποτελεί το πιο καθοριστικό πρόσωπο της ζωής του. Σε έναν από τους ωραιότερους ρόλους που έχει ερμηνεύσει στην μακρά πορεία του επιστρέφει ο Γρηγόρης Βαλτινός για δεύτερη χρονιά, σε έναν βαθιά ανθρώπινο χαρακτήρα, που έπλασε ο Ιρλανδός Χιου Λέοναρντ.
