© Πάρις Ταβιτιάν
Μετά το επιτυχημένο, πολυδιάστατο αφιέρωμα για τις γυναίκες, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης γυρνάει σελίδα εγκαινιάζοντας ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα που επικεντρώνεται στα ζώα και, κατ’ επέκταση, το ανθρώπινο αποτύπωμα στο φυσικό περιβάλλον. Η μεγάλη ομαδική έκθεση με έντονη ηθική και φιλοσοφική χροιά "Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη-ανθρώπινη ζωή", που θα εγκαινιαστεί στις 15/5, θα εξετάσει σε βάθος την πολύπλοκη αυτή θεματική, όμως, μέχρι τότε, το μουσείο μάς δίνει μια μικρή γεύση από το αφιέρωμα παρουσιάζοντας το έργο τεσσάρων διεθνώς αναγνωρισμένων καλλιτεχνών: ατομικές εκθέσεις από τους Τζάνις Ράφα ("We betrayed the horses") και Sammy Baloji ("Echoes of History, Shadows of Progress"), και δύο μεγάλης κλίμακας παρουσιάσεις των Kasper Bosmans ("The Fuzzy Gaze") και Emma Talbot ("Human/Nature").
Το "πρελούδιο", όπως το αποκάλεσε η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Γρέγου, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου, εγκαινιάζεται την Πέμπτη 3 Απριλίου, με ελεύθερη είσοδο, και θίγει ζητήματα αποικιακής κληρονομιάς, εκμετάλλευσης και εργαλειοποίησης των ζώων. Αφετηρία για τη θεματική αλλά και έμπνευση των καλλιτεχνών ήταν το βιβλίο του John Berger "Why Look At Animals", που μιλά για την αποξένωση του ανθρώπου και των ζώων από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης και μετά.
Στο φουαγέ του μουσείου, ο Kasper Bosmans εικονοποιεί το βιβλίο του Berger με τη μεγάλων διαστάσεων τοιχογραφία "The Fuzzy Gaze", που εξερευνά την εξέλιξη του αμφίδρομου βλέμματος μεταξύ ανθρώπων και ζώων: το απαθές βλέμμα των τελευταίων, τους ρόλους που αποδίδουμε στα ζώα, όπως κατοικίδια ή ατραξιόν σε τσίρκα και ζωολογικούς κήπους, αλλά και τις απαιτήσεις που έχουμε από αυτά όταν τα αιχμαλωτίζουμε σε τεχνητά περιβάλλοντα, θεωρώντας τα απλώς αντικείμενα ψυχαγωγίας και εκμετάλλευσης.
Διαβάστε Επίσης
Ο Sammi Baloji επεκτείνει την αφήγηση γύρω από την εκμετάλλευση της φύσης, κατασκευάζοντας ένα πολυεπίπεδο πρότζεκτ σχετικό με την εκβιομηχάνιση αλλά και την ιστορία της αποικιοκρατίας στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε. Έργα του Baloji είχαμε δει στο πλαίσιο του Rolex Arts Festival (2023), όμως τώρα ο καταξιωμένος καλλιτέχνης εγκαινιάζει την πρώτη του ατομική έκθεση στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας έργα των τελευταίων δώδεκα ετών. Το "Echoes of History, Shadows of Progress", σε επιμέλεια Ιόλης Τζανετάκη, περιλαμβάνει φωτογραφίες, βίντεο, εγκαταστάσεις και νέες παραγωγές ειδικά για το ΕΜΣΤ και αφορά τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ της προ-αποικιακής αυτοκρατορίας του Κονγκό και της Ευρώπης, καθώς και το αντίκτυπο που είχε στη φύση και τον πολιτισμό η βίαιη εκμετάλλευση του λαού και των φυσικών πόρων του κράτους υπό το βελγικό αποικιοκρατικό καθεστώς. Μη θέλοντας να περιοριστεί απλώς σε ιστορικές καταγραφές, ο Baloji στρέφει την προσοχή μας στις σύγχρονες αφηγήσεις αλλά και τις μορφές εκμετάλλευσης του Κονγκό από μεγάλες εταιρείες. Ταυτόχρονα, όμως, χρησιμοποιεί την επιτόπια εγκατάσταση "The Meandering" για να μας υπενθυμίσει πώς η Δυτική Ευρώπη, οικειοποιούμενη την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, επινόησε μία καθαρά ευρωκεντρική ανάγνωση που αγνοούσε τη συμβολή της Αφρικής -ειδικά του Κονγκό- στην ιστορία της τέχνης.
"Τι πραγματικά ξέρω για τα ζώα;"
Αυτό αναρωτήθηκε η Emma Talbot όταν ξεκίνησε να μελετά το βιβλίο του John Berger. "Σκεφτόμουν τις ικανότητες και τη δύναμη των ζώων, και όλα όσα δεν γνωρίζουμε ότι μπορούν να κάνουν. Έχουμε αναπτύξει μία λανθασμένη αντίληψη για το τι είναι τα ζώα" μας λέει η καλλιτέχνιδα έχοντας σταθεί μπροστά από την επιβλητική της υφαντουργική εγκατάσταση "Human / Nature", ένα έργο ζωγραφικής σε μετάξι, που συνοδεύεται από το animation βίντεο "You Are Not the Centre" (Inside the Animal Mind). Παρότι στο "Human/Nature" πρωταγωνιστούν ζώα, υπάρχει μία εμφανώς φεμινιστική χροιά στο πρότζεκτ της Talbot, καθώς η ίδια χρησιμοποιεί το alter ego της αλλά και τις μυθικές Χίμαιρες για να διερευνήσει τους τερατώδεις τρόπους που συχνά μας συνδέουν με τη φύση.
Από τις μυθικές μορφές της Talbot μεταφερόμαστε στο σκοτεινό, εμβυθιστικό περιβάλλον που η Τζάνις Ράφα έχει κατασκευάσει στον τρίτο όροφο του ΕΜΣΤ. Με το "We betrayed the horses" (επιμέλεια Δάφνης Βιτάλη), αποκαλύπτεται μια περίπλοκη σχέση αγάπης και σαδισμού, αυτής μεταξύ ανθρώπου και αλόγων. Ανέκαθεν το έργο της Ράφα επικεντρωνόταν στα ζώα, όμως εδώ η καλλιτέχνιδα δημιουργεί μια βαθιά αυτοβιογραφική έκθεση -που λειτουργεί και σαν αυτοβιογραφική ενοχή, όπως μας είπε- η οποία μιλά για την υποταγή, την επιθυμία, τον ερωτισμό, τον φετιχισμό, τον τζόγο, την ψυχαγωγία και τη γενικότερη εκμετάλλευση του ζώου. Για την ίδια, "η έκθεση προβάλλει το αποτύπωμα που άφησε η εμπλοκή μου με τον χώρο των αλόγων. Πέρασαν χρόνια ώστε να καταλάβω ότι η ελαφρότητα του να κυριεύεις και να απολαμβάνεις τη δύναμη της εξουσίας και η σεξουαλικότητα του να καβαλάς πάνω σε κάτι, κρύβει μια τεράστια σκοτεινή διάσταση του ανθρώπου".
Το σώμα του αλόγου απουσιάζει, όμως οι ανθρώπινες επινοήσεις που έχουν φτιαχτεί για να τιθασεύσουν, να φροντίσουν και να εκπαιδεύσουν το συγκεκριμένο ζώο (μαστίγια, σέλες, ποτίστρες, κεφαλαριές, στομίδες), κατακλύζουν την έκθεση και, μαζί με τις νέον επιγραφές περασμένες με λίπος για την οπλή αλόγων, καθιστούν το αφήγημα πολύ πιο ισχυρό και καθηλωτικό. Στον δεύτερο χώρο, στον οποίο εισερχόμαστε περνώντας μέσα από μια κουρτίνα φτιαγμένη από αληθινές ουρές αλόγων, παρακολουθούμε ένα βίντεο με αρχειακό υλικό για την ιστορία της ιππασίας, των ιπποδρόμων και της εμπορευματοποίησης του ζώου, με το οποίο η Ράφα τονίζει ακόμα περισσότερο τη βαθιά προβληματική σχέση μας με τα άλογα -και τη φύση γενικότερα.
Το ΕΜΣΤ είναι ένα από τα μοναδικά εθνικά ιδρύματα τέχνης στον κόσμο που επιτρέπει την είσοδο στα κατοικίδια ζώα. Τα κατοικίδια ζώα και οι ιδιοκτήτες τους είναι ευπρόσδεκτοι στους χώρους και τις εκθέσεις του μουσείου.
Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
Περισσότερες πληροφορίες
Τζάνις Ράφα. We betrayed the horses
H πρώτη ατομική θεσμική έκθεση της Ράφα στην Ελλάδα παρουσιάζει μια σειρά νέων έργων που εστιάζουν στην επιθυμία και την κυριαρχία επί του σώματος του αλόγου. Η καλλιτέχνιδα μεταμορφώνει δύο αίθουσες του μουσείου σε μια υποβλητική εγκατάσταση και προσκαλεί τους επισκέπτες να αναθεωρήσουν τις παγιωμένες έννοιες της παραγωγικότητας των ζώων, της αποτελεσματικότητας και του θεάματος, και να επανεξετάσουν τον αποπλανητικό και συχνά βίαιο δεσμό μεταξύ ανθρώπων και ζώων.
Sammy Baloji. Echoes of History, Shadows of Progress
Βίντεο, εγκαταστάσεις και σειρές φωτογραφιών από το έργο του τα τελευταία 13 χρόνια, καθώς και ένα νέο έργο που είναι ανάθεση του ΕΜΣΤ, εξετάζουν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της προαποικιακής αυτοκρατορίας του Κονγκό και της Ευρώπης, διερευνούν πώς η βίαιη εκμετάλλευση και η εξόρυξη πόρων που υπέστη η χώρα του υπό τη βελγική αποικιακή κυριαρχία έχει επηρεάσει την τοπική υποδομή, την αρχιτεκτονική, τον πολιτισμό και τη φύση της χώρας. Επιπλέον, η έκθεση στρέφει το βλέμμα του στις τρέχουσες μορφές εξόρυξης πόρων στην περιοχή της Κατάνγκα και την οικολογική καταστροφή που προκαλούν.
Kasper Bosmans. The Fuzzy Gaze
Ο Kasper Bosmans φημίζεται για το πολυσχιδές έργο του που περιλαμβάνει γλυπτική, ζωγραφική, εγκαταστάσεις και σχέδιο. Στην τελευταία δουλειά του προσκαλεί το κοινό να εξετάσει τους μεταβαλλόμενους ρόλους των ζώων στην ανθρώπινη κοινωνία μέσα από μια πλούσια οπτική αφήγηση. Το έργο του στο ΕΜΣΤ, μια τοιχογραφία 30 μέτρων στο ισόγειο, απεικονίζει την ιστορία και την εξέλιξη της σχέσης ζώων-ανθρώπων με τη μορφή μιας πομπής. Άλογα, αρκουδάκια, σκαντζόχοιροι, βάτραχοι και μάτια αιλουροειδών συνθέτουν ποικίλες σκηνές σε διάφορες συνθήκες αποκαλύπτοντας ζώα ως συντρόφους, διασκεδαστές και εμπορεύματα υποταγμένα και προσαρμοσμένα στην ανθρώπινη χρησιμότητα και επιθυμία.
Emma Talbot. Human/Nature
Το «Human/Nature» αποτελείται από μια μνημειώδη υφασμάτινη εγκατάσταση, ύψους 9 μέτρων, από βαμμένο μετάξι και μια συνοδευτική ταινία κινουμένων σχεδίων «You Are Not the Center» (inside the animal mind). Σε αυτά υπάρχει μια γυναίκα πρωταγωνίστρια/οικοφεμινίστρια – μια εκδοχή της ίδιας της καλλιτέχνιδας – που πάντα ψάχνει και εξερευνά, προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο. Μαζί, τα δύο αυτά έργα, επιδιώκουν να ξεδιαλύνουν τις αγκυλώσεις ανθρώπου-φύσης και να οραματιστούν τη δυνατότητα ενός εναλλακτικού, καλύτερου μέλλοντος.
