Ροζ καπνός

"The pink flag was screaming"
Wire

Οι ακροδεξιοί, από το Τρίτο Ράιχ κι έπειτα, υπήρξαν εξαιρετικοί επιμελητές. Ας θυμηθούμε τον λησμονημένο Γιώργο Καρατζαφέρη. Χάρη στην παρέμβασή του, ακριβώς πριν είκοσι χρόνια, ξεχωρίσαμε, ανάμεσα σε τόσους καλλιτέχνες που συμμετείχαν στην εικαστική έκθεση OUTLOOK, με αφορμή την Ολυμπιάδα του 2004, έναν σπουδαίο ζωγράφο: τον Βέλγο Τιερί ντε Κορντιέ. Ποτέ δεν θα είχαμε μάθει γι’ αυτόν τον ημίτρελο ψευδοφιλόσοφο που του άρεσε να κρύβεται στα δάση, αν ο πρόεδρος του ΛΑ.Ο.Σ. δεν είχε συμβάλει στην αποκαθήλωση του πίνακα. Ποιος είχε τολμήσει να σχεδιάσει έναν απειλητικό ξύλινο σταυρό δίπλα σ’ ένα ροζ τεντωμένο πέος, όλο σφρίγος;

Ήταν φανερό λοιπόν πως οι ακροδεξιοί προτιμούσαν τα καθαρά έργα, που υλοποιούσαν μ’ ευθύτητα τη θέση τους, χωρίς υπεκφυγές, κάνοντας ωστόσο ένα τεράστιο λάθος: αφήνανε τα πραγματικά αιχμηρά έργα ν’ αλωνίζουνε ελεύθερα σε μια κοινωνία, που θέλανε διακαώς να προστατεύσουν. Κάτι τέτοια έργα δεν τα πιάνει κανένας συναγερμός. Ορθόδοξος ή λαϊκός.

Λίγα χρόνια αργότερα ήρθε η σειρά της κινηματογραφίστριας Εύας Στεφανή. Δεν έχω δει το έργο, αλλά συχνά επανέρχομαι στην κριτική του "Στόχου", γελώντας και ανατριχιάζοντας, λες και διαβάζω κάποιο απόσπασμα από τη "Ναζιστική Λογοτεχνία στην Αμερική" του Ρομπέρτο Μπολάνιο, μια πινακοθήκη παραφροσύνης, κωμωδίας και μίσους, μια εγκυκλοπαίδεια ηλιθιότητας: "H λεγάμενη είχε προκαλέσει τον Ελληνισμό, προσβάλλοντας τον Εθνικό ΜΑΣ Ύμνο, όταν στην… εικαστική διοργάνωση Art Athina είχε εκθέσει ένα βίντεο 40 δευτερολέπτων. Τόσο κράτησε η έμπνευσή της! Τι πραγματευόταν αυτό το… ιδιοφυές έκθεμα; Μια κλειδαρότρυπα από την οποία φαίνεται το αιδοίο γυναίκας αυνανιζόμενης υπό τον ήχο του Εθνικού Ύμνου".

Ήταν φανερό λοιπόν πως οι ακροδεξιοί προτιμούσαν τα καθαρά έργα, που υλοποιούσαν μ’ ευθύτητα τη θέση τους, χωρίς υπεκφυγές, κάνοντας ωστόσο ένα τεράστιο λάθος: αφήνανε τα πραγματικά αιχμηρά έργα ν’ αλωνίζουνε ελεύθερα σε μια κοινωνία, που θέλανε διακαώς να προστατεύσουν. Κάτι τέτοια έργα δεν τα πιάνει κανένας συναγερμός. Ορθόδοξος ή λαϊκός.

Καμιά φορά σκέφτομαι πως η λογοκρισία δίνει πάντα κάτι στο έργο. Για παράδειγμα, στο "Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο", γραμμένο για το μακελειό του ’73 με πρωταγωνιστή τον Κοεμτζή, κατάφερε να προσφέρει μια ένταση που ούτε η στιχουργική ευφυία του Σαββόπουλου δεν θα μπορούσε να ονειρευτεί: η Υπηρεσία του Υπουργείου Προεδρίας της τότε Κυβέρνησης απέρριψε μια λέξη και δυο στίχους ("κουφούς",  "Το δικαστήριο λειτουργούσε μέσα εκεί/ μα η δικαιοσύνη ήταν απ’ έξω"), με αποτέλεσμα ν’ αντικατασταθούν από τον ήχο μιας μαγνητοταινίας που σβήνει, ένα θόρυβο σαν τρυπάνι. 
Λες και οι λέξεις φτιάχνουν, σε κάθε ακρόαση, ένα λαγούμι στο έδαφος του τραγουδιού, τρυπώνοντας "στον υπόκοσμο της γλώσσας", εκεί που "δεν φτάνει καμιά αστυνομία".

Πάντως, οι λογοκριτές την πατήσανε για μια ακόμα φορά. Στοχοποίησαν το έργο της Γεωργίας Λαλέ -μια ροζ εκδοχή της ελληνικής σημαίας, ραμμένη από σεντόνια που προσέφεραν γυναίκες οι οποίες ζουν εδώ-, χειρονομία που διαφορετικά θα χανόταν στους διαδρόμους του Ελληνικού Προξενείου της Νέας Υόρκης, και το επέστρεψαν σ’ ένα ευρύτερο κοινό, έχοντας προσθέσει μια έξτρα μάζα ισχύς που προηγουμένως δεν υπήρχε. 
Έτσι, η αποκαθήλωση του έργου "Η ενοχή της γειτονιάς" άφησε στον τοίχο του Προξενείου ένα κενό, φορτισμένο και βλάσφημο, στο σχήμα της σημαίας, μέσα από το οποίο κανείς δεν ξέρει τι νέοι μπελάδες θα ξεφυτρώσουν. Αλήθεια, τι μπορεί να γεννηθεί πίσω από μια σημαία, αν αφαιρεθεί; Αυτό δεν το σκέφτηκαν οι καλλιτέχνες, θα το σκέφτονταν οι πατριώτες;

Διαβάζοντας την καίρια παρέμβαση του Θεόφιλου Τραμπούλη στο "Αθηνόραμα", θα διαφωνήσω μόνο σ’ ένα σημείο. Δεν είναι επικίνδυνο που λογοκρίθηκε το έργο της Λαλέ. Θα ήταν επικίνδυνο αν δεν λογοκρινόταν. Γιατί αυτό θα σήμαινε πως όλα τα σπαθιά της τέχνης έχουν πάψει να είναι ακονισμένα (κάτι που ούτως ή άλλως συμβαίνει). Βέβαια, ένα έργο, όπως το συγκεκριμένο, που κινείται στην επιφάνεια των πραγμάτων, έχει πάντα την πιθανότητα να συγκρουστεί με απόψεις που επιπλέουν στην ίδια επιφάνεια, αν και όλοι ξέρουμε πως, ευτυχώς, η σωστή ζημιά γίνεται υποθαλάσσια. Επομένως, εύγε στην ομάδα του υπουργού Εξωτερικών κυρίου Γεραπετρίτη που ανοίγει δρόμους, εν αγνοία της. Θα πρότεινα μάλιστα να πάρουν τη σημαία και να την κάψουν, για να δούμε, τελικά, αν ο καπνός που θα βγει, είναι ροζ ή γαλανός.

Σχεδόν συμφωνώ με τον Μπιλ Χικς, τον σπουδαίο σταντ απ κωμικό που θα γινόταν προχθές εξήντα δύο χρονών. Δεν παίρνει το μέρος καμίας πλευράς. Δεν του αρέσει να καίνε τις σημαίες. Μα αν σε κάποιον αρέσει, κανένα πρόβλημα. Ένα κομμάτι ύφασμα είναι. Ένας του λέει: "Ο πατέρας μου πέθανε για τη σημαία". Ο Χικς απαντά: "Εγώ την αγόρασα". Ο άλλος συνεχίζει: "Σκοτώθηκε στην Κορέα για τη σημαία". Χικς: "Τι σύμπτωση. Η δικιά μου κατασκευάστηκε στην Κορέα". Είχε τον τρόπο να λέει κάτι σ’ ένα λεπτό, όταν οι υπόλοιποι χρειάζονται εξακόσιες λέξεις. Όπως εγώ, γαμώτο.