Νάντια Αργυροπούλου: Η έκθεση σύγχρονης τέχνης "Έξω φρενών από ευχαρίστηση" πατάει στην πρακτική του εξεγερμένου εδάφους που επιτρέπει νέες πιθανότητες και νέα λεξιλόγια

Επιμελήτρια με δράση δεκαετιών, η Νάντια Αργυροπούλου έχει επιμεληθεί θεσμικές και μη εκθέσεις με αναγνωρίσιμη ταυτότητα που μετασχηματίζεται, φυσικά, μες στα χρόνια αλλά έχει στον πυρήνα της κοινές αξίες που συνθέτουν ένα παράδειγμα. Ένα εξπρεσσιονιστικό παράδειγμα, με έντονο απτικό και συναισθηματικό χαρακτήρα, που συχνά επιχειρεί να πάει πέρα-από- το- ανθρώπινο απηχώντας την ‘εμβύθινση’ και τον ‘πνευματισμό’, συχνές αναφορές στη λογοτεχνία και τον λόγο, και το οποίο που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την καλλιέργεια συχνά εκλεκτικών, ανορθόδοξων ή μη αναμενόμενων σχέσεων συγγένειας ανάμεσα σε καλλιτεχνικά υποκείμενα διαφορετικών ιδιωμάτων και εποχών και την ανάδειξη περιπτώσεων στο περιθώριο της εγχώριας ιστορίας της σύγχρονης τέχνης. 

"Τα χαλασμένα πράγματα έχουν σημασία. Με απασχολεί όχι να αποστασιοποιηθώ με ασφάλεια από αυτά αλλά να δοκιμάσω τα όρια της εκ νέου διεκδίκησής τους".

Μιλήσαμε στο πλαίσιο της έκθεσης "Έξω φρενών από ευχαρίστηση” (Outraged by Pleasure), σε οργάνωση του Δήμου Χαλανδρίου, που διαρκεί ως τις 12 Νοεμβρίου, ένα πληθωρικό εγχείρημα που φέρνει στο εντυπωσιακό ημιτελές Κτίριο Νόμπελ στο Χαλάνδρι, σε διάλογο 100 περίπου καλλιτεχνά και επιμελητά μέσα από τα μόνιμα έργα και τα παράλληλα events με ελεύθερη είσοδο. Μιλήσαμε με την Αργυροπούλου γι αυτή τη διερεύνηση της (επανα)σύνδεσής της ευχαρίστησης με αγώνες για κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη, αλλά και με τις προκλήσεις του καιρού μας, και τις νέες πιθανότητες και τα νέα λεξιλόγια που επιτρέπει η προσέγγισή της. 

'Ολες οι εκθέσεις που έχω επιμεληθεί προσπαθούν επίμονα να αμφισβητήσουν και να υπερβούν τα στενά όρια του έναρθρου λόγου

Σε επιστολή του με ημερομηνία 27.9.1962, ο Νίκος Καχτίτσης (1926-1970) απευθύνεται
στον φίλο του και συγγραφέα του Ταξιδιώτη (1945) Επαμεινώνδα Χ. Γονατά (1924-2006),
επικρίνοντάς τον για την κριτική αμφιβολία του απέναντι στο πρώτο αυτό έργο του:
"...απορώ με την αναλγησία σας να θέλετε να μιλάτε με τέτοια περιφρόνηση
για ένα τέτοιο μικρό αριστουργηματάκι που με έκανε έξω φρενών από την
ευχαρίστηση [...] ενώ το όλο έργο είναι βασισμένο στην έλλειψη της παραμικρής
πιθανότητας, δεν υπάρχει ούτε στιγμή που να μη βεβαιώνεται ο αναγνώστης ότι
όλα αυτά είναι πραγματικά". (Από τον Κατάλογο 24, Αθήνα: Εκδόσεις Στιγμή, Δεκέμβριος 2009.)

Πώς ξεκίνησε η ιδέα για την έκθεση "Έξω φρενών από ευχαρίστηση”; Με ποιόν τρόπο η φράση του Καχτίτση από την αλληλογραφία του με τον Γονατά, πάνω στην οποία έπεσες, έχει σημασία για σένα σήμερα;

Αντιμετωπίζω συχνά τη γλώσσα σαν ένα objet trouvé, ή σαν μια από εκείνες τις θαυμαστές συναντήσεις για τις οποίες μιλούσαν οι σουρεαλιστές. Με κινητοποιούν φράσεις σχεδόν τυχαίες που είναι δείκτες με κάποιο τρόπο ή καλέσματα με τον τρόπο που το λέει ο Fred Moten, "είσαι ήδη μέσα στο πράγμα που καλείς ή σε καλεί. Ακόμη περισσότερο αυτό το κάλεσμα είναι πάντα ένα κάλεσμα στην α-ταξία και αυτή η αταξία ή αγριότητα εμφανίζεται σε πολλά μέρη: στην jazz, στον αυτοσχεδιασμό, στον θόρυβο". (The Undercommons. Fugitive Planning and Black Study). Νομίζω όλες οι εκθέσεις που έχω επιμεληθεί ξεκινούν έτσι και προσπαθούν επίμονα να αμφισβητήσουν και να υπερβούν τα στενά όρια του έναρθρου λόγου, να συμπεριλάβουν τον θόρυβο (όρο που προτιμώ από το ‘φωνή’), να προσεγγίσουν σωματικότητες, υβριδισμούς, την αταξία της επιθυμίας και το επείγον της κίνησης εκτός, της απόδρασης από αυτό που είναι το πρέπον και το προτεινόμενο. Το όλο τελετουργικό της επιστολογραφίας των φίλων συγγραφέων Καχτίτση – Γονατά και ο καταπληκτικός τρόπος με τον οποίο διεισδύει ο μεν στη γραφή του δε, το ιστορικό και πολιτικοκοινωνικό συγκείμενο στο οποίο συμβαίνει αυτό, ακόμα και η κριτική πρόσληψη του έργου τους ως ‘παραδοξολογικού’ είναι για εμένα μια ζωντανή και δρώσα ιστορία, ένας τρόπος πραγμάτωσης αυτού του buen vivir, της συλλογικής και αλληλέγγυας ευχαρίστησης. 

Με ποιόν τρόπο και μέσα σε ποιά συμφραζόμενα εξετάζει την έννοια της απόλαυσης η έκθεση; 

"Σε αυτήν ειδικά την έκθεση, αλλά και σε πρότερες με απασχολεί ιδιαίτερα η δυναμική της αλληλεγγύης μέσα στη δημοκρατία των παρανοήσεων που ζούμε. Το οριακά ανέφικτο της συν-εννόησης, η άδολη ευχαρίστηση της μαχητικότητας, η απόλαυση του μαύρου χιούμορ".

Με τις παρουσίες και εκδοχές και ερμηνείες που εμπλέκονται, με τα καλλιτεχνά και επιμελητά που φέρουν εκεί όχι μόνο ένα συγκεκριμένο έργο αλλά τη συνολική δράση, γνώση και στάση τους στα πράγματα. Αυτά είναι τα συμφραζόμενα όσο είναι και η πολιτικο-κοινωνική πραγματικότητα, η περιβαλλοντική καταστροφή, ο εκφυλισμός του τεχνοκαπιταλιστικού συστήματος, η συγκυρία η οποία κατά τη γνώμη μου ταπεινώνει τη θεωρία. Σε αυτήν ειδικά την έκθεση, αλλά και σε πρότερες με απασχολεί ιδιαίτερα η δυναμική της αλληλεγγύης μέσα στη δημοκρατία των παρανοήσεων που ζούμε. Το οριακά ανέφικτο της συν-εννόησης, η άδολη ευχαρίστηση της μαχητικότητας, η απόλαυση του μαύρου χιούμορ και το ‘τσίγκλισμα’ της ανοχής, η πολύμορφη βία με την οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι καθημερινά, η αιώνια ανάγκη να επιβιώσουμε κάπως και να μας θυμούνται κάπως.    

"Οι εκθέσεις είναι για εμένα όχι το αποτέλεσμα μιας έρευνας αλλά η ζωντανή και από κοινού, η ανήσυχη, αυθάδης και τελετουργική διενέργεια πολλών"

Μπορείς να μας δώσεις μερικά παραδείγματα από τους διαφορετικούς τρόπους με τον οποίο την προσεγγίζουν τα συμμετέχοντα; 

Ο διαγενεακός χαρακτήρας που έχουν πολύ συχνά οι επιμέλειές μου επισκέπτεται μια έννοια που βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσα στα γραπτά της Karen Barad: diffracting diffraction or cutting together-apart, κάτι που πηγάζει εξίσου από τη φεμινιστική θεωρία αλλά και τη φυσική σε υπο-ατομικό επίπεδο. Δια-ενέργειες οι οποίες εκτελούν τομές διαφοροποίησης χωρίς διαχωρισμό. Οι διαφοροποιήσεις αυτές κόβουν και μέσα από τον χρόνο με συνείδηση και ακρίβεια. Αντιλαμβάνονται τη διαφορά σαν δημιουργικό εργαλείο ελέγχου και αποσταθεροποίησης των συνθηκών εξουσίας και επιβολής αντί για μηχανισμό παραγωγής ζωνών αποκλειστικότητας. Στην έκθεση αυτή μπορεί να ανακαλύψει κανείς κοινά ανάμεσα στον Νίκο Βέλμο, και τη δράση του Τεό Ρόμβου και της Χαράς Πελεκάνου, ανάμεσα στην Αντουανέττα Αγγελίδη, την Εύα Στεφανή και την Σοφία Ντώνα, ανάμεσα στην γλώσσα της trans εμπειρίας των Rashaad Newsome και την διεκδικητική αυθάδεια των έργων της Αντιγόνης Τσαγκαροπούλου, της Daglara και της Μαρίνας Βελησιώτη, και του εξαιρετικού αφιερώματος "Δυσαρμονικοί Συντονισμοί" που επιμελείται η Υπατία Βουρλούμη, στην επίκληση του σαρκωμένου φαντάσματος από τη Μαλβίνα Παναγιωτίδη και την Εύα Παπαμαργαρίτη, στο παραξένισμα που διατρέχει με τρόπο πολιτικό όλο το έργο του Κώστα Σφήκα και τις αλληγορίες του Διονύση Καβαλλιεράτου, στην  πληθωρικότητα της μαστορικής ακρίβειας του Κωνσταντίνου Λαμπρίδη, του Θανάση Τότσικα και του Κωνσταντίνου Λαδιανού. 

Νέες παραγωγές, ιστορικά έργα, ορισμένα από τα οποία δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ, και μια μεγάλη λίστα καλλιτεχνών αλλά και μικρο-επιμέλειες μες στην επιμέλεια. Που έγκειται αυτή η πληθωρικότητα;

Οι εκθέσεις είναι για εμένα όχι το αποτέλεσμα μιας έρευνας αλλά η ζωντανή και από κοινού, η ανήσυχη, αυθάδης και τελετουργική διενέργεια πολλών. Είναι μια κίνηση εξωτερίκευσης, μια κίνηση εκτός-εντός. Προσφέρω ένα έναυσμα, που με έχουν ‘στείλει’ πολλά/πολλές/πολλοί να δώσω, (όπως στη δράση του Ερμή των αλχημιστών, πνεύμα της επικοινωνίας αλλά και της δύστροπης απόκρυψης) και από εκεί ξεκινούν να συν-εξυφαίνονται και να λοξοδρομούν ευτυχώς άλλα πράγματα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση εξωφρενικά πολλά, και συνευφρόσυνα και συνεμψυχογενή όπως πρέπει ώστε μια έκθεση να είναι όσα λέει, και να κάνει όσα είναι. 
Η παρουσία των φιλενάδων επιμελητριών είναι ιδιαίτερα σημαντική εδώ γιατί είναι ένα κοινό άλμα πίστης στην απολαυστική συνύπαρξη που ξεκινά από ένα uncommoning, από την παραδοχή διαφορών,  τις οποίες φροντίζουμε και υπερβαίνουμε όσο και όταν ταυτόχρονα. Και η έκθεση είναι έτσι πολύ καλύτερη με κάθε έννοια, άλλοτε αψίκορη και άλλοτε νηφάλια και γενικά μη εξημερώσιμη.  

Κτίριο Νόμπελ στο Χαλάνδρι, ένα καλό παράδειγμα απολαυστικής αποκέντρωσης

Η έκθεση φιλοξενείται σε ένα ημιτελές κτίριο με τη δική του "εξωφρενική” ιστορία. Μίλησέ μας γι αυτό. 

Το κτίριο Νόμπελ στο Χαλάνδρι είναι το ημιτελές αποτέλεσμα της ουτοπικά παράφορης ιδέας του Γεωργίου Μάρκου να συγκεντρωθεί και να παρουσιαστεί σε μια γειτονιά της περιφέρειας του κόσμου η ιδιοσυγκρασιακή συλλογή του φιλέλληνα Άλφρεντ Νόμπελ. Υπάρχουν πολλές ιστορίες και λοξοδρομήσεις σε όλο αυτό, εμπλέκονται απίθανοι αρχιτεκτονικοί, παράταιρες εφαρμογές και ματαιώσεις για τις οποίες συχνά ευθύνονται μικροπολιτικές εξτρακτιβιστικού χαρακτήρα. Όπως και να έχει όμως βρισκόμαστε σήμερα με ένα μεγάλο κτίριο που αντί να υποκύψει στην νεοφιλελεύθερη λαίλαπα της ‘αξιοποίησης’ και να καταλήξει mall ή σούπερ μάρκετ γίνεται πολιτιστικό κέντρο με ανοιχτό και τολμηρό πρόγραμμα. Υπάρχει μια συγκεκριμένη δημοτική αρχή, η ομάδα του Σίμου Ρούσσου, η Έλενα Χριστούλη, ο Σέργιος Γκάκας κ.α. και μια προσπάθεια χρόνων που δεν πρέπει να θεωρείται αμελητέα ή αυτονόητη. Ίσως να γίνει και ένα καλό παράδειγμα απολαυστικής αποκέντρωσης. Το εύχομαι και με τον τρόπο αυτής της έκθεσης προσπαθώ να το φανταστώ.  
Επιτελεστικές παρεμβάσεις όπως αυτή της Πατρίσιας Απέργη με τους Αερίτες ("Χαρά-ματά",  20/10 και η επιμέλεια της Υπατίας Βουρλούμη ("Δυσαρμονικοί Συντονισμοί", 4/11) θα βρεθούν σε απευθείας διάλογο με τον χαρακτήρα και τη σωματικότητα του κτιρίου όπως άλλωστε έχει ήδη συμβεί και με την εγκατάσταση του Πάνου Σκλαβενίτη στον κήπο ("Σπουδή για πέντε κεφάλια παρελαυνόντων"), η οποία προοικονομεί μια μεγάλης εμβέλειας δημόσια επιτέλεση αργότερα με τη συμμετοχή ομάδων καλλιτεχνών και πολιτών του Χαλανδρίου.

"Τα χαλασμένα πράγματα έχουν σημασία" 

Οι εμπειρίες εμβύθινσης και ο νεο-πνευματισμός που αποτελούν κυρίαρχες τάσεις στη σύγχρονη τέχνη και στη σχέση της με την απόλαυση, από άλλους αντιμετωπίζονται ως απελευθερωτικά προτάγματα και από άλλους ως μέρος της νέας μορφής που έχει πάρει η καπιταλιστική χειραγώγηση σήμερα. Η μεταφυσική υπήρχε ανέκαθεν σε πολλές από τις επιμελητικές σου προτάσεις. Πώς την προσεγγίζεις σήμερα; 

Όπως πάντα. Με αγαπητική αμφισβήτηση και αναθεωρητικές αντιρρήσεις που έλεγε και ο φίλος μου ο Βαλαωρίτης. Με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα έννοιες και πρακτικές τις οποίες έχουν οικειοποιηθεί συντηρητικοί χώροι και δομές εξουσιαστικές ή τις έχει κατηγοριοποιήσει και αποκηρύξει η ακαδημαϊκή φορμαλιστική σχολαστικότητα  και ένας ελιτισμός δήθεν προοδευτικός. 
Τα χαλασμένα πράγματα έχουν σημασία. Με απασχολεί όχι να αποστασιοποιηθώ με ασφάλεια από αυτά αλλά να δοκιμάσω τα όρια της εκ νέου διεκδίκησής τους. Για την ακρίβεια θεωρώ ότι είναι αναγκαίο αν όχι επείγον να γίνει κάτι τέτοιο. Η μεταφυσική είναι γνωσιακή ανθρώπινη κατασκευή κατά τη γνώμη μου. Προσχωρώ μάλλον στον τρόπο που ιθαγενείς κοσμολογίες, τα ελληνικά παραμύθια, η τέχνη του Χαλεπά, οι αυθόρμητες συνάξεις για τα δολοφονημένα και κακοποιημένα αδελφά μας, οι βραδιές που ξενυχτάμε τους νεκρούς στην επαρχία, η ενσυναίσθηση που είναι γνώση της επικινδυνότητας της κίνησης, το συναλλογενές που φτιάχνεται από το πέρα-από- το- ανθρώπινο: αυτά, τέτοια απηχούν την ‘εμβύθινση’ και τον ‘πνευματισμό’ για εμένα. 

Στην έκθεση έργα όπως αυτά των Κωστή Σταφυλάκη-Τεό Τριανταφυλλίδη και της Blaise Kirschner αναμετρώνται από διαφορετικές αφετηρίες με την έννοια του immersion μέσω της τακτικής της υπερταύτισης & του anamersion, της κριτικής ανατροπής των συνθηκών χειραγώγησης μέσω της αμφισβήτησης ενός σταθερού και μεταφερόμενου σε διαφορετικά περιβάλλοντα υποκειμένου. Το ίδιο νομίζω υπαινίσσεται και το έργο "Woke Brutalism” των ΦΥΤΑ το οποίο καταπιάνεται με την επιταχυνόμενη εξάπλωση των woke πρακτικών έως της ριζοσπαστικά αισιόδοξης επικράτησής τους και το ανάπτυγμα ενός πανδαιμόνιου αντικρουόμενων πραγματικοτήτων. Εμβύθινση μπορεί να είναι ακόμη και το σαρκαστικό ζωγραφικό έργο του Κωνσταντίνου Λαδιανού με αντεστραμμένη την τυπολογία ενός γεύματος στη χλόη και αναφορά στο "Μανιφέστο της Ανθρωποφαγίας" του Oswald de Andrade αλλά και οι επιτελεστικές αναγνώσεις που επιμελείται η ΠΑΤ (Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών) με θέμα την απολαυστική μαχητικότητα και το έργο της Silvia Federici. 

Το έργο της Agnieszka Polska εμπλέκει αναλογικές και ΑΙ generated τεχνικές για να επικαλεστεί ένα μυθικό συμβιωτικό παρελθόν και να  επισημάνει την αλλαγή στην κλίμακα του ανθρώπινου βιώματος και τις παραγωγικές διαδικασίες, τα animation της Βρεττού επιστρέφουν στην επίπονη χειρωναξία και την υλικότητα της αναλογικής γραμμής αλλά και στον τζαζ αυτοσχεδιασμό για να αναμετρηθούν αναχρονιστικά με την ultra-ψηφιακή συνθήκη και τις νέες ελεγχόμενες εκδοχές του σωματικού. Η πρακτική της Μαλβίνας Παναγιωτίδη είναι συστηματική διερεύνηση της παρα-φυσικής ή καλύτερα όσων βρίσκονται δίπλα και πέρα από αυτό που ορίζουμε ως φυσικό και επινοητική μελέτη του ‘παραξενίσματος’ που επιχείρησαν σπουδαίοι έλληνες και ξένοι δημιουργοί. 

Ειδικότερα όταν περνάμε στη σφαίρα του ψηφιακού, ποιές είναι μεγαλύτερες προκλήσεις του προτάγματος της ευχαρίστησης; Πώς εκφράζονται αυτές μέσα από τα έργα της έκθεσης;  

Νομίζω η συντριπτική πλειοψηφία των έργων θέτει ζητήματα σωματικότητας και παρουσίας, δέσμευσης σε αιτήματα ιστορικά και σύγχρονα, μελέτης του ρόλου της εικόνας μέσα από εκδοχές SF (speculative fabulation, science fiction, etc) και το μυθοποιητικό ντοκυμανταίρ. Ο κινηματογράφος του Σφήκα και της Αγγελίδη είναι ερμηνευτικές δίοδοι από την άποψη αυτή καθώς η σχέση τους με αυτό που εννοούμε ευρέως ‘εικαστικά’ είναι εν πολλοίς άγνωστη και πολύ σημαντική για την αντίληψή μας περί τοπικότητας και πρωτοπορίας. Η αμηχανία που δημιουργεί το έργο τους καθώς αμφισβητεί τις κρατούσες φόρμες και πρακτικές επικαλείται θεατές συνενόχους και συμπαίκτες, όχι καταναλωτές. Η πρακτική των Hypercomf όπως εκδηλώνεται στο εξελισσόμενο έργο Film Seed Festival συνδέει με μια αλλόκοτη κοινοτική ποιητική την καλλιέργεια της γης με τη λειτουργία της κινούμενης εικόνας. Απόλαυση. Η φτωχή εικόνα (poor image) της Κατερίνας Κομιανού κάνει την κίνηση της απειλούμενης λεοπάρδαλης απτική εμπειρία, δερματική αίσθηση.  

Στο φεστιβάλ Sterischerherbst ‘19 "A Pleasant Apocalypse” στο Γκρατς η καλλιτεχνική διευθύντρια Ekaterina Degot εστίασε στην ένταση ανάμεσα στην ευχαρίστηση και την καταστροφή και τις ανησυχητικές συνδηλώσεις που μπορεί να έχει αυτή η εξάρτηση της πρώτης από τη δεύτερη σήμερα, αναζητώντας συνδέσεις ανάμεσα στη σχέση του ηδονισμού και της ανόδου του φασισμού από τη μεσοπολεμική Ευρώπη ως σήμερα. Ποιές άλλες δυνατότητες σύνδεσης της ευχαρίστησης διερευνά η έκθεση "Έξω φρενών από ευχαρίστηση” και ειδικότερα ως προς την (επανα)σύνδεσή της με τους αγώνες για κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη; 

Κεντρικό θέμα της έκθεσης είναι κοσμοθεωρήσεις όπως αυτή του buen vivir η οποία θα παρουσιαστεί και στη σειρά επιτελεστικών ομιλιών "Η αντίσταση των πυγολαμπίδων" όπου θα αναζητηθούν εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσα σε διαφορετικές εκδοχές ευφρόσυνης αλληλεγγύης και απολαυστικής μαχητικότητας τοπικές και μη. Η περίπτωση οικοαναρχικών παραδόσεων αλλά και σύγχρονων τακτικών ανατροπής με μέσον το χιούμορ και τη σάτιρα, οι επεμβατικοί τρόποι που επινοούν πολλές ακτιβιστικές περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, η συμβιωτική λειτουργία εξωθεσμικών οντοτήτων και η πρακτική εξωαστικών πρωτοβουλιών που συνδέουν την μικρή οικονομία, την παραδοσιακή γνώση και τα νέα μέσα παρουσιάζονται και θα συνεχίσουν μέσω του δημόσιου προγράμματος της έκθεσης να δείχνουν προς μετα-αναπτυξιακές προοπτικές αλλά και την ανάγκη για την κατάλυση δομών που έχουν επιβληθεί ως αναπόδραστες. Έργα όπως το Build or Destroy των Rashaad Newsome, αναφέρονται στην ανάγκη να ανατιναχθούν όσα αρνούνται να τελειώσουν για το όφελος των πολλών και των περιθωριοποιημένων. Την καταστροφή τους προκαλεί ένα σώμα που χορεύει στους στίχους της Μάγια Αγγέλου (Still I Rise). Ο ηδονισμός είναι ένα από αυτά που διεκδικούν τα black fem σώματα που επικοινωνούν την κοινότητα ως αντίσταση όπως και ο ψηφιακός griot, που διηγείται ιστορίες με τα χέρια του μετατρέποντας την οργή σε κώδικα συνεύρεσης. Οι κουίαρ κοινότητες ερευνούν non-verbal ιδιωματισμούς. "Μιλάνε σε γλώσσες" (they speak in tongues), ενσωματώνουν την αισθητική του σαστίσματος την οποία τόσο ωραία περιγραφει ο Jack Halberstam.   

Στο μανιφέστο του "Ροζ Ολοκληρωτισμού” που προτείνει η φιλόσοφος Luce deLire διαμέσου της Comrade Josephine υποστηρίζει ότι η λιβιδινική οικονομία, που βρίσκεται στη βάση του καπιταλισμού, πρέπει να είναι ο πρωταρχικός στόχος κάθε σχεδίου χειραφέτησης προτείνοντας μια κολεκτιβοποίηση της επιθυμίας βασισμένη στην "κουιραρχία”. Οι queer προσεγγίσεις φροντίδας, γενναιοδωρίας και αλληλεγγύης αποτελούν σημαντικό κομμάτι του DNA της έκθεσης και του παράλληλου προγράμματος. Με ποιόν τρόπο συνδέονται με την αναζήτηση της ευχαρίστησης στο πλαίσιο του σκεπτικού του "Έξω φρενών από ευχαρίστηση”; 

Για να είμαι ειλικρινής με κάνει επιφυλακτική οποιαδήποτε μορφή –αρχίας, οποιαδήποτε παγίωση εξουσίας και επιβολής. Με αναγνωρίζω σε αυτό που εννοεί η Judith Butler ως provisional anarchism, μια κίνηση αντί για μια ταυτότητα δηλαδή και είναι αλήθεια ότι σε εκδοχές του κουίαρ αναρχισμού, έχω βρει την ευφρόσυνη σπατάλη και άγρια σχέση με την ελευθερία και την ομορφιά που νομίζω είναι σημαντική.   

"Βρίσκω απολαυστική την προσπάθεια, το παιχνίδι του να δείχνω στα παιδιά μου, σε πραγματικό χρόνο, τον κόσμο που τελειώνει μέσα στα καμώματα της γλώσσας μας"

Στην επικοινωνία της έκθεσης υιοθετείς το ουδέτερο γένος (καλλιτεχνά, επιμελητά κλπ.). Με ενδιαφέρει και προσωπικά, δεδομένου του ότι αμφιταλαντεύομαι συχνά για το πώς να μιλήσω ερχόμενη από μια γενιά που νεολογισμοί όπως η εαυτή δεν υπήρχαν στο λεξιλόγιό μας, σε ποιό βαθμό αυτή η επιλογή σου βγαίνει πλέον πηγαία, ή έχει ένα στοιχείο επιτελεστικότητας, φροντίδας προς όσα ορίζονται έτσι, ή δήλωσης (statement); Πώς βλέπεις τη συζήτηση για το ρόλο της γλώσσας στις διεκδικήσεις της εποχής που κατά ορισμένους είναι ένα σημαντικό εργαλείο εκδημοκρατισμού ενώ κατ’ άλλους ένα πεδίο εκτόνωσης της αγωνιστικότητας χωρίς ουσιαστικό αντίκτυπο; 

Έκανα την επιλογή αυτή στην επικοινωνία της έκθεσης γιατί κατανοώ τη σημασία που μπορεί να έχει ένα τέτοιο μικρό βήμα όταν γίνεται μπροστά σε ένα μεγάλο ακροατήριο. Δεν θα το έκανα ποτέ αν μου το επέβαλαν αλλά είναι πράγματι ένα μικρό νεύμα σεβασμού απέναντι σε όσα συμμετέχουν και εμπιστεύονται τη συνθήκη της έκθεσης. Με παιδεύει όπως όλα μας η φροντίδα αυτή, ενίοτε με παρασέρνουν οι παλιοί κώδικες και δεν το θεωρώ έγκλημα κατά κάποιας γλωσσικής ορθοδοξίας, βρίσκω απολαυστική την προσπάθεια όμως, το παιχνίδι του να δείχνω στα παιδιά μου, σε πραγματικό χρόνο, τον κόσμο που τελειώνει μέσα στα καμώματα της γλώσσας μας. 

Η νέα γενιά φεμινιστριών και queer δημιουργών υπενθυμίζει μέσα από το έργο και το λόγο της στους υπόλοιπους, συχνά πολύ "λευκούς”/ ετεροκανονικούς κλπ., τα προνόμιά τους. Η μαύρη λεσβία φεμινίστρια Audre Lorde, το Sister Outsider της οποίας μεταφράστηκε πρόσφατα στα ελληνικά έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος του έργου της στο πώς να αναπτύξουμε εργαλεία για να συσχετιστούμε ισότιμα μέσω των ανθρώπινων διαφορών μας, πέρα από την αντικειμενοποίηση και την ενοχή. Ο θυμός είναι ένα από αυτά. Ποιά είναι τα δικά σου; 

Αγαπώ την θερμή ορμή της Audre Lorde, όσο και την υπαινικτικότητα της Sylvia Plath, το φλέγμα και την αναρχική επίκληση του mastery of non-mastery του Michael Taussig. Θα έλεγα όμως ότι ως τακτική περισσότερο με εκφράζει αυτή η άπιαστη σχεδόν έννοια του waywardness της Saidiya Hartman. Η πρακτική του κοινωνικά αλλιώς, του εξεγερμένου εδάφους που επιτρέπει νέες πιθανότητες και νέα λεξιλόγια. 

Οι δράσεις της εβδομάδας 

Παρασκευή 20 Οκτωβρίου, 2023
Το πρόγραμμα επιμελητικών εμπλοκών και επιτελεστικών αναστατώσεων της έκθεσης "έξω φρενών από ευχαρίστηση" σε επιμέλεια Νάντιας Αργυροπούλου, συνεχίζεται αυτή την εβδομάδα με δύο προσκεκλημένες δράσεις οι οποίες διευρύνουν την κεντρική θεματική με τρόπους διαφορετικούς. 

19:00: ξεκινά η σειρά εσπερινών συναντήσεων με ιστορίες του παρελθόντος και
του παρόντος ως παραμύθια ή τραγούδια, και τίτλο "Σπερίσματα ή τεχνογεωγραφικές παιδαγωγικές".
Για τη σειρά αυτή, η οποία φιλοξενείται στον μικρό οίκο / πρότζεκτ Family Business στην αυλή του κτιρίου Νόμπελ, σημειώνει η επιμελήτριά της Ίρις Λυκουριώτη (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και Αρχιτέκτονες της Φάλαινας):

Με αφορμή μια σειρά σχεδίων που άφησε ατελείωτη ο θείος μας Γεράσιμος Λυκουριώτης φτιάχνοντας ένα εγχειρίδιο παράκτιας αλιείας, με σημειώσεις των εμπειρικών γνώσεων που του μετέδωσε ο ψαράς δάσκαλός του Γεώργιος Παπαστάθης, συνδέουμε την οικογενειακή ιστορία μιας μακράς, πληθωρικής αλλά λιτής, νησιωτικής διαβίωσης με την τέχνη/τεχνική της αλιείας και τη σημασία των θαλάσσιων και γνωσιακών κοινών, χωρίς τα οποία είναι αδύνατη η επιβίωση των επόμενων γενεών πάνω στον πλανήτη.
Υιοθετώντας τον κοινοτικό θεσμό των σπερισμάτων, στα οποία θήτευσε ο θείος μας
τελειοποιώντας τις γνώσεις του για το ψάρεμα, οργανώνεται ένας χώρος συνάντησης και τρία σπερίσματα, στα πλαίσια της έκθεσης.

Οι/τα προσκεκλημένες/οι/α συμμετέχουσες/οντες/οντα θα μοιραστούν συγγενείς
τεχνογεωγραφικές ιστορίες παρελθόντος και παρόντος σαν παραμύθια ή τραγούδια,
απολαυστικά και ψυχαγωγικά, απλώνοντας τις επιδέξιες κλωστές τους στο μέλλον.
Σπερίσματα (από την εσπέρα, το απόγευμα) είναι οι συνάξεις που γίνονταν και
γίνονται τις απογευματινές ώρες στη Σκύρο, κατά τις οποίες μέλη εκτεταμένων
οικογενειών, φιλικά πρόσωπα, μέλη της κοινότητας, όλων των ηλικιών, παιδιά, νέοι/
ες/α, ηλικιωμένοι, ζώα, μοιράζονται και ανταλλάσσουν εργασίες που χρειάζονται
περισσότερα χέρια, ανταλλάσσουν γνώσεις και ψυχαγωγούνται με αφηγήματα. Τα
τελευταία συνδέουν τελετουργικά και συμβολικά την κοινότητα, ή διαχειρίζονται τις
ρήξεις της, μαζί με άλλες εποχιακές τελετουργικές εκδηλώσεις.

Οι τεχνογεωγραφίες είναι ένα πεδίο που αναπτύσσουμε στο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλίας συνδέοντας τις τέχνες και τις τεχνικές με τις γεωγραφίες (φυσικά και
πολιτισμικά ενδιαιτήματα). Η τεχνογεωγραφική ανάλυση συγκροτεί μια παιδαγωγική
πρόταση για τον σχεδιασμό του χώρου και των αντικειμένων ώστε αυτά να
ενσωματώνονται στη ζωή όταν αυτή γίνεται κατανοητή ως σύνθετη ολότητα
διασυνδεδεμένων και αλληλεξαρτημένων φυσικών και πολιτισμικών ενδιαιτημάτων,
στη μεγάλη διάρκεια.

20:30: περφόρμανς "Χαρά-ματά", από την Ομάδα Χορού Αερίτες, σε
χορογραφία Πατρίσιας Απέργη.

Η συγκεκριμένη δράση, δημιουργημένη ειδικά για το κτίριο, αναδύεται σε συνάφεια
και αντίστιξη με τα έργα της έκθεσης, εστιάζει στην ανατρεπτική δυναμική του
χορού, στην κοινότητα που δημιουργούν τα σώματα που επικοινωνούν, στην
επιμονή και δέσμευση που προϋποθέτει η από κοινού ευχαρίστηση. Η δράση
συμπεριλαμβάνει στάσεις και μετακινήσεις τόσο στον φυσικό χώρο όσο και στον
συμβολικό, νοηματικό καθώς επισκέπτεται σώματα αλλόκοτα, σημεία ανοίκεια και
στοιχεία παράδοξα μαζί με τους θεατές της. Η διαδρομή της εξυφαίνεται με
χιούμορ, ρυθμό, φωτισμούς και επαναλήψεις προτείνοντας δρόμους για την χαρά
ξανά και ξανά.

Με τα λόγια της Πατρίσιας Απέργη και των Αεριτών:
Χαρά-ματά
Ή αλλιώς χαρά ξανά.
Και ξανά.
Και ξανά.
Και ξανά.
Θα έρθει μετά. Τα χαράματα.
Το Χαρά-ματά είναι αφιερωμένο στη χαρά. Την 2023 χαρά. Τη γνήσια.
Την αυθεντική. Την ελληνική. Την τελειωμένη.
Αυτό το ζωηρό αίσθημα ευχαρίστησης που συνοδεύεται συνήθως από γέλιο.
Αυτή με την οποία όλοι ασχολήθηκαν.
Αυτή που σε κάνει να πηδάς.
Που όλοι την ξέρουν αλλά δεν τη βρίσκει κανείς.
Τελικά με πήρε ο ύπνος.
Πολύ πριν τα χαράματα.
Δεν πρόλαβα.

Χορογραφία: Πατρίσια Απέργη
Performers: Ηλίας Χατζηγεωργίου, Σεβαστή Ζαφείρα, Κώστας Phoenix, Ελεάννα
Ζώη
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Βοηθός Χορογράφου: Εμμανουέλα Σακελλάρη


Ώρες λειτουργίας έκθεσης και πρακτικές πληροφορίες 

Κτίριο "Νόμπελ" – χώρος πολιτισμού Δήμου Χαλανδρίου
Ήβης 30 & Τυμφρηστού, 152 34 Χαλάνδρι
M3, στάση Χαλάνδρι | ΟΑΣΑ, γραμμή 447, στάση Αρδηττού

Δείτε αναλυτικά το δημόσιο πρόγραμμα