Μεγάλη ποικιλία και μεγάλη συμμετοχή του κοινού χαρακτήρισε τις φετινές εκδηλώσεις κλασικής μουσικής στην περίοδο πριν το Πάσχα. Ως συνήθως, η θρησκευτική μουσική, έστω και ως υπό την ευρύτερη έννοια "λατρευτική μουσική", είχε και φέτος την τιμητική της. Το επίκεντρο του ενδιαφέροντος αποτέλεσε σίγουρα το σχεδόν πενθήμερο 3ο "Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής" που διοργάνωσε σε μια δεκάδα σημαντικών τοποσήμων της Αθήνας -και σε μία λογική μαραθωνίου!- η Εθνική Λυρική Σκηνή.
Από την άλλη, ο παραδοσιακός κύκλος "Adagio – Μουσικές για τις ημέρες του Πάσχα" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, καθώς συμπίπτει τα τελευταία χρόνια ουσιαστικά με το αρκετά φιλόδοξο "Φεστιβάλ της Άνοιξης", βαίνει συρρικνούμενος, αριθμώντας φέτος μόνο δύο εκδηλώσεις! Η μία από αυτές, η παρουσίαση από την Καμεράτα υπό τον Γιώργο Πέτρου του ορατορίου του Χαίντελ "Η Ανάσταση" ("Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης", 14/4) αποτέλεσε, πάντως, την κορωνίδα όλων των φετινών εκδηλώσεων!
Η "Ανάσταση" αποτελεί ένα από τα πρώτα ορατόρια, που ο νεαρός Γερμανός συνθέτης έγραψε ένα μόλις χρόνο μετά την άφιξή του στην Ρώμη για να μαθητεύσει στο μουσικό στυλ της Ιταλίας. Από πλευράς δομής το έργο είναι μάλλον συντηρητικό και αρκετά πιστό στις "συμβάσεις" ενός ορατορίου (αν και χωρίς χορωδία). Η φωνητική γραφή για τους σολίστ είναι ανεπιφύλακτα "ιταλική", ενώ και η ενορχήστρωση του Χαίντελ παρουσιάζει αρκετές ιδιαιτερότητες, κυρίως ως προς την προσπάθεια σκιαγράφησης των διαφορετικών χαρακτήρων, της εναλλαγής συναισθηματικών καταστάσεων ή ακόμη της ενστάλαξης θεατρικότητας στις εκάστοτε σκηνές μέσω της χρήσης διαφορετικών υποσυνόλων ενός μεσαίου -πλην μεγάλου για την εποχή του- ορχηστρικού κλιμακίου, ηχοχρωμάτων και άλλων τεχνικών.
Η θαυμάσια διεύθυνση του Γιώργου Πέτρου, επικεφαλής μιας πολυεθνικής Καμεράτας σε μεγάλη φόρμα, ανέδειξε όλες τις μουσικές αρετές του έργου, αξιοποίησε ευφάνταστα εύροες ταχύτητες και το σταθερό βάσιμο και διατήρησε σαφή ειρμό της αφήγησης, μεριμνώντας για την προσεγμένη διαδοχή των ρετσιτατίβι (που ο αρχιμουσικός συνόδευσε με τη δεδομένη του εκφραστικότητα από το τσέμπαλο) και των φωνητικών μερών.
Ισορροπημένη και καλά ανταποκρινόμενη στους 5 ρόλους υπήρξε και η -εξίσου πολυεθνική- διανομή, πάρα κάποιες κατά τόπους ανισότητες. Εκτίμησε έτσι κανείς ιδιαίτερα το ανδρόγυνο ηχόχρωμα της Γερμανίδας μεσοφώνου Λένας Ζούτορ-Βέρνιχ (ως Μαρίας του Κλωπά), παρά τη βαριά κολορατούρα και το ελάχιστα ιταλικό τραγούδι. Οριακά ιταλικότερο, παρά το φωτεινό, μεσογειακό τίμπρο, ήχησε αυτό του Πολωνού τενόρου Κρύστιαν Άνταμ, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης του οποίου ευχαρίστησε, πάντως, με την έξοχη προβολή της φωνής και τη θαυμάσια άρθρωση του αδόμενου λόγου. Χωρίς ν’αντιμετωπίζει ανάλογα ζητήματα και παρά την καλή τεχνική, ο Άγγελος του Ιταλού κόντρα-τενόρου Νικολό Μπαλντούτσι σκιάσθηκε, δυστυχώς, από αρκετές οξύτητες και ένα μη αρμόζον για το ρόλο ταμπεραμέντο, πολλώ δε μάλλον που η γεμάτη/ισχυρή μεταλλική φωνή δεν διέθετε τις αναγκαίες "αγγελικές" ποιότητες. Αρκετά καλός ως Εωσφόρος, παρά το κάπως γκρίζο ηχόχρωμα, υπήρξε ο Αυστριακός μπασοβαρύτονος Σρέτεν Μανόϊλοβιτς. Την παράσταση, όμως, έκλεψε και πάλι η -συχνά συγκινητική- Μαρία Μαγδαληνή της μεσοφώνου Μαίρης-Έλεν Νέζη, που αξιοποίησε τη μεγάλη εμπειρία, την ωραία νοηματοδότηση των ρετσιτατίβι, κυρίως δε τη μεγάλη ευχέρεια στις ψηλές νότες, που απαιτεί ο συγκεκριμένος ρόλος!
Τελικά, η μόνη ένσταση γι’αυτήν την όλως ευπρόσδεκτη -λόγω της συνεχιζόμενης παραμέλησης του μπαρόκ- προσθήκη στα μουσικά μας πράγματα εγέρθηκε στο επίπεδο της εικαστικής/φωτιστικής προσέγγισης του Γιώργου Τέλλου. Ως γνωστόν, στην παγκόσμια πρώτη του ορατορίου, τη δημιουργία ατμόσφαιρας είχε αναλάβει, ελλείψει άλλων θεατρικών στοιχείων, η σκηνογραφία, μέσω ενός φωτισμού 70 λύχνων και ενός πίνακα που απεικόνιζε την Ανάσταση. Σε μια προσπάθεια μιας πιο "σύγχρονης" αφήγησης του αναστάσιμου γεγονότος, ο Τέλλος αξιοποίησε εν προκειμένω ένα παιχνίδι με τα φώτα αλλά και μια σειρά από προβολές πάνω στην ξύλινη πλάτη της "Αίθουσας Χρήστος Λαμπράκης", που άλλοτε συμπλήρωναν άλλοτε απλά συνόδευαν την οπτική αίσθηση. Το όλο αποτέλεσμα όμως τελικά μάλλον κούρασε, ιδίως στο βαθμό που το μεγαλύτερο μέρος της εκτέλεσης λάμβανε χώρα στο ημίφως, ενώ δεν επέτρεψε και την όλως αναγκαία προβολή σε υπερτίτλους της πολύ καλής μετάφρασης του λιμπρέτου του Καπέτσε από την Έφη Καλλιφατίδη, η οποία διανεμήθηκε σε έγχαρτη μορφή σε ικανή μερίδα των ακροατών…
Την "Ανάσταση" πλαισίωσαν (την προηγούμενη και την επόμενη μέρα) οι δύο σημαντικότερες εκδηλώσεις του "Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής", που πραγματοποιήθηκαν αμφότερες στο Δημοτικό Μουσικό Θέατρο Αθηνών "Ολύμπια".
Στις 13/4, παρουσιάσθηκε από τη Συμφωνική Ορχήστρα και τη Χορωδία του Δήμου Αθηναίων υπό τη διεύθυνση του Άλκη Μπαλτά το σπάνια παιζόμενο "Ρέκβιεμ σε ντο ελάσσονα" του Λουίτζι Κερουμπίνι. Η συναυλία ήταν αφιερωμένη στη μνήμη της διακεκριμένης πιανίστριας -και συντρόφου του αρχιμουσικού- Βίκυς Στυλιανού, που απεβίωσε το 2024.
Το συγκεκριμένο "Ρέκβιεμ" γράφτηκε το 1816, την εποχή της Παλινόρθωσης, για να τιμήσει τη μνήμη του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΣτ’ στην 24η επέτειο της εκτέλεσής του. Αποτελεί δε ένα από τα σημαντικότερα έργα θρησκευτικής μουσικής του 19ου αιώνα, καθώς γεφυρώνει τη θρησκευτική παράδοση του κλασικισμού με τη ρομαντική ευαισθησία που διείπε τον Ιταλο-Γάλλο συνθέτη, ενώ αγαπήθηκε ιδιαίτερα από μεγάλους συνθέτες, όπως ο Μπετόβεν, στην κηδεία του οποίου εκτελέσθηκε το 1827.
Η ασυνήθιστη ενορχήστρωσή του, με εντυπωσιακή αρμονική γραφή και πρωτοποριακές για την εποχή τεχνικές, δεν χρησιμοποιεί σολίστες ούτε φλάουτα, ενώ χαρακτηρίζεται από την χρήση του ταμ-ταμ στο "Dies irae", που προσδίδει μια θεατρική πινελιά. Το έργο, που ισορροπεί ανάμεσα στη δραματική μεγαλοπρέπεια και τη στοχαστική γαλήνη, αποδόθηκε με ακρίβεια και ευπρόσδεκτη ευγένεια συναισθήματος, χωρίς ρομαντικούς υπερθεματισμούς!
Η κλασική και ρευστή μουσική διεύθυνση του Μπαλτά μερίμνησε για την καλή ισορροπία δυναμικών μεταξύ τάφρου/ορχήστρας και σκηνής/χορωδίας, ενώ απέσπασε προσεγμένο παίξιμο από την ΣΟΔΑ (και δη τα πνευστά – ωραία κλαρινέτα!), παρότι ένας πιο εστιασμένος ήχος των εγχόρδων θα ήταν επιθυμητός. Σε μια από τις καλύτερες πρόσφατες εμφανίσεις της, η Χορωδία του Δήμου χάρισε και εστιασμένο και σχετικά μαλακό τραγούδι, ενώ ευχαρίστησε και με την καθαρή άρθρωσή της.
Δύο μέρες αργότερα (15/4) παρακολουθήσαμε στον ίδιο χώρο την δεύτερη από τις παραστάσεις της όπερας/σκηνικής καντάτας "για φωνές ενηλίκων και παιδιών, παιδική χορωδία, σύνολο δωματίου και παιδική ορχήστρα" του Μπέντζαμιν Μπρίττεν "Ο κατακλυσμός του Νώε" (1958), που δόθηκε σε πανελλήνια πρώτη, σε σκηνοθεσία Θέμελη Γλυνάτση.
Το 45λεπτης διάρκειας έργο αποτέλεσε μια μουσικοπαιδαγωγική πρωτοβουλία για παιδιά και νέους που παραγγέλθηκε από την αγγλική τηλεόραση στο διάσημο συνθέτη στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Βασίζεται δε σε ένα μεσαιωνικό "μυστήριο" (τη συλλογή "Αγγλικά θαύματα, ηθικές αλληγορίες και ιντερλούδια"), δηλ. ένα θεατρικό έργο που εξιστορεί με ιδιαιτέρως γλαφυρό και συχνά κωμικό τρόπο την πασίγνωστη ιστορία για τον κατακλυσμό και την κιβωτό του Νώε.
Παρότι έλαβε χώρα σε θέατρο (αντίθετα από τις οδηγίες του συνθέτη), η όλη δουλειά υπήρξε πολύ επιτυχημένη σε μουσικοθεατρικό επίπεδο, γιατί σεβάσθηκε τον τόσο κομβικό "κοινοτικό" χαρακτήρα του έργου, τη δημιουργία δηλ. μιας ιδιαίτερης καλλιτεχνικής σύμπραξης διαφορετικών ανθρώπων με ποικίλες μουσικές ιδιότητες, ηλικίες και πολιτιστικές καταβολές, εν προκειμένω της Παιδικής Χορωδίας της ΕΛΣ, της ορχήστρας "Underground Kids Orchestra" (υποσυνόλου της "Underground Youth Orchestra"), μελών της Ορχήστρας Νέων "El Sistema Greece" αλλά και νέων μουσικών!
Γνωστός για τη σοβαρή, συστηματική και σε βάθος λεπτομέρειας ενασχόληση με πολλά και διακριτά είδη μουσικού θεάτρου, ο σκηνοθέτης Θέμελης Γλυνάτσης ενέπλεξε, σε συνεργασία με την εικαστικό Χριστίνα Δημητρά, τα παιδιά της Παιδικής Χορωδίας της ΕΛΣ στη δημιουργία του εικαστικού περιβάλλοντος της παράστασης (πλακάτ από χαρτόνια με μορφές/σχήματα και αναπαραστάσεις ζώων της κιβωτού), παράλληλα με τη μουσική και θεατρική της προετοιμασία.
Η παράσταση υπήρξε εξαιρετικά απαιτητική, σχεδόν επαγγελματική για τόσο νέα παιδιά-ερασιτέχνες, καθώς προϋπέθετε τόσο την αδιάλειπτη φωνητική τους συμμετοχή (που προετοίμασε άριστα η διευθύντρια της Παιδικής Χορωδίας της ΕΛΣ Κωνσταντίνα Πιτσιάκου), όσο και την εξίσου αδιάλειπτη, οργανωμένη και πειθαρχημένη σκηνική τους παρουσία (κινησιολογία: Κατερίνα Γεβετζή), είτε ως παιδιά του Νώε είτε ως ζώα. Θετικά αποτιμάται η πλήρης αξιοποίηση της σκηνής: τα παιδιά του Νώε διακτινίσθηκαν στα δύο της άκρα εκατέρωθεν του -τοποθετημένου στο βάθος- Νώε, ενώ ο κεντρικός χώρος της διευκόλυνε την κίνηση στις σκηνές πλήθους, συχνά καταλαμβανόμενος από τα παιδιά-ζώα.
Αντίστοιχα ίσχυσαν και για το μουσικό σκέλος της δουλειάς. Συνδυάζοντας φωνητική, χορωδιακή όσο και ορχηστρική μουσική, το έργο του Μπρίττεν συνιστά ουσιαστικά ένα υβρίδιο μεταξύ όπερας και καντάτας. Η ενορχήστρωση εξερευνά μια ευρύτατη παλέτα ήχων, από την αναγεννησιακή πολυφωνία μέχρι τα ινδονησιακά γκαμελάν, χρησιμοποιώντας από κλασικά όργανα (αρκετές φλογέρες) μέχρι αυτοσχέδια κρουστά (φτιαγμένα από …φλυτζάνια)! Την απέδωσαν με προσοχή και καθαρότητα νέοι μουσικοί με τη σύμπραξη ενός 10μελούς ad hoc συνόλου έμπειρων σολίστ (5 έγχορδα, φλογέρα, τύμπανα, 2 πιάνα, φορητό εκκλησιαστικό όργανο) και ηχογραφημένης -γυναικείας- φωνής του Θεού υπό την θαυμάσια μουσική διεύθυνση της Κυριακής Κουντούρη.
Η ταλαντούχα 27χρονη Κύπρια αρχιμουσικός πιστώνεται όχι μόνο με την πολύ προσεγμένη στάθμιση των δυναμικών στην άχαρης ακουστικής αίθουσα, αλλά και με τον άριστο -και διόλου αυτονόητο!- συντονισμό της πληθώρας συντελεστών. Στήριξε δε υποδειγματικά το τραγούδι των παιδιών της Χορωδίας (ενίοτε άγουρο στα σολιστικά μέρη) αλλά και του έμπειρου πρωταγωνιστικού ζεύγους μονωδών του μπασοβαρύτονου Γιάννη Γιαννίση (Νώε) και της μεσοφώνου Άννας Αγάθωνος (Κυρία Νώε).
Συγκεφαλαιωτικά, μια ιδιαίτερη, ευφάνταστη, διαφορετική όσο και ταιριαστή στο πνεύμα των ημερών πρόταση, που έτυχε θερμότατης υποδοχής από το κοινό που κατέκλυσε επί διήμερο τα "Ολύμπια". Ένα τόσο ιδιαίτερο έργο αποτέλεσε -ως έπρεπε!- αφορμή για μια πρωτότυπη μουσική και θεατρική εμπειρία, εντελώς διαφορετική απ’όσες έχει μέχρι σήμερα κληθεί ν’αντιμετωπίσει η Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ.
Σε αυτές θα πρέπει να συγκαταλεχθεί και η συμμετοχή μελών της στη συναυλία (Α’ Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία, 13/4) με τίτλο "Maria Matrem" του συνόλου "Ex Silentio", υπό τη μουσική διεύθυνση του Δημήτρη Κούντουρα, όπου ερμηνεύθηκαν κομμάτια μεσαιωνικής λατρευτικής μουσικής για την Παναγία (αποσπάσματα από τα "Cantigas de Santa Maria" και το "Llibre Vermell", το λεγόμενο κόκκινο βιβλίο του Μονσερά).
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Στιγμιότυπο από την εκτέλεση του ορατορίου του Χαίντελ "Η Ανάσταση" από ομάδα μονωδών (από τα αριστερά προς τα δεξιά διακρίνονται οι: Κρ. Άνταμ, Λ. Ζούτορ-Βέρνιχ, Μ.-Έ. Νέζη, Ν. Μπαλντούτσι και Σρ. Μανόϊλοβιτς) και την Καμεράτα υπό τον αρχιμουσικό Γιώργο Πέτρου ("Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, 14/4) © Χάρης Ακριβιάδης
