Άνισα ρεσιτάλ έντεχνου τραγουδιού από άξιους λυρικούς καλλιτέχνες (Πλατανιάς, Κωτσέλη) στο Μέγαρο

Πόσο εύκολα μπορούν να ανταποκριθούν σήμερα στις προκλήσεις ενός ρεσιτάλ έντεχνου τραγουδιού λυρικοί τραγουδιστές με ισχυρό φωνητικό ηχόχρωμα και σαφή οπερατική εμπειρία; Έγκυρες απαντήσεις έδωσαν οι βραδιές Lieder που διοργανώνει εσχάτως το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στην "Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος". Εκ των τριών συνολικά που έλαβαν χώρα από τις αρχές του έτους παρακολουθήσαμε τις δύο.

Στην πιο πρόσφατη από αυτές (29/3) ο εκ των κορυφαίων μας βαρυτόνων Δημήτρης Πλατανιάς προσέφερε μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα βραδιά αγγλικών έντεχνων τραγουδιών (songs) συνοδευόμενος από την πιανίστα Σοφία Ταμβακοπούλου.

Ο Πλατανιάς αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα βαρύτονου, η πολυτελής, μεγάλη φωνή του οποίου υπηρετεί ιδανικά το ιταλικό ρεπερτόριο, και δη τον Βέρντι. Δεν έχουν λείψει πάντως κάποιες σποραδικές εξορμήσεις στο αγγλικό ρεπερτόριο, όπως στο πλαίσιο ενός ρεσιτάλ τραγουδιού προ δεκαετίας στην ίδια αίθουσα υπό τη συνοδεία του Γιάννη Βακαρέλη ή ακόμη της συμμετοχής του στην ερεθιστική "παράσταση" "This is Britten!" με τραγούδια του Μπρίττεν σε σκηνοθεσία Θέμελη Γλυνάτση, που παρουσιάσθηκε τον Σεπτέμβρη του 2023, στο πλαίσιο του "Φεστιβάλ Λυρικός Νότος" και επαναλήφθηκε προ λίγων εβδομάδων στο Μέγαρο Μουσικής της Θεσσαλονίκης, στις οποίες εντυπωσίασε ο άριστος χειρισμός της αγγλικής γλώσσας.

Το νέο ρεσιτάλ αποτέλεσε αναμφίβολα την πληρέστερη σχετική εμφάνιση του Πλατανιά, και όχι μόνο λόγω του θαυμάσιου προγράμματος, που περιελάμβανε τρεις από τους σημαντικότερους κύκλους ρομαντικών αγγλικών songs, το "Ας φέρουμε στεφάνια" του Φίνζι και δύο μείζονες του Βων Ουίλλιαμς, τα "Τραγούδια του ταξιδιού" και "Το Σπίτι της ζωής".

Στα χνάρια ενός Μπρυν Τέρφελ, μαλακώνοντας την ένταση της φωνής και εκμεταλλευόμενος με τέχνη αποχρώσεις και εκλεπτύνσεις, ο Πλατανιάς προσπάθησε -και σε μεγάλο βαθμό κατάφερε- να διαφοροποιήσει τις εναλλαγές διαθέσεων των κύκλων, και δη των δύο πρώτων. Τόσο οι μελαγχολικές ελεγείες και οι χειμαρρώδεις ερωτικές μπαλάντες του κύκλου του Φίνζι όσο και ο περίπλους στην αιώνια περιπλάνηση και τον έρωτα που συνιστούν τα "Τραγούδια του ταξιδιού" του Βων Ουίλλιαμς ερμηνεύθηκαν με μουσικότητα, υποδειγματική άρθρωση και νοηματοδότηση αδόμενου λόγου αλλά και συναίσθηση της θεατρικής δραματουργίας των ποιημάτων των Σαίξπηρ και Στήβενσον αντίστοιχα. Τα διάσημα εναρκτήρια τραγούδια των δύο κύκλων, το "Έλα, χάρε" και "Ο Ανέστιος", αποδόθηκαν με τη δέουσα ευγένεια και υποβλητική διάθεση.

Διαφορετικές όψεις της ζωής, του θανάτου, του έρωτα και της απώλειας αποτελούν τον πυρήνα και των ιδιαίτερων ποιημάτων του Ροσσέτι, που μελοποίησε ο Βων Ουίλλιαμς στον κύκλο "Το Σπίτι της ζωής" και φώτισε ο Πλατανιάς με ευπρόσδεκτη συναισθηματική νηφαλιότητα, αποφεύγοντας υπερβολές ή αποστασιοποίηση. Έγινε έντονα ορατή εν προκειμένω η ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια ανάδειξης του ιδιαίτερου περιεχομένου κάθε τραγουδιού, με αποκορύφωμα τους εξόχως δραματικούς "Τροβαδούρους της αγάπης" (που μεταφράστηκαν ως "Πάθος και λατρεία"!).

Πολύτιμη συνοδοιπόρος του τραγουδιστή υπήρξε η Ταμβακοπούλου, ειδικά στους απαιτητικότερους μουσικά κύκλους του Βων Ουίλλιαμς. Πέρα από την άρτια συνοδεία, η έγκυρη πιανίστα τόνισε ιδιαίτερα το κυρίαρχο ρυθμικό στοιχείο αμφοτέρων και τις διακριτές μουσικές καταβολές (παρά τα κοινά ίχνη από τη λαϊκή παράδοση των αγγλικών folksongs). Σε αυτόν του Φίνζι, πάντως, μεγαλύτερη ευαισθησία και ευελιξία θα ήταν επιθυμητές για τη δικαίωση της αρμονικά πιο εκλεπτυσμένης πιανιστικής γραφής.

Συνολικά μία πολύ επιτυχημένη βραδιά που καλό θα ήταν να μη μείνει χωρίς συνέχεια…

Δυόμιση μήνες νωρίτερα (14/1) στην ίδια αίθουσα εμφανίσθηκε η μεσόφωνος Νεφέλη Κωτσέλη, η οποία ξεχώρισε την τελευταία διετία με τις εμφανίσεις της στην Εθνική Λυρική Σκηνή, που οδήγησαν και στην βράβευσή της από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών με τον "έπαινο του νέου καλλιτέχνη".

Η Κωτσέλη υπήρξε μαθήτρια της υψιφώνου Ιουλίας Τρούσσα, μίας από τις σημαντικότερες ληντερίστες της χώρας, ενώ σπούδασε lied και στη Βιέννη. Μια τέτοια μύηση δημιούργησε, εύλογα, υψηλές προσδοκίες από αυτό το πρώτο ρεσιτάλ της έντεχνου τραγουδιού, πολλώ δε μάλλον υπό τη συνοδεία του έγκριτου Δημήτρη Γιάκα.

Παρά το σαγηνευτικά μεστό, ομοιογενές ηχόχρωμα, τη δεδομένη μουσικότητα, την καλή άρθρωση και την αίσθηση ύφους, οι εντυπώσεις ήσαν άνισες και οι επιφυλάξεις αρκετές. Τις καλύτερες εντυπώσεις άφησε ο πρώτος κύκλος με "Τρία τραγούδια σε ποίηση Σαπφούς" (σε ανασύνθεση και απόδοση του Οδυσσέα Ελύτη) του Γιώργου Κουρουπού, που αποδόθηκαν με την δέουσα ευαισθησία και τρυφερότητα. Ακολούθησε η περίφημη καντάτα "Αριάδνη στη Νάξο" του Χάυντν, μία σπονδυλωτή σύνθεση στην οποία οι ψυχολογικές μεταπτώσεις της κόρης του βασιλιά Μίνωα αποτυπώνονται μέσα από την εναλλαγή δύο ρετσιτατίβι και δύο αριών. Η Κωτσέλη την ερμήνευσε με αδιάλειπτη ένταση, αλλά χωρίς την επιθυμητή ισορροπία θεατρικότητας και απλότητας, που θα φώτιζε πιο γλαφυρά τα συναισθήματα της ηρωίδας.

Τις μεγαλύτερες ενστάσεις ήγειρε η αναμέτρηση στο δεύτερο μέρος της βραδιάς με δύο μείζονες κύκλους ρομαντικών τραγουδιών του Σούμαν, τα "Ποιήματα της βασίλισσας Μαρίας Στιούαρτ" και τον "Έρωτα και την ζωή μιας γυναίκας". Σε τεχνικό επίπεδο η μεγάλη άνεση στην υψηλή φωνητική περιοχή δεν έκρυψε κάποιες αδυναμίες στις χαμηλές νότες, ενώ έλειψε και η εντελέστερη νοηματοδότηση των αδόμενων γερμανικών ποιημάτων. Το τόσο σαγηνευτικό, πλην "παχύ" τίμπρο άφηνε, είναι η αλήθεια, λίγα περιθώρια για φωνητικές εκλεπτύνσεις, με αποτέλεσμα να εγκαθιδρυθεί και τελικά κυριαρχήσει μία αίσθηση ομοιομορφίας και ενίοτε μονοτονίας. Οι έντονοι μελοδραματικοί τόνοι ήχησαν μάλλον ξένοι προς την απλότητα και την ηπιότητα των "Ποιημάτων της Στιούαρτ", ενώ η αποτύπωση του πλούσιου γυναικείου συναισθηματικού κόσμου του κύκλου "Έρωτας και ζωή μιας γυναίκας" απαιτεί περισσότερες βιωματικές εμπειρίες και μεγαλύτερη ερμηνευτική ωριμότητα από την καλλιτέχνιδα που αναμετράται μαζί του.

Η ακριβής συνοδεία που διέπλασε ο πολύτιμος Γιάκας ξεχώρισε για τις φωνητικές της ποιότητες και τις προσεγμένες δυναμικές, ενώ διέθετε και τη ρευστότητα αφήγησης, που έλειψε από το τραγούδι.

Δύο επιτυχημένα ανκόρ ολοκλήρωσαν ένα φιλόδοξο Liederabend, το οποίο ίσως ήρθε νωρίς στην καριέρα της Κωτσέλη. Μία ανθολογία σύντομων τραγουδιών του ρομαντισμού θα δικαίωνε πιθανώς καλύτερα τις σημερινές δυνατότητες της ανερχόμενης νεαρής μονωδού, που θα αποτελέσει από τη νέα χρονιά μέλος της Όπερας του Ντόρτμουντ.

Υπότιτλος κεντρικής φωτογραφίας: Ο βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς ερμηνεύει αγγλικά έντεχνα τραγούδια, συνοδευόμενος από την πιανίστα Σοφία Ταμβακοπούλου ("Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος" Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, 29/3)