© Θάνος Λαΐνας
"Πάλι καλά που έβγαλε δίσκο ο ΛΕΞ", είπαν ακόμα και άνθρωποι οι οποίοι διατηρούν επαφή με τις μουσικές εξελίξεις, σχολιάζοντας το γίγνεσθαι των ελληνικών πραγμάτων, για το 2024. Είναι έτσι, όμως;
Είναι και δεν είναι, θα πούμε εμείς, καθώς πρόκειται για υπόθεση που και τη συζήτησή της σηκώνει, αλλά και τον προσεκτικό ορισμό των παραμέτρων της χρειάζεται. Προσωπικά, δηλαδή, γιορτάζοντας μια επέτειο 20 ετών στις επάλξεις της μουσικοκριτικής, οφείλω να σημειώσω ότι με ζόρισε η φετινή λίστα –κι ας αποφάσισα να την επεκτείνω στις 25 προτάσεις. Η επιλογή, δηλαδή, στάθηκε πιο δύσκολη σε σύγκριση με πολλές προγενέστερες χρονιές, αποκαλύπτοντας, έτσι, ότι τα πράγματα είναι πιο πλούσια απ' όσο ίσως φαίνονται σε μια βιαστική ματιά. Χαρακτηριστικό του 2024, μάλιστα, ήταν οι αρκετές διεθνείς συνεργασίες εκ μέρους διαφόρων Ελλήνων καλλιτεχνών, οι οποίες έδωσαν λίαν αξιοπρόσεκτα αποτελέσματα, σε σημαντικό φάσμα ήχων.
Είναι αλήθεια, όμως, ότι η πλειονότητα των καλών/πολύ καλών δίσκων ήρθε, για ακόμα μία χρονιά, από την κατεύθυνση των μικρών εταιριών και των ανεξάρτητων προσπαθειών, ως αποτέλεσμα ζυμώσεων που γίνονται σε χώρους οι οποίοι δεν εκφράζουν τους πολλούς. Για εκείνο το ελληνικό τραγούδι που επιθυμεί να πετύχει πλατιά απεύθυνση δίχως να θυσιάσει τους καλλιτεχνικούς του στόχους, τα πράγματα παραμένουν αποκαρδιωτικά –και, από αυτήν την άποψη, περιμένεις πράγματι τον ΛΕΞ, ως "Μεσσία". Και πάλι, πάντως, δεν ήταν μόνος, αυτή τουλάχιστον τη φορά. Περισσότερη συζήτηση για όλα τούτα, για όποιον ενδιαφέρεται, ακολουθεί παρακάτω.
Ιδού, λοιπόν, 25 εγχώριας παραγωγής δίσκοι για το 2024. Χωρίς μεγαλοστομίες περί καλύτερων και σπουδαιότερων, με το "παραδοσιακό" σασπένς της αντίστροφης μέτρησης –και την ευχή να 'μαστε και του Χρόνου καλά, να το ξανακάνουμε.
25. Νατάσσα Μποφίλιου: Κάτι Καίγεται [Cobalt Music]
Όπως συνέβη και το 2022 με το Anime του Φοίβου Δεληβοριά, το Κάτι Καίγεται βρίσκεται στην άβολα μεταιχμιακή θέση να εκπροσωπεί κατά τρόπο πρωτοκλασάτο ένα "επίσημο" ελληνικό τραγούδι που, μετά από δεκαετίες δαφνοστεφανωμένων διακρίσων, πνέει, πια, τα λοίσθια. Από τη μία, δηλαδή, χάρη στο "Θες Δε Θες" ή στο "Κάτι Καίγεται", είναι ο έντεχνος δίσκος τον οποίον δεν γίνεται να αγνοήσεις, πράγμα που είδε και ο Μιχάλης Τσαντίλας, γράφοντας για το Υπόγειο. Από την άλλη, είναι και μια δουλειά σε εμφανή αισθητική υποχώρηση, ακόμα και συγκρινόμενη με τις στιγμές εκείνες που μετέτρεψαν τη Νατάσσα Μποφίλιου, τον Θέμη Καραμουρατίδη και τον Γεράσιμο Ευαγγελάτο σε τριπλέτα αναφοράς για τα μουσικά μας πράγματα.
Η Μποφίλιου, έστω και κλειδωμένη σε μια ερμηνευτική ρουτίνα που προσφέρει έκταση μα όχι και "ψυχή" στα φωνήεντα, παραμένει μια φωνή παραστρατημένη μεν, μα δίχως αντίπαλο στο νυν σκηνικό –κι αυτό, ας μη γελιώνται όσοι έμαθαν να αρκούνται στον μικρό πήχη των τραγουδοποιών, εξακολουθεί να έχει αξία από μόνο του. Ο Καραμουρατίδης έχει εξελιχθεί σε ζηλευτό ενορχηστρωτή, πράγμα που του επιτρέπει να κρύβει σχετικά επιτυχώς το ότι έχει βαλτώσει ως συνθέτης. Και ο Ευαγγελάτος διατηρεί την αλήθεια μιας ευαίσθητης ψυχής των δρόμων της πόλης (μας), ακόμα κι αν αδυνατεί, πια, να κεντράρει με τρόπους που να μην αφορούν μόνο το έντεχνο κοινό. Το οποίο, σαν την ηρωίδα του "Καυκάσου", δείχνει να έχει ξεχάσει τα τόσα ωραία τραγούδια του κάποτε και να αρκείται σε ψίχουλα.
24. Reinhold Friedl & Κωστής Δρυγιανάκης: τὰ ἀμφότερα ἓν [Zeitkratzer Productions]
Το καλοκαίρι του 2021, ο διακεκριμένος πειραματιστής Reinhold Friedl βρέθηκε για συναυλίες στην Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος (στη Μαγνησία) και είναι εκεί όπου γεννήθηκε αυτή η ελληνο-γερμανική σύμπραξη: ο Κωστής Δρυγιανάκης τον ηχογράφησε ενώ έπαιζε σε ένα Blüthner πιάνο με ουρά, έκανε μια επιλογή των όσων μάζεψε και στη συνέχεια τα επεξεργάστηκε στο στούντιό του. Δεν θα έλεγα ότι το αποτέλεσμα ξεφεύγει απ' όσα ήδη ξέρουμε για την αισθητική του Δρυγιανάκη ή για το πώς μπορεί να ακούγεται το πιάνο όταν το παίζουν εξερευνητές σαν τον Friedl (που εκμεταλλεύονται, δηλαδή, και το εσωτερικό του). Με τη μουσική δημιουργία να βρίσκεται σε συνεχή ροή, πολλά θεμελιώδη για τούτη τη σύμπραξη ανήκουν, πια, στα "δεδομένα".
Ωστόσο, το βίωμα μιας απελευθερωτικής αποδόμησης που κουβαλούν οι δύο συνεργάτες, παντρεμένο με τη διάθεσή τους να ψαχουλέψουν για περιπέτειες πέρα από τα οικεία "χωράφια", καθίσταται πηγή γοητείας. Όπως εκεί προς το φινάλε του "Part 2", ας πούμε, όπου τους αισθάνεσαι να γκρεμίζουν –με τα δικά τους μέσα– τον νοερό μεσότοιχο που χωρίζει τη νυν αντίληψή μας περί μουσικής και ήχου. Αντανακλώντας θαυμάσια, έτσι, τα όσα λέει ο απόστολος Παύλος για τα πεπραγμένα του Ιησού, στο 2.14 της "Προς Εφεσίους" επιστολής του, απ' όπου προέρχεται και ο τίτλος του άλμπουμ.
23. Γιώργος Καρράς: Τα Υλικά Της Χαράς [Submersion]
Εικοσιτρία χρόνια μετά τις Τρύπες, μπορούμε να δούμε τον Γιώργο Καρρά όπως είδαμε τον Γιάννη Αγγελάκα ή τον Μπάμπη Παπαδόπουλο; Ως έναν καλλιτέχνη, δηλαδή, ικανό ν' αποκτήσει και αυτόνομη υπόσταση, πέρα από τις δόξες που γνώρισε με το εμβληματικό θεσσαλονικιώτικο συγκρότημα; Η απάντηση, κατ' εμέ τουλάχιστον, εκκρεμεί. Τα Υλικά Της Χαράς, πάντως, είναι βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση –σαφώς πιο γερό, σε σύγκριση με τις Ασκήσεις Απλότητας του 2023– έστω κι αν δεν ευστοχεί σε όλα όσα επιχειρεί.
Έχει ενδιαφέρον που ο Καρράς δοκιμάζεται σε τραγούδια με τη δική του φωνή, αλλά εδώ κι εκεί μου φαίνεται ότι ακούω κάτι από Αγγελάκα στο πώς προσεγγίζει το μικρόφωνο. Δεν είμαι σίγουρος, επίσης, ότι η ποίηση του Ανέστη Ευαγγέλου ήταν πάντα κατάλληλη για την ηλεκτρική μελοποίηση που επιχειρείται εδώ ή ότι διαθέτει πάντα τη στιχουργική βαρύτητα που της προσδίδει ο Καρράς. Δεν αντιλέγω, όμως, ότι σε στιγμές σαν τα "Είναι Πολλοί" και "Δίχως Καμιά Αυταπάτη" το στοίχημα κερδήθηκε. Κι αυτό δεν το βρίσκω διόλου αμελητέα υπόθεση.
22. My Last Spring: Sometimes Only Ritual Will Heal You [To Pikap & Noise-Below]
Δεν πρόκειται περί συνωνυμίας: ο Johny Brown είναι ο ιδρυτής και βασικός τραγουδιστής των Λονδρέζων The Band Of Holy Joy, μπάντας που δεν γνώρισε ποτέ μεγάλες επιτυχίες, μα στα μέρη μας καλλιέργησε ξεχωριστές σχέσεις με την παλαιότερη alternative φρουρά, η οποία ακόμα μιλά για τη συναυλία που έδωσαν στο "Ρόδον", από κοινού με τους Suicide (1988). Μόνο που εδώ ο Brown βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, για μια αθόρυβη, ζωντανά ηχογραφημένη (Απρίλιος 2023) συνεργασία με Έλληνες μουσικούς –τη Λία Γκιόκα στο πιάνο, τον Κυριάκο Παλασίδη στην κιθάρα και τον Χάρη Μάρκογλου στα πλήκτρα– η οποία εκδόθηκε σε 150 CD αντίτυπα.
Παρέα, λοιπόν, οι My Last Spring αναμετρώνται με κείμενα στηριγμένα στην ποίηση του Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, με τον Brown πότε να απαγγέλει και πότε να τραγουδά. Η συνεργασία διαθέτει θαυμαστή "χημεία", αν και ορισμένα της σημεία αποτυπώνονται υπέρ το δέον βραδυφλεγή. Υπάρχουν και οι εκτινάξεις, όμως, με τον ηγέτη των The Band Of Holy Joy να φλέγεται σε στιγμές σαν το "Part 4", το "Part 3" ή το "Part 9", στις οποίες αντηχεί υποβλητικά και η φράση που δίνει τον τίτλο του άλμπουμ.
21. Buzz' Ayaz: Buzz' Ayaz [Glitterbeat]
Δίπλα στους Monsieur Doumani και στις σόλο ανησυχίες του, ο Αντώνης Αντωνίου τοποθετεί τώρα κι αυτό το νέο σχήμα-όχημα, φιλοδοξώντας να βρει μία ακόμα πτυχή στο πώς μπορεί να δημιουργηθεί σύγχρονο, ηλεκτρικό και κοσμοπολίτικο τραγούδι με κυπριακή ταυτότητα. Τέσσερα "κουτάκια" στα οποία δεν δυσκολεύεται να βάλει τικ, ενόσω διατηρεί ένα διεθνές προφίλ, μέσω της συνεργασίας με τη Glitterbeat.
Θα πω την αλήθεια, όμως: δεν κατάλαβα την αιτία που έπρεπε να δημιουργηθεί ένα ακόμα συγκρότημα, για ν' ακούσουμε ένα αποτέλεσμα λίγο-πολύ γνώριμο. Ναι, σαφώς κι αλλάζουν οι ηχητικές λεπτομέρειες, αφού εδώ υπάρχουν συνθεσάιζερ, λ.χ., τα οποία δίνουν μια διαφορετική (ίσως και πιο θορυβώδη;) χροιά στο πλουμιστά ανατολικομεσογειακό rock των Monsieur Doumani, η οποία σε πρώτο επίπεδο κάνει όντως εντύπωση, στο ορμητικό σαν θύελλα "Μπάζει Αγιάζι". Επί της ουσίας, ωστόσο, μιλάμε για το διαφοροποιημένο "σερβίρισμα" της ίδιας αισθητικής πρότασης, η οποία δείχνει κομματάκι καθηλωμένη, πια. Εντός του σχηματοποιημένου ορίζοντα, πάντως, οι "εκτάσεις" εξακολουθούν και παραμένουν γόνιμες.
20. Ψύλλοι Στ' Άχυρα: Εφτά Μέρες Ντροπής [Puzzlemusik]
Το εγχώριο rock, ως φαινόμενο εδραιωμένο στην εμπειρία των 1960s και στον εισαγόμενο (από τη Δύση) ηλεκτρισμό που κάναμε δικό μας, έχει περάσει από πολλά κύματα –και κάπως συνεχίζει τον δρόμο του και στις νυν ημέρες. Εκείνη η πλευρά του που εκφράστηκε με ελληνικό στίχο, ωστόσο, φαίνεται να έμεινε εγκιβωτισμένη στη δεκαετία του 1990, τότε που ο χώρος και γιγαντώθηκε, μα και πυρπολήθηκε. Οι Ψύλλοι Στ' Άχυρα, λοιπόν, είναι περίπτωση ριζωμένη σε εκείνες τις παλιές εξελίξεις, τις οποίες κι εξακολουθούν ν' απηχούν, ειδικά στο πώς παίζουν τις κιθάρες τους.
Κλείνοντας μια δεκαετία δράσης, πάντως, βρίσκονται να γράφουν τα (μέχρι στιγμής) πιο γερά και φιλόδοξα τραγούδια τους, εντός αυτού του πλαισίου. Η τρομπέτα του Γιώργου Λάλου πλουτίζει το πώς κοινωνείται ηχητικά το μικρό τους σύμπαν, ενώ τα "Μυστικά", το "Αδιέξοδο" ή "Τα Περιστέρια Στην Οδό Μοναστηρίου" ξεδιπλώνουν την εκφραστικότητα του Ηρακλή Δαΐτση στο μικρόφωνο, φανερώνοντας μια δουλεμένη, αξιόλογη στιχουργική. Η οποία, όπως σημείωσε και η Χριστίνα Κουτρουλού στο MiC, κάνει το γκρουπ από τη Θεσσαλονίκη να στέκεται με ειλικρίνεια κι εφευρετικότητα απέναντι στα όσα συνέβησαν τα τελευταία 20 χρόνια στον τόπο μας. Έστω κι αν οι αδυναμίες τους παραμένουν φως φανάρι.
19. Echo Tides: Στον Δρόμο Που Φυτρώναν Φράουλες [Veego]
Με τις ελληνόφωνες επιτυχίες του Pan Pan να "γυρίζουν", έχοντας δημιουργήσει αναντίρρητο ρεύμα στα alternative νιάτα των καιρών μας, δεν είναι ν' απορείς που οι Echo Tides του άφησαν τον αγγλικό στίχο και η Καλλιόπη Μητροπούλου άρχισε να τραγουδά στη μητρική της γλώσσα. Κατ' εμέ, βέβαια, πολλά απ' όσα ακούσαμε –κι ακούμε και εδώ– υπηρετούν απλά ένα καλοσχεδιασμένο φασόν, στηριγμένο στο μινόρε δράμα, στη δοσομετρημένη εναλλακτική ποπ μελαγχολία και σε ήξεις αφήξεις στίχους που ανακατεύουν κάποιες εύστοχες, μα πρόχειρες ματιές στις γκρίζες ζώνες της αστικής καθημερινότητας με φράουλες, λιβάδια, δεν ξέρω τι άλλο.
Ακόμα κι έτσι, πάντως, δεν γίνεται να μην παραδεχτείς ότι οι φετινοί Echo Tides φτάνουν σ' έναν πραγματικά δουλεμένο alternative pop ήχο με καλοαφομοιωμένα δάνεια από πολλές διεθνείς πηγές και ότι γράφουν ορισμένα στρογγυλά, πειστικά και όμορφα τραγούδια που έχουν εχέγγυα να μείνουν στη μνήμη, σαν π.χ. το "Ραντάρ". Τέτοια αποτελέσματα, λοιπόν, τους κερδίζουν μια θέση στο επίκαιρο μουσικό γίγνεσθαι (και το δικαίωμα να την υπερασπιστούν με ό,τι ταλέντο υπάρχει), άσχετα με τη γενικότερη γνώμη που μπορεί να έχει κανείς για το τι ακριβώς εκπροσωπούν.
18. Παγανή Κυριακή: Παγανή Κυριακή [ανεξάρτητη κυκλοφορία]
Το πρώτο, ομότιτλο άλμπουμ των Παγανή Κυριακή μπορεί να ακροβατεί στα όρια της κακοφωνίας (ή και να παραδίδεται ανοιχτά σε αυτήν), όμως είναι μια πηγαία και πολύ διασκεδαστική υπόθεση, βουτηγμένη στην εγχώρια λαογραφία, μέσω των δοξασιών που πραγματεύεται –τόσο για καλικάντζαρους, όσο και για άλλα παγανά (ξωτικά, φαντάσματα κτλ.). Χαρακτηριστικές και μάλλον καλύτερες στιγμές είναι το "Καλσαγκάρ!" και το "Παγανή Κυριακή".
Το όλο πράγμα, βέβαια, δεν στηρίζεται απλά σε τούτη τη λοξότητά του ή στις εντυπώσεις που εύκολα κερδίζουν τίτλοι όπως "Φόβος Και Παράνοια Στο Χωριό" ή "Ο Βρικόλακας Της Μυκόνου". Έχει, δηλαδή, και αξιόλογη μουσική υπόσταση, αφού το δίδυμο των Heo Tsop & Ξόρκι φτιάχνει ένα τρελό συνθεσάιζερ μείγμα στη "μαρμίτα" του, ανακατεύοντας punk, dungeon synth και disco ροπές με τα "πυρετιασμένα πλήκτρα της μεγάλης, πια, σχολής των Χωρίς Περιδέραιο", όπως έξοχα σημείωσε στο MiC ο Αντώνης Ξαγάς. Αν δεν χάνονταν, από ένα σημείο και μετά, στο ηχητικό τους ανακάτεμα –μη δίνοντας τη δέουσα προσοχή στις συνθέσεις– θα μπορούσαν να είχαν βγάλει έναν ακόμα καλύτερο δίσκο. Στο μέλλον, ίσως;
17. Νίκη Κοκκόλη: Project Nascence [ανεξάρτητη έκδοση]
Ίσως θέλησε να βάλει όλες τις ηχητικές όψεις που την απασχολούν σε τούτο το δισκογραφικό της ντεμπούτο η Νίκη Κοκκόλη, με αποτέλεσμα κάπου να μπουρδουκλωθούν τα πράγματα και η ροή να κλυδωνιστεί. Το "Φανατισμένη Δεν Είμαι", λ.χ., με τη φωνή της και με κοινωνικό στίχο για την καταπίεση των γυναικών στον σύγχρονό μας κόσμο, είναι, νομίζω, αυτόνομο ψήγμα ενός άλλου έργου και όχι κάτι που "ταίριαζε" ντε και καλά εδώ.
Ακόμα και με αυτές τις ενστάσεις, πάντως, δεν παύει να μένει ένας δίσκος που προξενεί εντύπωση. Η νεαρή σαξοφωνίστρια με τη διεθνή εμπειρία παίζει καταπληκτικά και ξεδιπλώνει τη μουσική της ευφυΐα σε όλα τα σημεία του άλμπουμ όπου ανοίγει έναν πλούσιο διάλογο μεταξύ τζαζ, ηλεκτρονικών, αυτοσχεδιασμού ή/και πειραματισμού. Κάπου εκεί στο "The South Stole The Snow", μάλιστα, ακούμε διαθλασμένη και την εγχώρια παράδοση.
16. Triumpher: Spirit Invictus [No Remorse]
Τους Triumpher τους ξεχωρίσαμε και στην αντίστοιχη περσινή λίστα, με το ντεμπούτο τους Storming The Walls. Φέτος, όμως, κατανοούμε καλύτερα την υπόστασή τους ως όχημα έκφρασης του τραγουδιστή Αντώνη Βάιλα (κάποτε των Saboter), ενώ τους βλέπουμε να είναι και σε θέση να εξελίσσουν το epic metal στυλ τους, χάρη σε συνθέσεις ακόμα πιο φιλόδοξες, οι οποίες αποκτούν κι ένα στίγμα ξεκάθαρης εντοπιότητας χάρη στο ξάνοιγμα των στίχων προς την αρχαία Ελλάδα: ειδικά τα χορωδιακά "Αθήνα, Αθήνα" φωνητικά στο "Athena (1st Chapter)", είναι μια πινελιά εκτελεσμένη πολύ πετυχημένα.
Φυσικά, οι Triumpher χρωστάνε πολλά στη διεθνή παράδοση όπου έχουν ριζώσει και δεν είναι τυχαίο ότι οι τρόποι του Βάιλα στο μικρόφωνο παραπέμπουν ευθέως στη δύναμη του Eric Adams (των Manowar), παρότι υπολείπονται, θεωρώ, της ερμηνευτικής του δραματικότητας, κρατώντας τα πράγματα λιγάκι μονότονα. Πρόκειται, πάντως, για κληρονομιά την οποία έχουν πετύχει να κάνουν δική τους, όπως φανερώνουν μεγαλεπήβολα τραγούδια σαν τα "Arrival Of The Avenger", "Triumpher" ή "Shores Of Marathon", με τα πλούσια ρυθμικά τους μοτίβα, τα σφύζουσα ενέργειας ντραμς και τις ενίοτε θαυμάσιες μελωδίες που αναβλύζουν από τις ηλεκτρικές κιθάρες της αθηναϊκής μπάντας.
15. Life Only: Plus Ça Change [ανεξάρτητη έκδοση]
Ξένοι στην ίδια πόλη (τη Βασιλεία της Ελβετίας), ο Θεσσαλονικιός Δήμος Βρύζας και ο Χιλιανός Diego Aguirre Daz είχαν την τύχη να συνυπάρξουν και να συνδημιουργήσουν με τον Άγγλο Fred Firth –μορφή θρυλική για τα avant και πειραματικά πράγματα, ήδη από το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1970, όταν τον πρωτογνωρίσαμε, ως συνιδρυτή των Henry Cow. Ως Life Only, βέβαια, η συγκεκριμένη τριπλέτα υφίσταται (τουλάχιστον) από το 2019.
Εδώ, τους βρίσκουμε να εξερευνούν αυτοσχεδιαστικά και drone πεδία, στηριγμένοι σε ηλεκτρικές κιθάρες, ήχους από διάφορα αντικείμενα, ηλεκτρονικά εφέ, αλλά και στο ηλεκτρικό βιολί του Βρύζα, ο οποίος, σημειωτέον, έχει υπάρξει και μαθητής του Firth. Η κοινή πορεία αποτυπώνεται ως αναφανδόν πειραματική καθ' όλη τη διάρκεια του Plus Ça Change (άλμπουμ που, για την ιστορία, μιξαρίστηκε σε Αθήνα και σε Θεσσαλονίκη), αλλά και ως εξόχως περιπετειώδης, ειδικά σε κομμάτια σαν τα "Light After Light", "Only One" και "Threads".
14. Alex K & Κτίρια Τη Νύχτα: Alex K & Κτίρια Τη Νύχτα [Inner Ear]
Στην πρώτη τους συνεργασία, ο Αλέξης Καλοφωλιάς των Last Drive και ο Κτίρια Τη Νύχτα ψάχνουν παρέα τον κοινό τόπο των ευρύτερων καλλιτεχνικών τους προβληματισμών. Και φτάνουν σ' έναν δίσκο-ξέφωτο, αρθρωμένο με rock και ηλεκτρονικούς τρόπους (εμπλουτισμένους, εδώ κι εκεί, με τρομπέτα, βιόλα, κοντραμπάσο), που θυμίζει πράγματα, φτάνει, ίσως, σε κάποια αδιέξοδα, μα, πάνω απ' όλα, διαθέτει τη στάμπα ενός όντως "ιδιοσυγκρασιακού σύμπαντος", όπως το λέει και το δελτίο Τύπου.
Η μουσική δεν συνάδει πάντα με τους στίχους: κατ' εμέ, είναι, συνήθως, ανώτερή τους, καθώς "σημαδεύει" καλύτερα, σε σύγκριση με τα κείμενα, τα οποία μου φάνηκαν ανολοκλήρωτα, γενικόλογα ή υπέρ το δέον κρυπτικά. Όταν ο συνδυασμός καθίσταται ισοβαρής, βέβαια, όπως λ.χ. στο "Αμπελόκηποι", η σύμπραξη φανερώνει τις απογειωτικές της δυνάμεις –έστω κι αν στο βάθος αναλογίζεσαι τους Στέρεο Νόβα. Σε επίπεδο γενικότερης ατμόσφαιρας και "κλίματος", πάντως, οι απαγγελίες του Καλοφωλιά ταίριαξαν υποβλητικά με τα τοπία των ήχων, ενώ ωραία στέκεται και η συμμετέχουσα Κίκα στο "Αν Ποτέ". Ανάμεσα σε αυτά τα συν και πλην, λοιπόν, σχηματοποιείται ένας αξιόλογος και ιδιαίτερος δίσκος, που υπόσχεται, όμως, ακόμα περισσότερα, αν οι δημιουργοί του συνεχίσουν να πορεύονται μαζί.
13. Γιώργης Μελίκης: Σκοποί Και Τραγούδια Της Μαύρης Θάλασσας - Βόρεια & Ανατολική Θράκη [Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη & Κέντρον Ερεύνης Και Προβολής Της Εθνικής Μουσικής]
Δεν έτυχε, δυστυχώς, της δημοσιότητας που της άξιζε αυτή η θαυμάσια έκδοση (CD και βιβλίο), που αντλεί από το αρχείο του Γιώργη Μελίκη. Ο οποίος εξακολουθεί να υπηρετεί την εγχώρια δημοτική παράδοση κατά έναν τρόπο μοναδικό, χρόνια μετά τις θρυλικές του ραδιοφωνικές εκπομπές ή τις περιζήτητες εκδόσεις δίσκων της σειράς "Λαϊκός Χειμώνας".
Εδώ, λοιπόν, ξαναζωντανεύουν οι παραδόσεις του Ελληνισμού που άκμασε στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, πριν τις σκορπίσουν τα Μικρασιατικά του 1922, όταν χάθηκε και η Ανατολική Θράκη, γενόμενη κομμάτι της Τουρκίας. Είχε προηγηθεί η Βόρεια Θράκη (Ανατολική Ρωμυλία), η οποία προσαρτήθηκε στη Βουλγαρία, με το ελληνικό στοιχείο να γνωρίζει συστηματικούς διωγμούς, ιδίως κατά το διάστημα του ανταγωνισμού για τη Μακεδονία. Τώρα, ξεχασμένα τοπωνύμια όπως Μήδεια, Μέτρες, Μεσήμβρια ή Σωζοαγαθούπολη παρέχουν κομμάτια σαν τα "Νιζάκια", το "Ποια Θάλασσα, Ποιος Ποταμός" ή το πηδηχτό "Τρεις Λυγερές", τα οποία ερμηνεύονται υπέροχα από τον Μελίκη και τους έμπειρους οργανοπαίχτες που τον περιστοιχίζουν.
12. Silent Winter: Utopia [No Remorse]
Στο (κρίσιμο, όπως λένε τα δημοσιογραφικά κλισέ) τρίτο άλμπουμ της καριέρας τους, οι Silent Winter σε πιάνουν από τα μούτρα ήδη από τις αρχικές νότες του εναρκτήριου "We Burn The Future", για να σε κοπανήσουν κάτω με έναν απολαυστικά power metal τρόπο, εγγραφόμενο στη μεγάλη των Helloween σχολή. Η συνέχεια, δε, αποδεικνύει ότι δεν πρόκειται για κομμάτι-πυροτέχνημα, αλλά για το ξεκίνημα της έως σήμερα πιο ολοκληρωμένης και συμπαγούς τους δουλειάς.
Καταιγιστικοί με έναν τρόπο που δεν θα ξενίσει όσους τους απόλαυσαν υπό βροχή στο Release Athens Festival 2023, οι Βολιώτες εξακολουθούν να έχουν ως κινητήριο δύναμη τα εντυπωσιακά φωνητικά του Μιχάλη Λίβα. Πίσω του, ωστόσο, χτίζονται καταπληκτικές κιθάρες, πωρωτικώς μελωδικές γέφυρες και πυρακτωμένα ρεφρέν ("Hellstorm", "Hands Held High" "Silent Shadows"), οριοθετώντας ένα υλικό δεδομένο μεν –θυμίζει πολλές διεθνείς δόξες του παρελθόντος– εντούτοις πρωτοκλασάτο, για το οποίο δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι θα "σκότωναν" πολλές ευρωπαϊκές μπάντες του χώρου. Είναι ανατέλλουσα δύναμη οι Silent Winter και ο Σπύρος Κούκας του Rocking είχε κάθε δίκιο όταν έγραψε ότι το Utopia είναι ένα ευδιάκριτο κι αλαβάστρινο σημείο αναφοράς στη φετινή power metal σοδειά.
11. Ορέστης Ντάντος: Μοναχοπαίδια [Leap]
Λίγο μετά την ανέλπιστη, μεγάλη, δίκαιη επιτυχία με το "Νερό Στη Βάρκα" (2022) –το οποίο κράτησε ζωντανό το επίσημο ελληνικό τραγούδι σε μια αντικειμενικά δύσκολη δεκαετία– βρίσκουμε τον Ορέστη Ντάντο ν' αναρωτιέται (μεταξύ πολλών άλλων) τι μπορεί να συμβεί σαν εκραγεί ο φιλήσυχος ή ουρλιάξει, τελικά, ακόμα και ο ντροπαλός. Και καταλήγει σε 19 κομμάτια, που ζητούν 1 ώρα από την ακροαστική προσοχή μας, όντας, μουσικά, αμάλγαμα ενός Δυτικής προέλευσης ηλεκτρισμού με μια ντόπια έκφραση έντεχνης κατεύθυνσης.
Το άλμπουμ υποφέρει σε επίπεδο οικονομίας και μέτρου, αφού ορισμένα τραγούδια χαλάνε τη ροή, δίχως να προσφέρουν κάτι. Σε άλλα σημεία, όμως, σε κρατά σε συνεχή εγρήγορση με τον πυρετώδη λόγο και τα κατεβατά των στίχων, τα οποία δημιουργούν την εντύπωση ότι ο Ντάντος "απαντά" σε κάμποσους διαφορετικούς συνομιλητές για όσα τον καίνε και τον αφορούν σε προσωπικό, υπαρξιακό και κοινωνικό επίπεδο. Ο τρόπος, δε, που το κάνει, ερμηνευτικά μιλώντας, φτάνει μερικές φορές ακόμα και στις εσχατιές του ραπαρίσματος. Δεν ευστοχούν όλα, βέβαια, ενώ δεν λείπουν και στιγμές όπου οι συλλογισμοί δείχνουν να επαναλαμβάνονται. Αλλά τα τραγούδια που ξεχωρίζουν –το τρομερό "Πλειοψηχούντες", τα "Όλοι Και Μόνος Μου", "Πάμε Πίσω", "Είναι Μοναχοπαίδια"– αποτελούν αληθινό απόκτημα, αρθρώνοντας την καλύτερη (έως σήμερα) δουλειά του Αθηναίου τραγουδοποιού.
10. Παύλος Παυλίδης: Μπρανκαλεόνε [Fine!]
Αφήνοντας οριστικά πίσω τους B-Movies και μετά από έναν τολμηρό, μα αμφιλεγόμενο δίσκο με νέες ματιές σε κλασικά έργα του Γιάννη Μαρκόπουλου, ο Παύλος Παυλίδης διέρχεται το κατώφλι των 60 ετών επανερχόμενος στην οικεία τροχιά του τραγουδοποιού. Με έναν δίσκο που, περιέργως, δεν συναντήθηκε με τη γνώριμη δημοσιότητα (πλην ενός κειμένου στην Αυγή, από τον Ανδρέα Κύρκο) και φαίνεται, σε πρώτη όψη, να λαμβάνει τον τίτλο του από μια κωμόπολη της νότιας Ιταλίας, η οποία παραπέμπει και στην (γνωστή, σε μια παλιότερη γενιά) ταινία "Οι Γενναίοι του Μπρανκαλεόνε". Κατόπιν, βέβαια, διαβάζοντας το συνοδευτικό σημείωμα, ανακαλύπτεις τον φόρο τιμής του στον Νίκο Καντάρη.
Ο Παυλίδης του Μπρανκαλεόνε δεν επιδιώκει πειράματα και ηχητικά ξανοίγματα, μα στηρίζεται στις δυνάμεις που τον έθεσαν στο μουσικό μας προσκήνιο ήδη από την εποχή των Ξύλινων Σπαθιών, ποιώντας μια pop/rock μουσική με ηλεκτρονικά στοιχεία, η οποία στηρίζεται ισοβαρώς στη στιχουργική του και σε εκείνο το πικρά γλυκό ερμηνευτικό ύφος που έγινε, με τα χρόνια, σήμα κατατεθέν του. Ο ορίζοντας αυτός, πάντως, αν και δεδομένος, μόνο εξαντλημένος δεν είναι, αφού ο τραγουδοποιός εξορύσσει κάποια κομμάτια-πετράδια ("Δεν Ξέρω", "Γκωγκέν", "Παράδεισος", "Σόσιαλ"), διατηρώντας την πολύτιμη ματιά ενός παιδιού που από τα βράχια κοιτά ένα καράβι, ν' ανοίγει πανιά μες τη φουρτούνα.
9. Χαρά: Sin City [ανεξάρτητη έκδοση]
"Όσοι έχουν έρθει μόνο για το μέλι δεν κάνουν ραπ, κάνουν τσιφτετέλι", διατείνεται η Χαρά στο "Για Μας", ανοίγοντας το νέο της άλμπουμ με ένα άτυπο μανιφέστο για το πού στέκεται και τι κάνει. Έχοντας σταθερά τη Soda στο πλάι της, να δίνει τα δικά της ρέστα με beats σαν κι αυτά που οπλίζουν το εξαιρετικό "Sin City" ή το "Ptsd" –όπου συνοδεύει και η Ladele.
Εδώ, λοιπόν, λάμπει η γυναικεία πλευρά της εγχώριας χιπ χοπ κουλτούρας. Με πρωταγωνίστρια μια ράπερ από την Καλαμπάκα, η οποία μπορεί μερικές φορές να μην πιάνει τη δυναμικότητα που αναμένεις σε επίπεδο flow, όμως γράφει θαυμάσια, καταθέτοντας ρίμες που πικρίζουν, οι οποίες βρίσκουν σταθερά τον στόχο τους –το θαυμάσαμε και τον Μάιο στο "An Club", άλλωστε, όταν το κοινό της έστησε κερκίδα στο "Hot" ή στο "Ξέρω", ραπάροντας ενθουσιωδώς μαζί της "κάναμε λάθη, έχουμε πάθη, αν θες απάντηση έλα και πάρ'τη". Υπάρχει χάρισμα στο Sin City, αλλά και μια σφιχτοδεμένη συνοχή, που επιτρέπει να αρθρωθεί ένα άλμπουμ χωρίς σκαμπανεβάσματα ενδιαφέροντος.
8. Lowkey: SCREW U! [Under Pressure Cltv.]
Αργόσυρτο, μουρμουριστό ραπ σε θλιμμένους τόνους, σύγχρονες, προσεγμένες παραγωγές με καθαρές επιφάνειες και "σκοτεινιασμένη" trap ταυτότητα, στίχοι που γενικώς αποφεύγουν τα ψευτομαγκέ βρισίδια και τις ευκολίες για τα λεφτά, τις γυναίκες, την παρανομία: παρότι το γενικότερο πλαίσιο δεν είναι ξένο ως προς αυτόν τον περιθωριακό, λαϊκό κόσμο, εδώ βλέπουμε άλλα πράγματα να προβάλλονται σε πρώτο πλάνο.
Ο "δικός μας" Lowkey δεν έχει σχέση με τον συνονόματό του Βρετανό ράπερ: παραμένει μια νεφελώδης φιγούρα, με χαμηλά νούμερα ακροάσεων στις ψηφιακές πλατφόρμες, για την οποία δεν θα βρίσκεις εύκολα στοιχεία. To ραπάρισμά του, βέβαια, χρειάζεται περαιτέρω χτίσιμο. Σε αντίθεση, όμως, με τους πολυσυζητημένους τράπερ που κάνουν θραύση στα ελληνικά σχολεία, θέλει περισσότερο να μιλήσει για τις ανασφάλειές του με το χρήμα ("Hublot!") ή για το πώς μουδιάζει μερικές φορές από το αλκοόλ, νιώθοντας κατάμονος ("Apithano!"), παρά να κάνει φιγούρα. Δείχνοντας, έτσι, ότι η trap, χωρίς ν' απεμπολήσει τα χαρακτηριστικά της, μπορεί να αποκτήσει κι ένα διαφορετικό πρόσωπο, με περισσότερες καλλιτεχνικές αξιώσεις.
7. ΟΙΚΟΙ2310: Με Ταυ Κεφαλαίο [Oἴκοι2310]
Συνταξιοδοτήθηκαν ποτέ ο Θανάσης Χονδρός και η Αλεξάνδρα Κατσιάνη; Επισήμως, ναι –ως εκπαιδευτικοί, τουλάχιστον. Αλλά και ως καλλιτέχνες, ίσως πει κανείς: δεν ανακοίνωσαν τη διακοπή των δημοσίων δράσεών τους, το 2004; Αληθεύει. Όμως τα "εν οίκω" μη εν δήμω· και Oἴκοι2310, με ψιλή και οξεία, σημαίνει "στο σπίτι". Άλλωστε η Αρετή Λεοπούλου μας προειδοποίησε, ήδη από το 2019, ότι κάτι εξακολουθεί να τρέχει εκεί στην οικία τους, στη Θεσσαλονίκη, ανάμεσα σε συζητήσεις, οικογενειακούς μαραθώνιους στη φύση και σπιτικές μαρμελάδες.
Έτσι είναι. Και το άλμπουμ Με Ταυ Κεφαλαίο έρχεται να υπενθυμίσει εμφατικά τον ήχο και τον λόγο του διδύμου, συνεχίζοντας –έστω από σπιτική βάση, πλέον– την πάγια θέση τους για μια "εκ προθέσεως ανατροπή της πολιτιστικής κοινοτοπίας και του κοινωνικού κατεστημένου". Εδώ, λοιπόν, διερωτήσεις για την τέχνη μπλέκονται με τη μισαλλοδοξία της διπλανής πόρτας ("Οι Συλλέκτες") ή με σκηνικά σαν κι αυτό της "Εξομολόγησης", όπου καλλιτέχνης με αλτσχάιμερ απεικονίζεται να μπαίνει σε μουσείο και να στέκεται μπροστά σε έργο του. Μέσα σε (περίπου) 17 λεπτά, η εγχώρια πειραματική έκφραση έγινε λίγο πιο πλούσια.
6. Σαβίνα Γιαννάτου, Φλώρος Φλωρίδης, Barry Guy & Ramón López: Kouartéto [Maya Recordings]
Ηχογραφώντας παρέα στην Ύδρα, οι τέσσερις συνεργάτες ξεκίνησαν από οικεία εδάφη: όσο "παράξενη" κι αν φαίνεται αυτή η μουσική στα αφτιά που είναι μαθημένα μόνο σε τραγούδια, έχει, πλέον, τη δική της ιστορία. Έτσι, δεν είναι η πρώτη φορά που ακούμε τη Σαβίνα Γιαννάτου να επιδίδεται σε τέτοιους αυτοσχεδιασμούς με τη φωνή της, συνοδευόμενη από το κοντραμπάσο του Barry Guy, από τα ντραμς και τα τάμπλα του Ramón López και, ασφαλώς, από τις κορυφαίες αυτοσχεδιαστικές διαδρομές του Φλώρου Φλωρίδη στο κλαρινέτο. Ενδεχομένως, λοιπόν, να υπάρχει, πια, ένας ύφαλος όσον αφορά τη σημαία του "μη προαποφασισμένου" της σχετικής ηχητικής κουλτούρας, αφού το θεμέλιο μπορεί να μην είναι αυστηρά "αποφασισμένο", βασίζεται, όμως, σε κεκτημένα με γνώριμο "σχήμα".
Μικρό το κακό, πάντως, όταν εξακολουθεί να παράγεται τόση ομορφιά, δείχνοντας πόσο πολυπρόσωπη μπορεί να αποβεί μια τέτοια διεθνής σύμπραξη, σαν της προσφέροντας οι ανοιχτωσιές για να "τρέξει" ελεύθερα. Ζηλευτή η χημεία και η επικοινωνία της τετράδας, αληθώς ασυμβίβαστες οι ρευστές τους εξερευνήσεις μετά το σήμα της εκκίνησης, στα πλέον λαμπρά τους ο Φλωρίδης με τη Γιαννάτου, η οποία αποτυπώνεται λες και είναι ιέρεια κάποιας παμπάλαιης λατρείας, δοσμένη σε ξεχασμένα, φρενιτώδη τελετουργικά. Στα "Ydra 3", "Ydra 5" και "Ydra 7" συμβαίνουν θαυμάσια πράγματα, ενώ πολύ επιτυχημένα εισέρχονται στο όλο σύμπαν και οι πιο δομημένες επιλογές ενός ντόπιου νανουρίσματος και δύο τραγουδιών από το Ισραήλ και την Αλβανία· δίνοντας την ευκαιρία στο κουαρτέτο να ξετυλίξει κι άλλες πτυχές των δεξιοτήτων του.
5. Joel Lyssarides & Γιώργος Προκοπίου: Arcs & Rivers [ACT]
Ο Σουηδός πιανίστας της τζαζ με τις κυπριακές ρίζες είχε αποκαλύψει στο "α" ότι ετοιμάζει μια συνεργασία με έναν Έλληνα δεξιοτέχνη του μπουζουκιού ήδη από το 2023, όταν ήρθε για την πρώτη του συναυλία στην Αθήνα. Φέτος, λοιπόν, ακούσαμε και θαυμάσαμε το αποτέλεσμα αυτού του πειράματός του με τον Γιώργο Προκοπίου –ο οποίος λαμβάνει μια σπάνια θέση στη διεθνή τζαζ ιστορία, που ως τώρα κατείχε, νομίζω, μόνο ο Ιορδάνης Τσομίδης. Και απ' ό,τι φαίνεται δεν είμαστε οι μόνοι θαυμάζοντες, διαφορετικά το Arcs & Rivers δεν θα ευτυχούσε να εκδοθεί από μια εταιρεία με το κύρος και το εκτόπισμα της ACT. Σε επίπεδο δυνατοτήτων, λοιπόν, δίνεται εδώ ένα σημαντικό εφαλτήριο στο μπουζούκι, για να μπει, ίσως, πιο δυναμικά στις παγκόσμιες τζαζ κι αυτοσχεδιαστικές ηχογραφήσεις.
Οι δύο συνεργάτες έχουν θαυμαστή επικοινωνία κι αυτό τους βοηθά να εκφράσουν πολύ καθαρά τα συναισθήματα που εκπέμπουν τα παιξίματά τους, τα οποία κυμαίνονται από τη μελαγχολική νοσταλγία του "Anamnesis" ως τον πανηγυρικό τόνο που χαρακτηρίζει τη διασκευή τους στο "Zafeirious Solo" (του σολίστα Στέλιου Ζαφειρίου). Ο Lyssarides, μάλιστα, αισθάνεται πολύ άνετα ακόμα και όταν τα πράγματα αποκτούν ελληνικότερη χροιά –όπως στα "Kamilieriko Road" και "A Night In Piraeus", για παράδειγμα, στα οποία εφορμά με τρόπους που φέρνουν κατά νου τον Charles Mingus, ίσως και τον Esbjörn Svensson. Ο Προκοπίου, με τη σειρά του, παίζει λιτά και μεστά και είναι σε θέση να συμπληρώνει ωραία το πιάνο, χωρίς να το καπελώνει με τον πιο ιδιαίτερο και folk χαρακτήρα που έχει το μπουζούκι ("Echoes", "Arcs").
Από εκεί και πέρα, ξανοίγονται εμφανή περιθώρια και για πιο φιλόδοξες συνθέσεις απ' όσες ακούμε εδώ. Αυτό, όμως, αφορά το ασχημάτιστο μέλλον. Ως προς το παρόν, δεν γίνεται να μείνεις πιο ικανοποιημένος από μια τέτοια πρώτη συνάντηση, σε επίπεδο βιρτουοζιτέ και δημιουργικού οράματος.
4. ILIOS & Massimo Pupillo: Ploutonion [Antifrost]
Τόσο ο ILIOS, όσο και η Antifrost (του) αρέσκονται –σύμφωνα με τον έξοχο αυτοπροσδιορισμό του label– στη δημιουργία "ακραίων ηχητικών σουβενίρ". Και δεν θα ξεχάσω ότι, κάποτε που τον είχαμε καλεσμένο μας στο ραδιόφωνο με τον Στυλιανό Τζιρίτα, έπαιρναν ακροατές στο τηλεφωνικό κέντρο του σταθμού, ανήσυχοι ότι κάτι είχε χαλάσει.
Έχει τη σημασία του, λοιπόν, που εδώ λοξοδρομεί λίγο από αυτόν τον ελεύθερο κι αντισυμβατικό ορίζοντα και παραδίδει μια δουλειά πιο "τακτοποιημένη", με λιγότερο "ακραίο" χαρακτήρα, τιμώντας τη συνεργασία με τον Ιταλό μουσικό και συνθέτη Massimo Pupillo (τον οποίον ίσως κάποιοι ξέρουν ως μπασίστα των Zu). Μπάσο, ηλεκτρονικά, field recordings, ενίοτε κάποια κρουστά και μερικές φωνές, εκκινούν εντυπωσιακά με το "Boedromion". Δίνοντας το στίγμα μιας σύμπραξης που εγγράφεται μεν στον πειραματισμό, διατηρώντας όμως και μια εγκεφαλική electronica όψη, η οποία κάλλιστα θα χωρούσε σε έναν δίσκο από το ζενίθ των Orbital.
Η σύνθεση, εντωμεταξύ, εξελληνισμένη σε "Βοηδρομιών", μας οδηγεί στην αρχαία Ελλάδα και στον θεό Απόλλωνα, με το Ploutonion του τίτλου να απηχεί το Πλουτώνειο της Ελευσίνας, άρα και το σύμπαν των μυστηρίων της. Σύντομα, άλλωστε, το "Pyanepsion" ("Πυανεψιών") ορθώνεται ως μουσική τελετουργία ενός απόκοσμου, χθόνιου μαζί και θεϊκού ενδιάμεσου σύμπαντος, κάνοντάς σε να αισθάνεσαι λες και αναμένεις την επαν-ανάδυση του μυθικού βασιλιά Ερεχθέα μέσα από το φάσμα του Χρόνου, πριν η όλη εμπειρία σβήσει καθαρτικά στο μακρινό, ομαδικό τραγούδι που αντηχεί στο φινάλε "Metageitnion". Φτιαγμένος με τόσα λίγα, τούτος ο εξαιρετικός δίσκος σε κάνει να φαντάζεσαι πολλά, "ταξιδεύοντάς" σε μακριά με την πιο ουσιαστική σημασία αυτής της τόσο ξεφτιλισμένης από το lifestyle λέξης.
3. Μνήμα: Καταραμένα Λείψανα [Forbidden Keep, His Wounds & Atrocity Altar]
Νεκρομαντικής τρέλας συνέχεια για τους Μνήμα, οι οποίοι έθεσαν φέτος το ωμό τους black (katrami) metal στην υπηρεσία της ταφικής οδύνης. Θέλησαν, δηλαδή, να εκφράσουν τη στιγμή εκείνη των ελληνικών κηδειών όπου βασιλεύει, για λίγο, η ανεξέλεγκτη απελπισία απέναντι στον ύστατο αποχαιρετισμό των αγαπημένων προσώπων –εκείνη που εκδηλώνεται με γοερά ουρλιαχτά, με τραβήγματα μαλλιών και άλλες ξέχειλες συναισθήματος πρακτικές– καθώς και μια αταβιστική αγωνία με πολύ αρχέγονες καταβολές, σχετική με τη συνειδητοποίηση του Ανθρώπου για το γεγονός του θανάτου: διόλου τυχαία, φτάνει μια στιγμή όπου, μέσα από τον ορυμαγδό, αναδύεται μια φωνή που μας προτρέπει να μην ξεχνάμε ότι τα πάντα πεθαίνουν.
Εδώ, λοιπόν, περπατάμε σε ιδιαιτέρως ερεβώδη και ηχητικώς ακραία μονοπάτια, όπως αποκαλύπτει ευθύς εξαρχής το μεγαλειώδες –με τον ωμό, κοκκώδη τρόπο του– "Cursed Relics, Cursed Soil". Λίγο μετά, βέβαια, στο εκπληκτικό "Μνήμα", τα πράγματα αποκτούν μία ακόμα διάσταση, αφού υποψιάζεσαι ότι το κάλεσμα του μυστηριώδους αυτού σχήματος (7 χρόνια μετά το ξεκίνημά τους εξακολουθούμε ν' αγνοούμε ποιοι είναι) δεν αφορά μόνο την πανανθρώπινη ενατένιση στον θάνατο, μα και την προσωπική μάχη του καθενός μας με τους εσωτερικούς του δαίμονες.
Σαλιάρικα υστερικό, ανερυθρίαστα ζοφερό, αλλά, ενίοτε, και υποδόρια ή ξεκάθαρα μελωδικό (ακούστε, λ.χ., τι χτίζεται στα 12 λεπτά του "Worship The Black Flame"), αυτό το αλμπουμ μπορεί να μην είναι για κάθε αφτί, είναι, όμως, φοβερό. Ναι, και με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, αν θέλετε.
2. Μαρίνα Σάττι: Π.Ο.Π. (ΕΡ) [Minos-EMI]
Ναι, είναι ΕΡ. Φύσει λιγότερο ολοκληρωμένο από ένα άλμπουμ, δηλαδή, και με την αίσθηση ότι μαζεύτηκαν πρόχειρα διάφορα πράγματα (το "Tucutum", λ.χ., που προϋπήρχε ως ψηφιακό single), ώστε να πλαισιώσουν το "Ζάρι" και τον ντόρο που ξεσήκωσε, εκπροσωπώντας μας στη φετινή Eurovision. Ωστόσο, μερικά άλμπουμ –ακόμα και αυτής της λίστας– δεν έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, να ξέρετε. Επιπλέον, το ΕΡ έβγαλε και το δικό του σουξεδάκι ("Λαλαλαλα"), ενώ και το κοινό που στάθηκε απέναντι στα ηχητικά ανακατέματα της Σάττι δεν άργησε να συγκινηθεί με την "Ανατολή", η οποία κολάκεψε με χάρη τη ζώνη ασφαλείας τους.
Τελικά, όμως, έχουν σημασία όλα τούτα τα τριγύρω ή το αν εγκρίνουμε –ή όχι– τη συνεργασία με τον Λευτέρη Πανταζή στο ακροτελεύτιο "Mixtape" ή τα νταλαβέρια με τα όσα εκπροσωπεί η συμμετέχουσα Κατερίνα Σαλακά; Μικρή, θα πω εγώ. Γιατί, ναι, περιμένουμε, γενικά, κάτι πιο βαρυκόκκαλο από τη Μαρίνα Σάττι, η οποία δεν είναι πυροτέχνημα. Αλλά, για την ώρα, κανείς/καμία δεν προξένησε τόσες συζητήσεις για το τι μπορεί να είναι ελληνικό τραγούδι με λαϊκό πρόσωπο στον 21ο αιώνα, κανείς/καμία δεν κατέθεσε με παρρησία μια διονυσιακή πρόταση σαν εκείνη που διέθετε το "Ζάρι" και κανείς/καμία δεν συνέχισε τόσο θεαματικά τον διάλογο της εντοπιότητας με την επίκαιρη Δύση (και όχι με τη Δύση του 1970, του 1980 ή του 1990). Ώστε να αναγκάσει τη μαζική κοινωνία (τους πάντες, σχεδόν), να εκφράσουν άποψη (άρα να θέσουν και αιτήματα), κάνοντας, παράλληλα, μια μεγάλη αγκαλιά προς ό,τι σνομπάρουμε, συνήθως, ως τέχνη χαμηλής ποιότητας. Ε, αν μετά από όλα αυτά δεν αξίζει στο Π.Ο.Π. μια περίοπτη θέση σε μια δημόσια λίστα με προτάσεις από τη δισκογραφική συγκομιδή του έτους, τότε μάλλον δεν έχει πια νόημα να βγάζουμε τέτοιες λίστες στον Τύπο: έχουμε και τα social media, να βαυκαλιζόμαστε με την αφεντιά μας.
Και όσοι δεν τα θέλουν έτσι τα πράγματα; Όσοι δεν τα θέλουν έτσι τα πράγματα, ας μη κομίζουν στο τραπέζι μόνο τη γκρίνια τους. Ας μας πουν ποιο είναι εκείνο το εκτός πίστας σύγχρονο ελληνικό τραγούδι με τη δια-ηλικιακή δυναμική απεύθυνσης στους πολλούς και τη θέληση να βάζει (και) καλλιτεχνικά στοιχήματα που δεν έχουμε πάρει χαμπάρι και θα έπρεπε να προβάλλουμε, αντί της Σάττι. Γιατί αυτό λείπει σήμερα, όχι οι ωραίοι δίσκοι από τις μικρές, ψαγμένες κοινότητες, με τους οποίους είναι γεμάτη, άλλωστε, και η παρούσα 25άδα. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, μια θαρραλέα συζήτηση για τα όσα δεν έχουμε, πια, πριν εκλείψουν ή παρακμάσουν ανεπιστρεπτί τα 1980s/1990s είδωλα που κρατάνε την όλη φάση ζωντανή, πότε δικαίως, πότε τεχνηέντως. Και μετά, ναι, να βάλουμε και τις γκρίνιες μας και να ψάξουμε και τι μπορεί να είναι "alternative" αυτού.
1. ΛΕΞ: Γ.Τ.Κ. [Τ.Γ.Κ./Veego]
Στα 6 χρόνια που πέρασαν από όταν χαιρέτισα το 2ΧΧΧ (2018) ως ορόσημο για τον ελληνικό 21ο αιώνα –για λογαριασμό ενός άλλου μέσου, σε καιρούς, ας θυμίσω, που ελάχιστοι στον mainstream Τύπο έγραφαν για το εγχώριο χιπ χοπ– ο ΛΕΞ γιγαντώθηκε σε μέγεθος το οποίο ξεπέρασε τα σύνορα του είδους του, γενόμενος αυτό το "συλλογικό σημείο αναφοράς" που γράφει και ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου στο Luben, σε ένα φετινό κείμενο που πρέπει, θεωρώ, να διαβάσει όποιος ενδιαφέρεται να ενσκύψει στο θέμα.
Το ίδιο κάλεσμα, ωστόσο, θα κάνω και για το αντίστοιχο πόνημα του Γιάννη Ιωάννου στην "Καθημερινή" της Κύπρου. Όχι μόνο για το ατόφιο περιεχόμενο, αλλά κι επειδή ο Γιάννης, μαζί με τον Τάσο Μαγιόπουλο, υπήρξαν καθοριστικές μορφές για το ξάνοιγμα της εγχώριας μουσικής δημοσιογραφίας στο χιπ χοπ. Τώρα που φτάνω, πια, να γιορτάζω 20 έτη καριέρας στον χώρο, νομίζω ότι δικαιούμαι να βάλω μερικά πράγματα από τα όσα κάναμε και όσα αφήσαμε σε μια κάποια προοπτική, πριν τα σαρώσει όλα η λήθη των ιντερνετικών ταχυτήτων.
Βέβαια, η κορυφή του 2ΧΧΧ δεν γίνεται να ξαναπατηθεί, τουλάχιστον από τον ίδιο τον ΛΕΞ: όσο κι αν τον θαυμάζουμε, δεν είναι υπεράνθρωπος κι αυτό το νιώσαμε καλά το 2022, όταν έβγαλε το Μετρό· έστω κι αν ήταν άλμπουμ ικανό να μπει ψηλά στα "της χρονιάς μας". Αλλά το να αγγίζεις εκ νέου τις παρυφές των μεγαλείων σου, δεν είναι καθόλου μικρό πράγμα. Ειδικά αν δεν μιλάμε για έναν νεαρό ράπερ, που έχει τον χρόνο με το μέρος του, μα για έναν Θεσσαλονικιό εκπρόσωπο του χώρου ο οποίος έχει, πια, σαρανταρίσει και βρίσκεται, ήδη, κάμποσο καιρό στο κουρμπέτι.
Στο Γ.Τ.Κ., λοιπόν, ήδη από τα εκπληκτικά "3000 Στροφές" και "Χειρότερη Γενιά", ο ΛΕΞ –πάντα παρέα με τα λιτά, μελαγχολικά μπιτάκια του Dof Twogee– συζητά με θάρρος και με αφοπλιστική αξιοπρέπεια για το ποιος είναι και τι κάνει, μη διστάζοντας να αποκαλύψει και τα ψέματα που είπε τόσο ο ίδιος, όσο και η κουλτούρα του. Γίνεται, έτσι, ένας σπάνιος σταρ/αντι-σταρ, γιατί δεν εκμεταλλεύεται το τώρα που γυρίζει ώστε να δρέψει δίκαιες δάφνες και να βολευτεί κάπου στο στερέωμα των κυρίαρχων καλλιτεχνικών μας, μα προτιμά να συνεχίσει να μας απευθύνεται από τον ορίζοντα όπου αισθάνεται ότι γεννήθηκε η ματιά και η αλήθεια του. Κι ας είναι ο καλύτερος απ' όλους τους ράπερ μας, ένας δημιουργός ικανός να ανακατέψει τις προνομιούχες έγνοιες ημών της ελίτ για την υψηλή και τη χαμηλή κουλτούρα καλύτερα κι από τη Μαρίνα Σάττι και να δέσει τις αγαπημένες μνήμες των παλιότερων από τη "Φρουτοπία" με ρίμες αιχμής για ένα λαϊκό σήμερα στα σύνορα του περιθωρίου, που ακούει Δημήτρη Μητροπάνο, μιλά τα δικά του ελληνικά κι αποζητά να μην ενώνεται σε γιορτές μονάχα σε κάποιον θάνατο.
Εντωμεταξύ, δεν ξέρεις τι να πρωτοδιαλέξεις και πού να σταθείς –στις "Νυχτερίδες", στην "Αλήτικη Αγάπη", στο "Κονιάκ", στο "F.K.A.", στη "Μωβ Βροχή"; Σε κάθε τραγούδι του Γ.Τ.Κ., δίπλα στα μπιτάκια του Dof και στις γνώριμες, καταθλιπτικά "κουρασμένες" ερμηνείες του ΛΕΞ, ανθίζουν στίχοι κεντημένοι σταυροβελονιά, σε διαρκή ζύμωση με τις υπαρξιακές μας διερωτήσεις εν μέσω ενός όλο και πιο μπερδεμένου και πιεστικού "εκεί έξω". Οι οποίοι κρίνονται ως έτη φωτός απέχοντες απ' ό,τι γράφεται σήμερα στο εγχώριο στερέωμα: απλά με την παρουσία τους και την ένταση των λέξεών τους, απαιτούν από το ελληνικό τραγούδι να επανακοινωνικοποιηθεί, σταματώντας να μηρυκάζει, να ομφαλοσκοπεί και να αναπολεί, χαμένο σε μικρές αφηγήσεις, από ατομικά καταφύγια αναχαιτίσης της καταιγιστικής αποσπασματικότητας των καιρών μας. Ώστε να αφήσει τα ήξεις αφήξεις και να ξαναμιλήσει για τη ζωή μας, άρα, ναι, και Για Την Κουλτούρα μας.
Διαβάστε Επίσης
