Μια από τις πιο ζωντανές θεατρικές εμπειρίες επιστροφής στις αίθουσες μετά τον covid ήταν για μένα η βραδιά που είδαμε τον "Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού” σε ένα κατάμεστο θέατρο σιγοτραγουδώντας μαζί με το παλλόμενο, κάτω των 30 σε μεγάλο βαθμό ακροατήριο τους το τραγούδι του Βάιου Πράπα σε στίχους του Πάνου Βλάχου που έδωσαν το δικό τους ρυθμό στην παράσταση του Γιάννη Κακλέα που συνέχισε επί χρόνια να γεμίζει θέατρα και κλείνει τον κύκλο της σύντομα:
Ένα τυχαίο γεγονός
μια νύχτα με αστέρια
που βρέθηκε αναρχικός
σε λάθος μπάτσου χέρια
Κι απ' το ανοιχτό παράθυρο
έπεσε μοναχός του
γιατί πολύ τον τρέλανε
ο άλλος εαυτός του
Ξαναθυμήθηκα την αίσθηση της παράστασης, η οποία προφανώς βρήκε απήχηση χάρη και στον τρόπο με τον οποίο συνομίλησε με τη δυστοπική ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης εντάσσοντας διαφορετικά σχόλια από την επικαιρότητα, με αφορμή το "σάλο” που ξεσήκωσε βίντεο με τη φράση "Μέσα σε ένα σάκο βάλτε 'Αδωνι και Πορτοσάλτε” που ερμήνευε ο τραγουδιστής-ηθοποιός Πάνος Βλάχος σε κάποιο live και τις αντιδράσεις του Υπουργού Υγείας και του δημοσιογράφου, με τον τελευταίο μάλιστα να αναφέρει ότι σκοπεύει να προσφύγει στη δικαιοσύνη καθότι "χιούμορ με προτροπή σε φόνο δεν υπάρχει”. Δεν κατάφερα να βρω τους υπόλοιπους στίχους του τραγουδιού - τι σημασία έχει άλλωστε σε μια εποχή που δεν έχουμε τον χρόνο να τοποθετήσουμε οτιδήποτε μέσα σε κάποιο πλαίσιο και αρκούμαστε σε μια αποσπασματική αλίευση λέξεων για να στήσουμε κατηγορητήρια - δεν μπορώ όμως, ανεξαρτήτως της όποιας καλλιτεχνικής αποτίμησης, να μην αισθανθώ την ανάγκη να υπενθυμίσω για μια ακόμη φορά ότι η αντίληψη που θέλει την τέχνη και τη σάτιρα να εκλαμβάνονται στην κυριολεξία τους, πόσο μάλλον να κατηγορούνται ότι ενδέχεται να υποκινήσουν βίαιες και εγκληματικές πράξεις είναι επικίνδυνη. Ακόμη κι αν οι εν λόγω αναφερόμενοι έχουν όντως δεχθεί πραγματικές επιθέσεις στον ιδιωτικό τους χώρο στο παρελθόν.
Είναι σαν να λέμε ότι για τον απαράδεκτο βανδαλισμό του concept store "Polyamorous" με τη λογική ότι ευθύνεται για τον εξευγενισμό των Εξαρχείων, όπως είχε συμβεί στο παρελθόν και με νέο βιβλιοπωλείο της περιοχής, φταίνε τα δεκάδες άρθρα και posts που παρουσιάζουν άλλοτε με κριτικό και άλλοτε με χιουμοριστικό τρόπο το πώς τα concept stores, τα μαγαζιά με φυτά, καφέ με γάλα αμυγδάλου και χιπστερ αισθητική ή ακόμη και τα airbnb αλλάζουν ραγδαία τις πόλεις και σηματοδοτούν νέες πραγματικότητες για τους κατοίκους τους. Είμαι σίγουρη ότι αρκετοί από μας που έχουμε εκφράσει με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο αντίστοιχες απόψεις μπήκαν, κακώς κατά τη γνώμη μου, στον πειρασμό να αναρωτηθούν μαθαίνοντας την είδηση για τον βανδαλισμό, αν έχουν συμβάλει με τον τρόπο τους στην επώαση αυτής της βίας.
Στην εποχή της κουλτούρας της ακύρωσης και της έκτασης που έχουν πάρει τα λαϊκά δικαστήρια στα social media και τον Τύπο, έχει σημασία να διατηρούμε τη σοβαρότητά μας, να μην υποθάλπουμε τη λογοκρισία και να μην τσουβαλιάζουμε τα πάντα βάζοντας στο… σάκο κάθε προσπάθεια κριτικής, χιούμορ, σάτιρας ανεξαρτήτως του πόσο λαϊκίστικη ή και ανέμπνευστη ακόμη μπορεί να είναι αυτή, ως επικίνδυνη και προσβλητική. Θα είχε ενδιαφέρον να αναλύσει κανείς την ίδια την απήχηση του Βλάχου μες στην εποχή της και τη μουσική της, αντί να αναλωνόμαστε στο αν είναι ο νέος Μπρεχτ και στο αν "άλλο η σάτιρα κι άλλο ένα τραγούδι” - το ακούσαμε κι αυτό! - λες και στις συναυλίες πρέπει να μπαίνει ταμπέλα στην είσοδο που να ειδοποιεί αν θα θιχθούν πρόσωπα και πράγματα, ή στους "Σφήκες” της Κιτσοπούλου έπρεπε να… μπαίνεις με υπεύθυνη δήλωση του γονέα για να είμαστε σίγουροι ότι όσοι προσήλθαν είχαν δει την ανακοίνωση του Εθνικού Θεάτρου ότι η παράσταση απευθύνεται σε θεατές άνω των 15.
Η τέχνη είναι τέχνη, η δημοσιογραφία είναι δημοσιογραφία, η κριτική είναι κριτική, η πολιτική είναι πολιτική, και, εκτός από περιπτώσεις που αποδεικνύεται συντονισμένη επαφή με εγκληματικές οργανώσεις και υποκίνηση σε εγκλήματα μίσους, καλό είναι να αφήνουμε τον καθένα και την καθεμία να κάνει τη δουλειά της.
Η τέχνη είναι τέχνη, η δημοσιογραφία είναι δημοσιογραφία, η κριτική είναι κριτική, η πολιτική είναι πολιτική, και, εκτός από περιπτώσεις που αποδεικνύεται συντονισμένη επαφή με εγκληματικές οργανώσεις και υποκίνηση σε εγκλήματα μίσους, καλό είναι να αφήνουμε τον καθένα και την καθεμία να κάνει τη δουλειά της. Ας μην ξεχνάμε ότι οι θεατές, αναγνώστες, πολίτες δεν είναι άβουλα όντα και έχουν τη δική τους κρίση και η… δουλειά τους είναι να επεξεργάζονται τα εκάστοτε δεδομένα μες στο πλαίσιο που παρουσιάζονται. Γιατί τελικά πόσο πιο επικίνδυνη είναι η φράση του Βλάχου από τα συνθήματα των γηπέδων και το πανό "Κανένα παιδάκι στα χέρια των ΛΟΑΤΚΙ” που είδαμε να περιφέρεται στη συγκέντρωση κατά του γάμου των ομόφυλων στην οποία συμμετείχαν και εκπρόσωποι πολιτικών κομμάτων;
Ο Βλάχος απάντησε με την ανάρτηση "Οι στίχοι και η τέχνη μου δεν έχουν σκοπό να υποκινήσουν τη βία. Δεν είναι το χιούμορ και η σάτυρα που γεννούν τη βία. Βάλτε με και εμένα μέσα στον σάκο. Ίσως έτσι να έρθουμε πιο κοντά".
Κλείνοντας θα προσθέσουμε μερικούς ακόμη στίχους του από τον "Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού”, αυτή τη φορά από το Τραγούδι του Γελωτοποιού:
"Έχω περίεργες ορέξεις για λέξεις
πήρα ανάσα μα δεν την κράτησα κοίτα πως τρέχω ποτέ δεν σταμάτησα
με λόγια κοφτερά
κόβω τα φτερά
σε ψεύτες και απατεώνες
αυτούς που κλέβουν τους αγώνες που βάζουν ψέματα στα βλέμματα
όχι δεν διψάω για αίμα
θέλω να ρίξω φως στο ψέμα
σε αυτά που μένουν στα σκοτάδια
σ’ αυτούς που σκότωσαν με χάδια
άλλα λόγια γίναν ταμπούρλα
να μην κοιμούνται όλα τα βούρλα
να θυμούνται όσοι φοβούνται
και να ξυπνάνε όσοι πεινάνε
Πήγα παντού στα σοβαρά
είπα αστεία στην συμφορά”
