Συχνά-πυκνά χρειάζεται να θέσει κανείς σε ευρύτερο πλαίσιο ένα γνωστό γεγονός προκειμένου να αντιληφθεί την σημασία του σε όλη της την έκταση - και αυτό ακριβώς φαίνεται να συμβαίνει αυτές τις ημέρες με την πολύ μεγάλη υπόθεση των αποκαλύψεων που τα αρχεία των στοιχείων Paradise Papers φέρνουν στο φως. Οι "φορολογικοί παράδεισοι" που σκιαγραφούνται εκεί δεν είναι μεν... πρωτάκουστοι ακριβώς, όμως είναι αληθινά αποτροπιαστικός ο τρόπος με τον οποίο φαίνονται να έχουν καταστεί ουσιαστικά αναπόσπαστο τμήμα της λειτουργίας αμέτρητων πολυεθνικών - ανάμεσα σε αυτές και τεχνολογικών. Και, δυστυχώς, η Apple δείχνει να κατέχει εξέχουσα θέση ανάμεσα στις συγκεκριμένες, έστω κι αν φυσικά δεν είναι σε καμία περίπτωση η μόνη.
Τα στοιχεία των Paradise Papers αποκαλύπτουν πως η Apple μεταφέρει το μεγαλύτερο μερίδιο των δισεκατομμυρίων δολαρίων που συγκεντρώνει κάθε χρόνο σε χώρες με ευνοϊκή φορολογία, αξιοποιώντας την γνωστή μέθοδο της διατήρησης έδρας εκτός ΗΠΑ από το 2004. Ως εδώ τίποτε καινούργιο: παρόμοιες "τρύπες" στο παγκόσμιο φορολογικό σύστημα αξιοποιούν επίσης εδώ και πολλά χρόνια π.χ. οι Google και Microsoft, έστω και σε μικρότερο βαθμό. Όμως από το 2010 τα σχετικά ποσά της Apple άρχισαν να αυξάνονται με ρυθμό προκλητικό, κρατώντας πρακτικά τα πιο πολλά κέρδη της μακριά από φορολογία και συγκεντρώνοντας έναν πακτωλό χρημάτων που το 2014 ανερχόταν σε 140 δισεκατομμύρια δολάρια. Έως τότε ο αμερικανικός κολοσσός διατηρούσε την έδρα του στην Ιρλανδία.
Το 2014 η Ιρλανδία, υπό την πίεση και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ξεκίνησε να εφαρμόζει αντίμετρα κατά της κατάστασης αυτής - και η Apple, αντί να συμμορφωθεί με τα νέα δεδομένα και να καταβάλλει περισσότερους φόρους από τα κέρδη της, μετακίνησε την έδρα της στο νησί Jersey (γνωστό... φιλόξενο προορισμό φοροφυγάδων) και συνέχισε να ακολουθεί την ίδια πρακτική από εκεί. Αποτέλεσμα: στα τέλη του 2017 αναμένεται ν' αγγίξει τα 260 δισεκατομμύρια δολάρια σε κεφάλαια που έχουν συγκεντρωθεί εκτός ΗΠΑ.
Η Apple, φυσικά, σταθερά υποστηρίζει πως δεν πράττει ο,τιδήποτε παράνομο αξιοποιώντας επιδέξια τις φορολογικές "τρύπες" που μεθοδικά έχουν δημιουργηθεί από άλλους και διατηρούνται με τέτοιο τρόπο ώστε οι "φορολογικοί παράδεισοι" να συνεχίσουν να υπάρχουν. Τεχνικά και τυπικά μιλώντας, έχει δίκιο. Ό,τι είναι νόμιμο δεν είναι απαραίτητα και ηθικό, ωστόσο, γεγονός που ο αμερικανικός κολοσσός βολικά δείχνει να ξεχνά. Η μεγάλη στροφή της Apple, δε, στην "νόμιμη φοροδιαφυγή" αποδίδεται χωρίς περιστροφές ή αμφιβολίες σε επιλογές του Tim Cook, ο οποίος είχε εμπλοκή και επιρροή στα οικονομικά της εταιρείας πολύ πριν αναλάβει τον ρόλο του διευθύνοντα συμβούλου από τον Steve Jobs.
Πρωτοβουλίες όπως τα Paradise Papers και άρθρα όπως το παρόν δύσκολα θα αλλάξουν, φυσικά, μια κατάσταση που έχει πρακτικά συστημικό χαρακτήρα. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να γνωρίζει κανείς πώς ακριβώς εταιρείες που προωθούν μία εικόνα "άλφα" για τον εαυτό τους σε επίπεδο... PR, κινούνται με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο "βήτα" εκεί έξω, στον πραγματικό κόσμο. Δεν υπάρχει τίποτε "μαγικό" στον τρόπο με τον οποίο η Apple συγκεντρώνει ασύλληπτο πλούτο προς όφελος αποκλειστικά δικό της αντί να τον διαχειρίζεται, έστω έξυπνα, προς όφελος δικό της και του συνόλου. Την επόμενη φορά που κάποιο στέλεχος της Apple θα κάνει επί σκηνής λόγο για κάποιο "μαγικό" της προϊόν, αξίζει ν' ανακαλέσει κανείς όχι μόνο πώς κατασκευάζεται αυτό το προϊόν, αλλά και πού καταλήγουν τα κέρδη του. Η "μαγεία", φανταζόμαστε, δεν θα είναι η ίδια μετά από την σκέψη αυτή.
