Και κάπως έτσι το συμπεριληπτικό 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συνάντησε την ομοφοβική και τρανσοφοβική επικαιρότητα

"Εντάξει χαίρομαι προφανώς για τον γάμο των ομόφυλων αλλά δεν πανηγυρίζω και τόσο όσο ορισμένοι στρέιτ φίλοι μου" μου έλεγε γκέι φίλος το Σάββατο το πρωί χαζεύοντας την οδό Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη (η οποία μοιάζει να συμπυκνώνει την Αθήνα από το Κολωνάκι ως την Ομόνοια, όπως το έθεσε αμπελοφιλοσοφώντας), καθώς περπατούσαμε με τις όμορφες σομόν τσάντες του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ανά χείρας που απεικονίζουν το φιλί δυο αντρών με την πένα του σκηνοθέτη Δημήτρη Παπαϊωάννου. Σχολιάζοντας τις ταινίες που είχαμε δει στο πολύ ενδιαφέρον queer αφιέρωμα του φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ με τίτλο "Citizen Queer" αλλά και τη συγκινητική "Λεσβία" της Τζέλης Χατζηδημητρίου για την εκ των έσω φροντίδα της λεσβιακής κοινότητας της Ερεσού (πέραν της δεδομένης εγκυκλοπαιδικής αξίας ενός τέτοιου queer αρχείου και ανεξαρτήτως της όποιας ρομαντικοποίησης), η συζήτηση πήγε στο κατά πόσο το ταυτοτικό ζήτημα προβάλλεται υπερβολικά έναντι άλλων θεμάτων, τη στιγμή που ο πληθωρισμός καλπάζει, τα Τέμπη παραμένουν ατιμώρητα και η αντιπολίτευση μοιάζει πιο διασπασμένη από ποτέ. 

Δυστυχώς η επικαιρότητα το ίδιο βράδυ, με το απαράδεκτο περιστατικό ομοφοβικής/ τρανσοφοβικής επίθεσης στον ίδιο τόπο, την οδό Αριστοτέλους, με πρωταγωνιστές μεταξύ άλλων εφήβους, ήρθε να μας διαψεύσει ανατριχιαστικά επιβεβαιώνοντας τη σημασία του να διεκδικείς διαρκώς την ορατότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ και κάνοντας ακόμη πιο επίκαιρη τη θεματολογία μεγάλου μέρους του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Δεν είμαι η πλέον κατάλληλη να αναλύσω τα αίτια του φαινομένου, ως μητέρα εφήβου πάντως έχω να καταθέσω ότι το ζήτημα θέλει άμεσα θεσμικές παρεμβάσεις και παρακολούθηση, καθότι η Ακροδεξιά ρητορική έχει βρει εύφορο έδαφος στους έφηβους ανεξαρτήτως οικονομικού-κοινωνικού-γεωγραφικού-πολιτισμικού περιβάλλοντος, όπως μου επιβεβαιώνουν καθημερινά φίλοι γονείς, που δεν είναι ούτε Μακεδονομάχοι, ούτε ακροδεξιοί ούτε ΠΑΟΚτζήδες…, και, ενώ θεωρούν ότι έχουν μεγαλώσει τα παιδιά τους, συχνά μαθητές Γυμνασίου "καλών" ιδιωτικών σχολείων της Αθήνας, ως ανοιχτόμυαλους, φεμινιστές, τα βρίσκουν μια ωραία πρωία να τσιτάρουν Andrew Tate και να υπερασπίζονται την απαγόρευση των αμβλώσεων!  

Το Σημείο για τη μελέτη και την αντιμετώπιση της ακροδεξιάς και ο διευθυντής του και νυν πρόεδρος της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων Κωστής Παπαϊωάννου έχει αναλύσει, μεταξύ άλλων, τη διάχυση των ιδεών της alt-right με τον μανδύα της "προστασίας" της προσωπικότητας των παιδιών με αφορμή και τον ηθικό πανικό που ενορχηστρώθηκε με αφορμή την ταινία "Αγόρια στο Ντους” και η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, η συμπεριληπτικότητα αλλά και η χρήση των social media και το πώς να θωρακίζεσαι έναντι των fake news είναι ανάγκη να ενταχθούν άμεσα στο σχολικό περιβάλλον και όχι εν έτει 2024 να χρειάζεται να συμπληρώνουμε υπεύθυνες δηλώσεις για να παρακολουθήσουν τα λυκειόπαιδά μας ενημέρωση για την αντισύλληψη.

Επιστρέφοντας στο Φεστιβάλ και τη διεκδίκηση της ορατότητας, ο ορισμός του διάσημου και πολύ δημοφιλούς και στην Ελλάδα συγγραφέα Εντουάρ Λουί περί του αυθεντικού ως αυτού που γινόμαστε και όχι αυτό που μας επιβάλλεται από το οικογενειακό-κοινωνικό-γεωγραφικό περιβάλλον μες στο οποίο γεννηθήκαμε αποκτά άλλη βαρύτητα μες στο συγκεκριμένο πλαίσιο, όπως και η επιμονή του συγγραφέα στην ανάδειξη του ταξικού ζητήματος παράλληλα με τις διεκδικήσεις της ταυτότητας. Μας το ξαναθύμισε το κατά τ’ άλλα μάλλον διεκπαιρεωτικό ντοκιμαντέρ "Οι βίοι του Εντουάρ Λουί" του Φρανσουά Καϊγιά που είδαμε στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, όπως και τις μικρές-μεγάλες αλλαγές που μπορεί να εμπνεύσει η τέχνη και ο λόγος στις ζωές των ανθρώπων, ειδικότερα σε νεαρή ηλικία, όπως συνέβη στον γεννημένο ως Εντύ Μπεγκέλ σε ένα εργατικό περιβάλλον της επαρχιακής Γαλλία συγγραφέα που επανεπινόησε τον εαυτό του καταγράφοντάς την "Αλλαγή: μέθοδο" με σαγηνευτικό, επιδραστικό τρόπο στα βιβλία του που κυκλοφορούν στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Αντίποδες.  

Το θέμα του Παλαιστινιακού δεν έμεινε εκτός φεστιβάλ όπως διαπιστώσαμε διαβάζοντας το fake πρόγραμμα που μοίραζαν εργαζόμενοι στο χώρο του κινηματογράφου έξω από κάποια αίθουσα: στα κουτάκια που συνήθως περιλαμβάνουν τις ταινίες που προβάλλονται ανά ημέρα και αίθουσα είχαν τυπωθεί στοιχεία σχετικά με την κατάσταση στη Γάζα, εκφράζοντας τη διαμαρτυρία για την απουσία ταινιών γύρω από το θέμα της Παλαιστίνης στο φετινό φεστιβάλ ενώ στο παρελθόν είχαν γίνει ειδικές προβολές για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η Ουκρανική πραγματικότητα συνεχίζει να φτάνει στο φεστιβάλ μέσα από διαφορετικές ταινίες και φέτος, ακόμη και όπως τρυπώνει μέσα από τα νέα των ειδήσεων ή ένα παλιό Ουκρανικό τραγούδι, στο ασπρόμαυρο κλειστοφοβικό σύμπαν της κλινικής λασποθεραπείας Essentuki κάποια χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα, στα ενδότερα της χώρας που ξεκίνησε τον πόλεμο, στην ταινία του Ρώσου Ίλια Ποβολότσκι "Λάσπη". 

"Είμαι η φωνή της Βαγδάτης"

Με τον υπόγειο τρόπο της τέχνης βέβαια, η αραβική κραυγή ακούστηκε με τον πιο επιδραστικά συναισθηματικό τρόπο στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, στην ταινία που προσωπικά ξεχώρισα απ’ όσες πρόλαβα να δω, το αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ "Από τον Αμπντούλ στη Λεϊλά" της Λεϊλά Αλμπαγιάτι που έκανε διεθνή πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη. Κόρη ενός αυταρχικού με τον τρόπο του Ιρακινού αυτοεξόριστου με πολιτική δράση (και στο Παλαιστινιακό, μεταξύ άλλων) και Γαλλίδας μητέρας, η Λεϊλά μεγάλωσε ως "κανονική Γαλλίδα" χωρίς καμιά σύνδεση με την πατρίδα του πατέρα της, μια σειρά όμως τραυματικών γεγονότων την έφεραν αντιμέτωπη με τη μοίρα της χώρας καταγωγής της και η συγκεκριμένη ταινία είναι η δική της διαδρομή αυτοθεραπείας (αντί να απευθυνθεί σε ψυχολόγο, όπως είπε χαρακτηριστικά στο Q&A μετά την πρεμιέρα) μιας σειράς διαφορετικών τραυμάτων που βίωσε σε αυτό το ταξίδι.

Με τη χρήση ποίησης, μουσικής και ζωγραφικής και ως μεθοδολογικό εργαλείο η συναρπαστική προσωπική της ιστορία (που περιλαμβάνει τις δυσκολίες της ενηλικίωσης, τη σχέση της με τους γονείς της, τη δολοφονία συγγενών, μια πιθανή απόπειρα αυτοκτονίας και μια αμνησία) αρθρώνει ένα τραγούδι για τη θλίψη του αραβικού κόσμου, είναι η φωνή της Βαγδάτης, της Δαμασκού, και όχι μόνο, "Είμαι επανάσταση". Η σκηνοθέτης πέρα από τα προσωπικά της τραύματα και την αποθεραπεία μίλησε για τα τραγικά αποτελέσματα της επέμβασης των Αμερικανών στο Ιράκ με το πρόσχημα των πυρηνικών που στη συνέχεια αποδείχθηκε ότι δεν υπήρχαν κάνοντας μάλιστα μια από τις θεάτριες της κατάμεστης αίθουσας "Παύλος Ζάννας" να μας θυμίσει ότι η δική της πατρίδα, η Βρετανία συμμετείχε επίσης στο συγκεκριμένο πόλεμο τη στιγμή που η ίδια μαζί με ένα εκατομμύριο συμπολίτες/τριές της είχαν διαδηλώσει ενάντια στην εισβολή σε μια από τις μεγαλύτερες πορείες στην ιστορία της χώρας.  

Στο ταξί για το αεροδρόμιο η συνταξιδιώτισσά μου και συν-σκηνοθέτρια του ντοκιμαντέρ "Hotel Metalurg" Ζαν Νουσί (αφορά ένα από τα εγκαταλειμμένα ξενοδοχεία στο οποίο βρήκαν προσωρινό σπίτι χιλιάδες άνθρωποι που εκδιώχθηκαν βίαια από τη Γεωργία όταν έχασε την επαρχία της Αμπχαζίας το 1993 και σήμερα που το κτίριο αγοράστηκε από επενδυτή δυσκολεύονται ψυχολογικά να μεταφερθούν στο διαμέρισμα που τους παρέχει η κυβέρνηση) μου μιλά για την επίσκεψή της στο Εβραϊκό Μουσείο της Θεσσαλονίκης, αναζητώντας μια σύνδεση με τις οικογενειακές της εβραϊκές ρίζες από την πόλη, για τις πλάκες του κατεστραμμένου νεκροταφείου που όπως είχαμε δει και στην έκθεση "Ghost Cemetery” του Martin Barzilai στη PhotoBiennale 2023 το φθινόπωρο ξεπροβάλλουν ενταγμένες σε απρόσμενα σημεία της πόλης αλλά και για την εχθρική απάντηση δυο διαφορετικών πωλητών του παζαριού της Θεσσαλονίκης όταν τους ρώτησε αν έχουν παλιά βινύλια με σεφαραδίτικα τραγούδια… 

Σε αναμονή του πάρκου μνήμης του Ολοκαυτώματος στην πλατεία Ελευθερίας που ξαναέβαλε στο τραπέζι η νέα δημοτική αρχή της Θεσσαλονίκης, και εν μέσω του νέου αντισημιτισμού που παρατηρείται διεθνώς αλλά και της λογοκρισίας οποιασδήποτε αναφοράς στο Παλαιστινιακό ζήτημα αν δεν καταδικαστεί παράλληλα και κάθε φορά και η αποτρόπαια επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, που βιώνουν ειδικότερα όσοι έχουν θέσεις ευθύνης ή δημόσιο λόγω στη Γερμανία και τις ΗΠΑ, αφήνουμε εδώ αυτές τις μικρές ιστορίες και σκέψεις που δεν είναι δυνατόν να αφήνουν αμέτοχους τους θεσμούς της χώρας μας αλλά και κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο που θέλει να πάει λίγο καλύτερα ο κόσμος στο μέλλον.