Φεστιβάλ Αθηνών: Οδηγός επιβίωσης για το φετινό θεατρικό καλοκαίρι

Με το θεατρικό και χορευτικό πρόγραμμά του σε εξέλιξη από τις 5 Ιουνίου, το Φεστιβάλ Αθηνών θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον μας για τους επόμενους δύο μήνες. Επίκεντρο παραμένει η Πειραιώς 260, όμως το φεστιβάλ απλώνεται και στην πόλη, στο Ηρώδειο, το Παλλάς και το Σύγχρονο Θέατρο, αλλά και στην Παλαιά Βουλή, την Εθνική Βιβλιοθήκη, ακόμα και το Νοσοκομείο Σωτηρία και την Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου! Ο άξονας γύρω από τον οποίο κινήθηκε ο φετινός προγραμματισμός είναι ο ρόλος της τέχνης μέσα σε έναν "κόσμο που φλέγεται". Έτσι, στις θεματικές των παραστάσεων κυριαρχούν τα ζητήματα της βίας, των ταυτοτήτων –φυλετικών και έμφυλων–, της σωματικής φθοράς και της σχέσης του ανθρώπου με την τεχνολογία, ενώ η λογοτεχνία και οι πρωτότυπες δραματουργίες που εμπνέονται από τον σύγχρονο κόσμο ή που ανοίγουν διάλογο με την ιστορία συνεχίζουν να υπερτερούν έναντι της μυθοπλασίας, τόσο στις ξένες όσο και στις ελληνικές παραστάσεις.

Οι διεθνείς καλεσμένοι

Ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι άνοιξε το θεατρικό πρόγραμμα με το "Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές", που ανεβαίνει για δύο ακόμη βραδιές (6-7/6): τρία έργα του Νοτιοαφρικανού νομπελίστα Τζ. Μ. Κουτσί, συγγραφέα στον οποίο ανατρέχει συχνά ο εικονοκλάστης Πολωνός, αποτελούν το σκελετό μιας παράστασης που διερωτάται πάνω στην αναγκαιότητα της τέχνης. Θα ακολουθήσει η Γαλλίδα –βιετναμέζικης και αλγερινής καταγωγής– Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγέν, στην τρίτη της επίσκεψη στο φεστιβάλ. Πρόκειται για μια δημιουργό που αφουγκράζεται τις μικροϊστορίες καθημερινών ανθρώπων και δημιουργεί τα δικά της κείμενα ύστερα από έρευνα και μοίρασμα των εμπειριών της με αυτές των ηθοποιών. Φέτος έρχεται με το "Lacrima" (13-14/6), μια φανταστική ιστορία για τη δημιουργία ενός νυφικού για την αγγλική βασιλική οικογένεια, που δίνει την αφορμή για ένα σχόλιο για τη βία πίσω από την ομορφιά. Πολιτικό περιεχόμενο έχει η παράσταση του Λιβανέζου Ραμπί Μρουέ, "Looking for a missing employee" (17-18/6), προϊόν πολυετούς έρευνας, που στηρίζεται στην υπόθεση της εξαφάνισης ενός υπαλλήλου του υπουργείου Οικονομικών στη Βηρυτό και εκθέτει τη χειραγώγηση των ΜΜΕ σε υποθέσεις πολιτικής διαφθοράς.

H ενδιαφέρουσα συνεργασία του Γκι Κασίερς με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη στη νουβέλα του Φιλίπ Κλοντέλ, "Η αγαπημένη του κυρίου Λιν", που έκανε πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο Μάρτιο, συμπεριελήφθη στο πρόγραμμα του φεστιβάλ κι έτσι θα δούμε στην Πειραιώς (21-26/6) μια συγκινητική ιστορία προσφυγιάς και φιλίας και μαζί ένα χαρακτηριστικό δείγμα του ύφους του Βέλγου σκηνοθέτη, ο οποίος καταφεύγει στην τεχνολογία προκειμένου να μεγεθύνει τη δυναμική της ανθρώπινης ερμηνείας. Η συναρπαστική βρετανική ομάδα Forced Entertainment επιστρέφει στην Αθήνα με την παράσταση-σχόλιο πάνω στην επικοινωνία του ανθρώπου με την τεχνολογία, "Signal to noise" (26-27/6). Γνωστοί για τις ευφυείς σκηνικές δημιουργίες και τις σωματικές παραστάσεις τους, εδώ αποθεώνουν το ανθρώπινο σώμα που επιμένει να υπάρχει μέσα σε ένα τεχνητό, εχθρικό περιβάλλον.

Το ανθρώπινο σώμα απασχολεί και τη Γερμανίδα Σουζάνε Κένεντι και το φουτουριστικό μετα-θέατρό της. Στην παράσταση "ANGELA (a strange loop)" (4-5/7) συνεργάζεται με τον εικαστικό Μάρκους Ζελγκ και έχοντας ως ηρωίδα μια ασθενή γυναίκα διερευνά τη δυναμική σχέση ανθρώπου, τεχνολογίας και τέχνης στη μεταπανδημική εποχή. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα θα δούμε δουλειά του Αυστραλού Σάιμον Στόουν, σκηνοθέτη και συγγραφέα που γράφει νέα έργα πάνω σε γνωστές δραματουργίες. Εδώ έρχεται με το Internationaal Theater του Άμστερνταμ και τη "Μήδεια" (Παλλάς, 9-11/7), μια σύγχρονη διασκευή της ευριπίδειας τραγωδίας, εμπνευσμένη από την πραγματική ιστορία μιας γιατρού στο Κάνσας, που σκότωσε τον άντρα της και δύο από τα τρία παιδιά τους. Ο τραγικός μύθος τοποθετείται με φόντο τη μεσοαστική Αμερική του σήμερα, σε μια παράσταση που παρουσιάζεται συνεχώς μετά την πρεμιέρα της στο Άμστερνταμ το 2014. Ο Ούγγρος Κόρνελ Μούντρουτσο, στην τρίτη του εμφάνιση στο Φεστιβάλ, επιμένει σε ένα σύγχρονο ηθογραφικό θέατρο και στρέφεται σε θέματα εθνικής ταυτότητας στην παράσταση "Parallax" (14-15/7). Εξετάζοντας το πώς βιώνουν την εβραϊκότητα από γενιά σε γενιά τα μέλη μιας ουγγρικής οικογένειας, αναρωτιέται αν μπορεί να παραμένει κανείς ουδέτερος εν μέσω της ανόδου της ακροδεξιάς στην Ευρώπη.

Οι ελληνικές προτάσεις

Γνώριμα είναι και τα ελληνικά ονόματα που θα παρακολουθήσουμε φέτος, κυρίως καλλιτέχνες που έχουν αναπτύξει τη δική τους σκηνική γλώσσα και τους βλέπουμε συχνά στον φεστιβαλικό προγραμματισμό. Η Βαλέρια Δημητριάδου, που μας έδωσε το πολύ ενδιαφέρον "Και εφύτευσεν ο Θεός παράδεισον", έρχεται με νέο έργο το οποίο αγγίζει το θέμα του γήρατος: το "Ενενήντα" (15-18/6) δημιουργεί έναν φανταστικό μικρόκοσμο που αντιστέκεται στην εξιδανίκευση της νεότητας. Η Νικαίτη Κοντούρη σκηνοθετεί σε πανελλήνια πρώτη το μονόλογο του Μιχάλη Αλμπάτη, "Κρυπτόγαμα" (17-18/6), τον οποίο θα ερμηνεύσει ο Μάκης Παπαδημητρίου. Τόπος δράσης η κρητική επαρχία κάπου στα 80s και θέμα του η αγριότητα απέναντι σε ανθρώπους του περιθωρίου. Ιστορικό είναι το περιεχόμενο της παράστασης του Μάνου Καρατζογιάννη "50 χρόνια, μια νύχτα" (26-29/6) για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Μισό αιώνα μετά, η παράσταση, που βασίζεται σε εκτενή έρευνα, διερευνά τη σημασία στο σήμερα εκείνου του συλλογικού βιώματος αλληλεγγύης και αυταπάρνησης.

Το χορευτικό πρόγραμμα

Η παγκόσμια γλώσσα του χορού κερδίζει ολοένα έδαφος και οι χορευτικές παραστάσεις έχουν έντονη παρουσία στον φετινό προγραμματισμό. Οι Έλληνες και οι ξένοι δημιουργοί μετασχηματίζουν καίριους σύγχρονους προβληματισμούς σε θεάματα που αποθεώνουν τη δύναμη της σωματικής έκφρασης και διατυπώνουν επιτακτικά την ανάγκη της συνύπαρξης. Με παραστάσεις "αναρχικές", αυτοσχεδιαστικές και κατά των χορευτικών στερεοτύπων έρχονται ο Γιάννης Μανταφούνης, νέος καλλιτεχνικός διευθυντής της Dresden Frankfurt Dance Company, στο "À la carte" (6/6) του οποίου ό,τι παρουσιάζεται στη σκηνή διαμορφώνεται σε ζωντανό χρόνο, όπως και οι Αναστασία Βαλσαμάκη με το "The verso" (6-7/6), που αντιδρά στο τυπικό μετωπικό στήσιμο και τοποθετεί τους χορευτές και τις χορεύτριές της με πλάτη στο κοινό και η Αργεντίνα Ασελέν Παρολίν, που στην πρώτη της εμφάνιση στην Ελλάδα παρουσιάζει το "Zonder" (29-30/6), μια κωμική χορογραφική "αταξία" υπό τους ήχους του "Γαλάζιου Δούναβη". Ο Σερζ Εμέ Κουλιμπαλί από την Μπουρκίνα Φάσο επιμένει σε μια πολιτικά αφυπνισμένη εκδοχή της χορευτικής τέχνης και με το "C la vie" (12-13/6) δημιουργεί μια τελετή γκρεμίσματος του παλιού κόσμου εμπνευσμένη από την αφρικανική κουλτούρα, ενώ η δική μας Kat Válastur (Κατερίνα Παπαγεωργίου) με το "Strong Born" (13-14/7) συνομιλεί με το μύθο της Ιφιγένειας και το μοτίβο της θυσίας, χρησιμοποιώντας μουσικές και χορευτικές αναφορές από τα Αναστενάρια.

Η συναρπαστική Αν Τερέζα ντε Κεερσμάκερ επικεντρώνεται στην αίσθηση του "μαζί" με το "EXIT ABOVE - after the tempest" (Ηρώδειο, 25/6), μια μεγαλειώδη παράσταση όπου η καθημερινή, οικεία πράξη του βαδίσματος συναντάει τα μπλουζ. Το "μαζί" απασχολεί και την Τζένη Αργυρίου στο "MINTATI" (3-4/7), όμως εδώ, αντί για μπλουζ, έχουμε την ηπειρώτικη μουσική παράδοση, σε μια παράσταση που επιχειρεί να εφεύρει νέες συλλογικές τελετουργίες. Ο φόβος για την απομόνωση και τη μοναξιά που έχει επιφέρει η τεχνολογία και τα κοινωνικά δίκτυα παρακινούν το "Scared" (9-11/7) του Ηλία Χατζηγεωργίου. Μια παράσταση που εμπνέεται από τη σπουδαία Πίνα Μπάους και τη θρυλική χορογραφία της πάνω στο έργο του Στραβίνσκι φέρνει ο Καταλανός Ροζέρ Μπερνάτ με την "Ιεροτελεστία της άνοιξης" (28-30/6), ενώ το "Telos" (9-11/7) της Ερμίνα Γκόρο αποτελεί μια πρωτότυπη συλλογική σύλληψη τεσσάρων χορογράφων, που αντλούν έμπνευση από την έννοια του "τέλους" και δημιουργούν από κοινού ένα σπονδυλωτό χορογραφικό θέαμα.

Έμφαση στην Greek Agora of Performance

To Grape, o θεσμός εξωστρέφειας του Φεστιβάλ που φροντίζει για την προβολή των ελληνικών παραγωγών σε επιμελητές και διοργανωτές φεστιβάλ του εξωτερικού συνεχίζεται και φέτος. Ο Ευθύμης Φιλίππου και η Αγγελική Παπούλια συνσκηνοθετούν το έργο του πρώτου "Ετυμολογίες" (18-22/7), σε μια παράσταση-δραματοποιημένη διάλεξη που θα δοθεί στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής και θα προσεγγίζει ζητήματα Ιστορίας, γλώσσας και εθνικής ταυτότητας. Ο Ανέστης Αζάς παρουσιάζει τα "Σκυλιά" (19-21/7), μια πολιτική αλληγορία εμπνευσμένη από το πρόσφατο γεγονός της κακοποίησης ενός σκύλου στην Αράχοβα. Το κείμενο, που παίρνει ως αφορμή τους αριστοφανικούς "Όρνιθες", συνυπογράφει ο ίδιος με τους Γεράσιμο Μπέκα και Μιχάλη Πητίδη. Η Αργυρώ Χιώτη κοιτάει πέρα από τον υλικό κόσμο και επιχειρεί να δημιουργήσει έναν υπερφυσικό τόπο ανα-ψυχής στο "Αναψυκτήριο" (23-25/7): μια πολυφωνική περφόρμανς βασισμένη σε μεταφυσικές ιστορίες και θρύλους, με τη συμμετοχή ηθοποιών, χορευτών, τραγουδιστών και διάφορων καλεσμένων κάθε βράδυ. Η Γιολάντα Μαρκοπούλου επιστρέφει με την πολυπολιτισμική ομάδα μεταναστών και προσφύγων Station Athens και με το "Σφάλμα σύνδεσης" (23-25/7), μια υβριδική παράσταση για την επίδραση της τεχνολογίας στις οικογενειακές σχέσεις των προσφύγων. Στο πρόγραμμα του Grape εντάσσονται επίσης οι παραστάσεις χορού της Χαράς Κότσαλη, "Borborygmi" (19-21/7), που χρησιμοποιεί το θόρυβο ως καλλιτεχνικό αντιπαράδειγμα και εξερευνά την ευεργετική του δύναμη, και της Κατερίνας Ανδρέου, "Bless this mess" (23-25/7), όπου η χορογράφος επιχειρεί να δομήσει μια αίσθηση συναισθηματικής και πνευματικής συλλογικότητας απέναντι στο φόβο της απομόνωσης.

Επανάληψη μήτηρ μαθήσεως

Το ιδιαίτερο drag ορατόριο των Bijoux de Kant και Γιάννη Σκουρλέτη "Τραγούδια του ελληνικού λαού" επιστρέφει για τέσσερις βραδιές (15-18/6), όπως και η αυτοβιογραφική, βιωματική "Taverna Miresia*" του Μάριο Μπανούσι (23-25/7), που συμμετέχει ξανά στον προγραμματισμό του Grape. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η εξωφεστιβαλική αλλά επιτυχημένη παράσταση της Ζωής Χατζηαντωνίου για την περίπτωση της βασίλισσας Αμαλίας, "Amalia melancholia, η βασίλισσα των φοινίκων" (Σύγχρονο, 20-22/7).

Παράλληλες εκδηλώσεις

Συζητήσεις, καλλιτεχνικές επιτελέσεις, εικαστική εγκατάσταση και προβολές περιλαμβάνει ο Κύκλος Μεταπολίτευση (5-7/6), με θέμα τη διαχρονία της μεταπολίτευσης, σε επιμέλεια Ξένιας Καλπακτσόγλου, Χριστόφορου Μαρίνου και Χρήστου Χρυσόπουλου. Με αφορμή τα 80 χρόνια από τη γέννηση του Λευτέρη Βογιατζή, θα προβληθεί η κινηματογράφηση της "Αντιγόνης" (21-23/6), της μοναδικής σκηνοθεσίας του σπουδαίου δημιουργού στην Επίδαυρο. Μάλιστα, στις 22/6 θα ακολουθήσει συζήτηση με τη συμμετοχή συντελεστών της παράστασης. Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά συνεργάζεται με το Φεστιβάλ Αθηνών και προτείνει μια πλατφόρμα συνεργασίας τριάντα περίπου καλλιτεχνών με τίτλο "Τι οφείλουμε στη Δημοκρατία" και άξονα το τρίπτυχο υγεία-τροφή-γλώσσα, που θα διεξαχθεί στο Νοσοκομείο Σωτηρία (5/7), στην Εθνική Βιβλιοθήκη (6/7) και στην Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου (7/7). Για τέταρτη χρονιά διοργανώνονται, τέλος, τα Hip hop & All styles battles (15-16/6), δηλαδή χορευτικές αναμετρήσεις hip hop και street dance με την παρουσία διεθνών κριτών.