"Mama Klorin": Η Doreida Xhogu δίνει ξανά φωνή σε μετανάστριες καθαρίστριες

Σε επιμέλεια των Πάτι Βαρδάμη και Ιωάννας Παπαπαύλου πραγματοποιείται η έκθεση "Mama Klorin" της Doreida Xhogu στο The Demos Center του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, στην Πλάκα. Τα εγκαίνια πραγματοποιούνται την Παρασκευή 15 Νοεμβρίου. 

Το "Mama Klorin" ξεκίνησε το 2015 ως o νοητικός τόπος που η Doreida Xhogu δημιούργησε από την ανάγκη να πραγματευτεί μνήμες και σκέψεις για την ίδια και τη μητέρα της, ως μεταναστριών εργαζόμενων στον τομέα του καθαρισμού. Ένας χώρος που της επέτρεψε να επεκτείνει τα φυσικά όρια της χειρωνακτικής εργασίας και να διαχειριστεί το προσωπικό της τραύμα μέσα από τις διαβρωτικές ιδιότητες των καθαριστικών υλικών. Στη συνέχεια, η Doreida κάλεσε και άλλες καθαρίστριες να μοιραστούν και να αφηγηθούν τις δικές τους ιστορίες.

Διαφορετικές υλικότητες –πηλός, υγρό γυαλί, χαρτί κουζίνας, πλακάκια μπάνιου, κινούμενη εικόνα και φωτογραφία– συνθέτουν το πλαίσιο ενός συλλογικού εργαστηρίου. Οι σκληρές επιφάνειες έρχονται σε αντίθεση με την ευθραυστότητα των υλικών τους. Αραφινάριστα πήλινα γλυπτά τοποθετούνται πάνω σε αυτοσχέδιες παλέτες φτιαγμένες από ξύλα, τα οποία έχουν συλλεγεί από τον δρόμο. Ένα ρολό χαρτί κουζίνας γίνεται το προσωπικό ημερολόγιο της καλλιτέχνιδας – μια καταγραφή σκέψεων, σχεδίων, επιδιώξεων. Πλακάκια μπάνιου χρησιμοποιούνται ως βάση για έντονες ζωγραφικές συνθέσεις νεκρής φύσης που απεικονίζουν εργαλεία καθαρισμού. Η άκαμπτη επιφάνειά τους επικαλύπτεται με υγρό γυαλί, δημιουργώντας στιλπνότητα. Μας υπενθυμίζουν την ανάγκη για λάμψη και γυαλάδα που απαιτείται από τις γυναίκες στην καθημερινή εργασία του καθαρισμού.  

Η συντροφικότητα μεταξύ των γυναικών που γεννήθηκε καθώς δίπλωναν σεντόνια, σιδέρωναν ή απολύμαιναν μαζί δωμάτια ξενοδοχείων, μεταφέρεται οργανικά στον χώρο της τέχνης. Η συνεύρεσή τους εξελίσσεται σταδιακά σε μια επιτελεστική απόπειρα να ορίσουν οι ίδιες τις ιστορίες τους, μορφοποιώντας την εικαστική φόρμα. Τελικά τις καθορίζει η καθαριότητα ή την καθορίζουν εκείνες; Είναι το αποτύπωμα που αφήνουν στην εικαστική ύλη βασικότερο από εκείνο που αφήνει η χλωρίνη στα χέρια τους; Τα χέρια είναι πρωταρχικής σημασίας στο έργο της Doreida. Πρωταγωνιστούν στις στιγμές μοιράσματος που εκτυλίσσονται στο βίντεο, και αφήνουν ίχνη στα σχεδόν ακατέργαστα γλυπτά τα οποία δημιουργούν οι γυναίκες από κοινού.

Τον Οκτώβριο του 1969 η Mierle Laderman Ukeles έγραψε το Μανιφέστο για την Τέχνη της Συντήρησης (Manifesto for Maintenance Art), ένα θυμωμένο δείγμα γραπτού λόγου που στρέφει την προσοχή στην υποτιμημένη εργασία της οικιακής υγιεινής, των εργαζόμενων στη συντήρηση των δημόσιων χώρων, αλλά και στις γυναίκες που βρίσκονται στο παρασκήνιο της καθημερινότητας. Το κείμενο αυτό δοκιμάζει τα όρια της χειρωνακτικής εργασίας, της τέχνης και της μεταξύ τους εννοιοδότησης. Η Doreida, με τη σειρά της, συμβάλλει στη συζήτηση παραδίδοντας ένα παραστατικό εικαστικό αποτέλεσμα που μετατρέπει τα εργαλεία καθαρισμού σε πρώιμη εικαστική αφετηρία. Ταυτόχρονα, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να προκύψει το μοίρασμα του γυναικείου βιώματος και της φροντίδας που στηρίζεται σε έμφυλους δεσμούς και κοινοτικές πρακτικές. 

Η συνομιλία των γυναικών διατυπώνει την ανάγκη τους να συνυπάρχουν μέσα στους  περιορισμούς και τις δυνατότητες της εργατικής και μεταναστευτικής τους συνθήκης. Ιστορίες πόνου και ξεριζωμού, γέλια και χαρές, μυρωδιές και γεύσεις, μακρινοί τόποι που φαντάζουν οικείοι. Μέσα από αυτά τα στοιχεία αναδύεται η επιδραστικότητα (affect) του συλλογικού έργου τέχνης ως μια πιθανή γυναικεία στρατηγική επιβίωσης ή ως μια ανοικτή μορφή αισθητικής συγγένειας. 

Η Doreida Xhogu γεννήθηκε στη Σελενίτσα της Αλβανίας και σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, στο εργαστήριο της Αφροδίτης Λίτη. Το 2020 πραγματοποίησε την πρώτη της ατομική έκθεση με τίτλο Miniera στον χώρο πολιτισμού Ρομάντσο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Γεράνη, και τη δεύτερη ατομική Qengjat e Vegjël στο ERGO Collective το 2022. Συμμετοχές της σε ομαδικές εκθέσεις περιλαμβάνουν το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών (2017), την Ιταλική Πρεσβεία στην Αθήνα σε συνεργασία με το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο (2017 και 2019), το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών (2019), και το MOMus – Πειραματικό Κέντρο Τεχνών στη Θεσσαλονίκη (2020). Έχει συμμετάσχει στην έκθεση του 62ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με θέμα τη σάτιρα Ο κανόνας του παιχνιδιού του Ζαν Ρενουάρ (2021), και στην έκθεση του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος στο Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο (2023). Πρόσφατα πήρε μέρος στην ομαδική έκθεση That which was is now no more στον χώρο τέχνης Ιλεάνα Τούντα (2023), και παρουσίασε το πρότζεκτ Mama Klorin στο New York College υπό την αιγίδα της Αλβανικής Πρεσβείας στην Αθήνα (2024).

H έκθεση διοργανώνεται από τη Σχολή Καλών και Παραστατικών Τεχνών Frances Rich του Deree, σε συνεργασία με το The Demos Center του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Παραρτήματος Ελλάδας του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ και τη χρηματοδότηση του γερμανικού Υπουργείου Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, υπό την αιγίδα της πρεσβείας της Αλβανίας στην Ελλάδα.

Εγκαίνια: 15/11 (6-9 μ.μ.)

Info: The Demos Center του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος | 16/11/24-31/1/25 | Ώρες λειτουργίας: Τετ.-Παρ. 3-7 μ.μ., Σαβ. 12-4 μ.μ. | Είσοδος ελεύθερη

Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.