Διερευνώντας το αρχέτυπο της επικίνδυνης γυναίκας - θηλυκότητας που απειλεί την πατριαρχία, μιμούμενη τα βίαια μέσα και εργαλεία της ίδιας στην προσπάθεια αυτο-προσδιορισμού, σωτηρίας και χειραφέτησης, η ομαδική έκθεση "Φόνισσες” σε επιμέλεια Κωνσταντίνας Μελαχροινού και Ηλιάνας Φωκιανάκη παρουσιάζει έργα πέντε εικαστικών, τρεις από τις οποίες (Ελένη Καράκου, Μαρκέλλα Ξυλογιαννοπούλου, Miammy) τις γνωρίσαμε εδώ για πρώτη φορά και θελήσαμε να μάθουμε περισσότερα γι αυτές, ως ατομικότητες αλλά και ως μέρος μια νέας καλλιτεχνικής γενιάς.
Μιας γενιάς που έχει συγκεκριμένους.ες καλλιτέχνες.ιδες γονείς ή νεραϊδονονές, πιστεύει στο άμεσο και το κατανοητό, ενδιαφέρεται για τη λαϊκότητα και το "να ορίσει εκ νέου τη φτωχή τέχνη". Που αγαπά την περφόρμανς και το TikTok, πλάθει ρόλους και περσόνες, χρησιμοποιεί το βίωμά της και την υπερταύτιση ως απαραίτητο εργαλείο "καθώς προσφέρει έναν πιο προσιτό τρόπο προσέγγισης του κοινού, που έχει συνηθίσει πλέον να μην εκπλήσσεται με τίποτα”, όπως μας λέει η η Ελένη Καράκου. Η οποία στην έκθεση "Φόνισσες” πιάνεται από την τελευταία φράση του έργου του Παπαδιαμάντη και τη γυναικοκτονία της Κυριακής Γρίβα έξω από το αστυνομικό τμήμα των Αγίων Αναργύρων και δημιουργεί μια οπτικοακουστική εγκατάσταση - καμπάνια μιας πλασματικής εταιρείας με στόχο να κλείσει όσους περισσότερους συνδρομητές ταξί μπορεί (MIDWAY, ΜΕΤΑΞΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ, 2024, ανάθεση του State of Concept Athens).
Πώς προέκυψε το έργο MIDWAY, BETWEEN STATE AND HUMAN MURDER;
"Η Φόνισσα δολοφονείται στα μέσα της διαδρομής, έχοντας μπροστά της τον Θεό και πίσω της τον οργισμένο λαό για δικαιοσύνη. Αντιθέτως, η Κυριακή προσπαθεί να ζητήσει βοήθεια από τις αρχές, μη έχοντας μπροστά της τον Θεό, αλλά το αστυνομικό τμήμα ενώ πίσω της, το δολοφόνο της".
Ξαναδιαβάζοντας την Φόνισσα του Παπαδιαμάντη προσπαθούσα να βρω πως ένα τέτοιο έργο μπορεί να μεταφερθεί στο σήμερα. Κατέληξα στο ότι η διαχρονική ουσία του έργου αυτού για εμένα συνοψίζεται στην τελευταία φράση του: "Πεθαίνει στα μέσα της διαδρομής μεταξύ ανθρώπινης και θείας δικαιοσύνης". Κατά την γνώμη μου, η φράση αυτή ακροβατεί μεταξύ της ανθρώπινης ασυδοσίας και της ηθικής. Παρουσιάζει μία γυναίκα δολοφόνο μέσα από ένα πρίσμα ευαισθησίας και κατανόησης της ανθρώπινης αδυναμίας κι όχι σαν ένα τερατόμορφο πλάσμα. Έτσι, αισθάνθηκα ότι σε αυτό το σημείο υπάρχει μια γραμμική σχέση θανάτου μεταξύ της Φόνισσας με την Γυναικοκτονία της Κυριακής Γρίβα, έξω από το αστυνομικό τμήμα των Αγίων Αναργύρων. Και οι δύο γυναίκες ενώ βρίσκονται σε καταδίωξη καταλήγουν νεκρές. Η Φόνισσα δολοφονείται στα μέσα της διαδρομής, έχοντας μπροστά της τον Θεό και πίσω της τον οργισμένο λαό για δικαιοσύνη. Αντιθέτως, η Κυριακή προσπαθεί να ζητήσει βοήθεια από τις αρχές, μη έχοντας μπροστά της τον Θεό, αλλά το αστυνομικό τμήμα ενώ πίσω της, το δολοφόνο της. Ο τίτλος του έργου είναι μια παράφραση της φράσης του Παπαδιαμάντη, που υπογραμμίζει την αδικία και όχι τη δικαιοσύνη.
Πώς αποφάσισες να αξιοποιήσεις τη φράση "Το περιπολικό δεν είναι ταξί" που μας στοιχειώνει ακόμη ως μια ειρωνική διαφήμιση;
Πολλά από αυτά τα περιστατικά δεν φτάνουν ποτέ στα αυτιά του κόσμου. Ένας συχνός τρόπος να μείνει κάτι ανεξίτηλο στις μέρες μας είναι να γίνει viral. Η φράση "Το περιπολικό δεν είναι ταξί" έγινε viral. Τα media λοιπόν για ακόμη μια φορά, ασχολήθηκαν περισσότερο με την επιφάνεια και το "διαδικτυακό μέγεθος” μιας δολοφονίας και όχι με την ουσία της. Η καλλιτεχνική μου πρακτική συχνά μιμείται αυτήν την επιφανειακή προσέγγιση. Δεν είναι, λοιπόν, ότι δημιουργώ μόνο μια διαφήμιση, αλλά μια ολόκληρη καμπάνια μιας πλασματικής εταιρείας με στόχο να επωφεληθώ από την καπιταλιστική κοινωνία, και να κλείσω όσους περισσότερους συνδρομητές για ταξί μπορώ. Όσον αφορά την χρήση της ειρωνείας, χωρίς αυτή δεν θα υπήρχε σχόλιο.
"Αν κάτι δε το έχεις ζήσει, στη προσπάθεια σου να μιλήσεις γι’ αυτό, υπάρχει κίνδυνος να το αντιμετωπίσεις τουριστικά"
Σε έχει απασχολήσει η κοινωνικοπολιτική επικαιρότητα και σε άλλα έργα σου και με ποιόν τρόπο; Από που εφορμάσαι για τα έργα σου;
"H @Purpelen είναι μια ινσταγκραμική περσόνα που έπλασα για ερευνητικούς λόγους. Δούλεψα ως μοντέλο στον χώρο της μόδας και της διαφήμισης και ως promo girl από σουπερμάρκετ Σκλαβενίτης μέχρι και στα μπουζούκια. Έγινα πολλές φορές μόνο μία εικόνα και αντιλήφθηκα τα γκρι σημεία της".
Δεν θα μπορούσε να μην με απασχολήσει κάτι που βιώνω καθημερινά. Ένας από τους λόγους που στα έργα μου κάνω χρήση της περσόνας, είναι το βίωμα. Πιστεύω πως αν κάτι δε το έχεις ζήσει, στη προσπάθεια σου να μιλήσεις γι’ αυτό, υπάρχει κίνδυνος να το αντιμετωπίσεις τουριστικά. Ένα παράδειγμα αντίστοιχης πρακτικής είναι η πτυχιακή μου, της οποίας η έρευνα κράτησε περίπου 3 χρόνια. Το έργο ονομάζεται Content 49,99 και πραγματεύεται την εικόνα της θηλυκότητας μέσα στην κανονικότητα της καταναλωτικής ετεροπατριαρχίας. Η προσπάθεια μου να ασχοληθώ με την θεματική αυτή ως παρατηρήτρια απέτυχε παταγωδώς και έτσι αποφάσισα πως πρέπει να γίνω αυτή η θηλυκότητα. Με αυτό το έναυσμα ξεκίνησε και η @Purpelen, μια ινσταγκραμική περσόνα που έπλασα για αντίστοιχους, ερευνητικούς λόγους. Δούλεψα ως μοντέλο στον χώρο της μόδας και της διαφήμισης και ως promo girl από σουπερμάρκετ Σκλαβενίτης μέχρι και στα μπουζούκια. Έγινα πολλές φορές μόνο μία εικόνα και αντιλήφθηκα τα γκρι σημεία της. Όσο κι αν δε θέλω να το παραδεχθώ, ο καπιταλισμός αυτή τη στιγμή είναι μια σταθερά και πολλές φορές μια εταιρία είναι πιο ειλικρινής από τη βιομηχανία της τέχνης.
Θεωρείς επείγοντα τον φεμινισμό και με ποιόν τρόπο;
Για όσο μια γυναίκα, δολοφονείται έξω από ένα αστυνομικό τμήμα, από τον πρώην σύντροφό της κι αυτό παρουσιάζεται ως έγκλημα πάθους.
Για όσο εννιά στις δέκα γυναίκες, χρειάζονται συνοδεία για να περπατήσουν απλώς νυχτερινές ώρες στον δρόμο.
Για όσο στο Αφγανιστάν μία γυναίκα, έχει λιγότερα δικαιώματα στο δημόσιο χώρο από ένα περιστέρι.
Και για όσο τα media, ασχολούνται με το πόσο εμφανίσιμος και ευυπόληπτος πιλότος είναι ένας δολοφόνος.
Ο φεμινισμός δεν θα είναι απλώς ένα ιδεολογικό κίνημα που καλούμαστε να αναλύσουμε, ούτε μια άναρχη αντίσταση από οργισμένα νιάτα. Είναι μια πραγματικότητα που είτε θέλουμε, είτε όχι να ασχοληθούμε μαζί της, αυτή βρίσκεται μπροστά μας καθημερινά.
Τι σε ενδιαφέρει ως εικαστικό;
Δεν με ενδιαφέρει να είμαι εικαστικός. Αν αυτό για το οποίο έχω ανάγκη να μιλήσω χρειάζεται διαφορετικό μέσο για να το επικοινωνήσω, θα το χρησιμοποιήσω. Αυτό που με γοητεύει στα εικαστικά μέσα είναι η δύναμη της οπτικής επικοινωνίας. Ζούμε στην εποχή της εικόνας και μία από τις βασικές θεματικές που με απασχολούν στα έργα μου, είναι τα social media. Για αυτό και τα εικαστικά πολλές φορές για μένα, είναι το καταλληλότερο μέσο.
Ποιες είναι οι αναφορές σου;
Υπάρχουν αρκετοί/ες εικαστικοί όπως ο Andy Warhol, η Cyndi Sherman, η Pipilotti Rist, η Nadia Lee Cohen. Όμως αν κάτι πραγματικά με ενδιαφέρει, ως αναφορά, είναι η λαϊκότητα. Οι άνθρωποι που θα συναντήσω στη ζωή μου, οι γυναίκες που έχουμε δουλέψει μαζί promotion, οι content creators, οι influencers και όλες αυτές οι μικρές διασημότητες του tik tok που ανάλογα με τον αλγόριθμο αναγνωρίζονται στους δρόμους από τα target group τους.
"Στην εποχή της υπερπληροφόρησης δεν μπορείς, παρά να υπερβάλεις"
Στο έργο σου χρησιμοποιείς τεχνικές υπερταύτισης. Με ποιόν τρόπο σε ενδιαφέρουν αυτές;
Στην εποχή της υπερπληροφόρησης δεν μπορείς, παρά να υπερβάλεις. Το χιούμορ στα εικαστικά είναι κάπως δύσκολο να επιτευχθεί και ο αυτοσαρκασμός είναι η διέξοδός μου. Η χρήση της ειρωνείας και της υπερβολής, αντανακλούν τη σημερινή εποχή, στην οποία τίποτα δεν διαρκεί πάνω από 15 δευτερόλεπτα. Σε αυτό το πλαίσιο, η υπερταύτιση γίνεται απαραίτητο εργαλείο, καθώς προσφέρει έναν πιο προσιτό τρόπο προσέγγισης του κοινού, που έχει συνηθίσει πλέον να μην εκπλήσσεται με τίποτα.
Νιώθεις μέρος μιας καλλιτεχνικής παρέας/ εποχής; Ποιες είναι οι καλλιτεχνικές σου φιλενάδες;
Η καλλιτεχνική παρέα μέχρι στιγμής είναι ακόμη ένα ανεκπλήρωτο όραμα για μένα. Μπορεί να ακούγεται απαισιόδοξο, αλλά όπως λέει και μια αγαπημένη μου ποιήτρια: "(…) την μεγαλύτερη κατανάλωση της ελπίδας την κάνει ο απαισιόδοξος". Μπορώ όμως να σου μιλήσω για την καλλιτεχνική παρέα που έχω πολλές φορές φανταστεί. Σίγουρα δεν απαρτίζεται από συγκεκριμένο φύλο, αλλά έχει συγκεκριμένο σκοπό. Είναι άτομα, με τα οποία μαζί, θα μπορούμε να ονειρευτούμε και να δημιουργήσουμε, χωρίς δεύτερες σκέψεις. Όσο ρομαντικό και αν ακούγεται, οραματίζομαι μια ομάδα που μαζί θα αλλάξουμε τον κόσμο. Είναι δύσκολο να βρεις ένα τέτοιο περιβάλλον, όμως είμαι σταθερή αναζητήτριά του και ως απαισιόδοξη πιστεύω πως θα το βρω.
Πώς έχει διαμορφώσει την πρακτική σου η συμμετοχή σου σε έργα καλλιτεχνών όπως ο Πάνος Σκλαβενίτης, η Εύα Γιαννακοπούλου, οι Sinodi Papu;
Η συμμετοχή μου σε έργα καλλιτεχνών όπως ο Πάνος Σκλαβενίτης, η Εύα Γιαννακοπούλου και η ομάδα Sinodi Papu έχει διαμορφώσει καθοριστικά την πορεία και τη φιλοσοφία μου στην τέχνη, και κυρίως της performance. Ο Πάνος Σκλαβενίτης ήταν για μένα μια θεμελιώδης γνωριμία, αφού υπήρξε πρώτα καθηγητής μου στην προετοιμασία μου για την Καλών Τεχνών. Μέσα από τη διδασκαλία του, μου έδειξε τη γοητεία του παράλογου και μου έδωσε τον χώρο να εκτεθώ, να πειραματιστώ και να ανακαλύψω τι σημαίνει performance art για μένα προσωπικά. Αυτή η ελευθερία να διερευνώ και να προκαλώ τα όριά μου είναι κάτι που κρατώ ως βασικό στοιχείο της δικής μου πρακτικής.
Παρόμοια, αλλά με έναν πιο "μητρικό" τρόπο, με επηρέασε η Εύα Γιαννακοπούλου. Μέσα από τη συνεργασία μας, λειτούργησε για μένα ως πρότυπο γυναίκας καλλιτέχνιδας. Η Εύα μου έδωσε τον χώρο να τη παρατηρήσω και να μάθω από την ευαισθησία με την οποία προσεγγίζει σκληρές, αιχμηρές θεματικές. Η μητρική της ιδιότητα, που συχνά αναδύεται μέσα στα έργα της, μου έδειξε την τέχνη από τη σκοπιά μιας γυναίκας σε έναν χώρο όπου τα πρότυπα, είναι κατά κύριο λόγο αντρικά. Αυτή η συνεργασία με βοήθησε να επαναπροσδιορίσω το καλλιτεχνικό μου βλέμμα, καθώς και το πώς αντιλαμβάνομαι τον ρόλο της γυναίκας καλλιτέχνιδας.
Τέλος, η συνεργασία μου με τους Sinodi Papu ήταν η πρώτη μου ευκαιρία να συμμετάσχω σε μια καλλιτεχνική κολεκτίβα, να πάψω να είμαι μαθήτρια και να συνεισφέρω ουσιαστικά με τη σκέψη και τον χαρακτήρα μου σε ένα τελικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Μέσα από αυτή τη συνθήκη συλλογικότητας και ισοτιμίας, βίωσα το πόσο δυναμική μπορεί να είναι η συνεργασία, όπου ο καθένας προσθέτει κάτι μοναδικό στο σύνολο.
Διαβάστε Επίσης
Πες μας περισσότερα για την Purpelen.
Η @Purpelen λειτούργησε περισσότερο ως μία καλλιτεχνική έρευνα. Ήταν μια "ινσταγκραμική" περσόνα που διατηρούσα για περίπου 2 χρόνια και μέσω της οποίας παρουσίαζα τον εαυτό μου ως μοντέλο και κατ’ επέκταση ως απλά "όμορφη". Το ενδιαφέρον με αυτή την περσόνα είναι πως κράτησα την εμφάνιση μου ως έχει. Αυτό που άλλαξε δεν ήταν η εικόνα μου, αλλά ο τρόπος παρουσίασης και προώθησής της στα social media. Πιστεύω πως ό,τι και να κάνουμε, η κοινωνία θα διαμορφώσει μία άποψη για εμάς, βασισμένη στην εικόνα μας. Ο κόσμος προαποφασίζει, με έναν τρόπο, τι μουσική ακούς, που συχνάζεις, τι σεξουαλικές προτιμήσεις έχεις, τι ψηφίζεις και γενικότερα σε τι ταμπέλα θα σε τοποθετήσει με μοναδικό κριτήριο την εμφάνισή σου. Μέσα σ’ αυτήν την συνθήκη, λοιπόν, ήθελα να εντρυφήσω. Θυμάμαι όταν ξεκίνησα, όποιον γνώριζα και με ρωτούσε με τι ασχολούμαι, του απαντούσα: "είμαι μοντέλο". Το ενδιαφέρον σε αυτή την ερώτηση είναι, πως οι περισσότεροι με κοιτούσαν σαν έργο τέχνης μέσα σε γκαλερί. Προσπαθούσαν να καταλάβουν, αν αυτό που βλέπουν τους αρέσει κι αν έχει το δικαίωμα να φέρει το τίτλο του ωραίου και κατ’ επέκταση του μοντέλου. Βλέπεις, ο κόσμος όταν μια γυναίκα αυτοπαρουσιάζεται ως ωραία, ενοχλείται, όταν όμως την παρουσιάζει μια εταιρεία ή ένας άντρας φωτογράφος, θαυμάζεται ως το ωραιότερο φύλο.
Σωματικό και ψηφιακό, υψηλή και φτωχή τεχνολογία. Πόσο αυτά αποτελούν για σένα δίπολα ή μέρος της (καλλιτεχνικής) εαυτής σου;
Η προτίμησή μου για τη φτωχή τέχνη δεν οφείλεται μόνο στην αισθητική της, αλλά και στη δύναμή της να αγγίζει και να ενώνει ανθρώπους προσφέροντας μια εναλλακτική φωνή που μπορεί να προσεγγίσει τα κοινά, χωρίς την απόσταση της "υψηλής τέχνης".
Το σωματικό και ψηφιακό, καθώς και η υψηλή και φτωχή τεχνολογία, αναδύονται ως κρίσιμα δίπολα στην καλλιτεχνική μου πρακτική, επισημαίνοντας τις αντιφάσεις και τις δυναμικές της σύγχρονης πραγματικότητας.
Η σωματική διάσταση της τέχνης μου αποτελεί τον πυρήνα της ανθρώπινης εμπειρίας, καθώς το σώμα είναι το πρώτο μέσο κατανόησης του κόσμου γύρω μας. Μέσω της προσωπικής μου παρουσίας, ερευνώ τις κοινωνικές και πολιτικές αναπαραστάσεις του εαυτού και της ταυτότητας, διαπραγματευόμενη ζητήματα όπως η θηλυκότητα και η αυτοπαρουσίαση στα social media. Αυτή η διαδικασία αναδεικνύει την ιδέα ότι το φύλο δεν είναι μια σταθερή ταυτότητα, αλλά μάλλον μια συνεχής διαδικασία επιτέλεσης, που σχηματίζεται μέσα από επαναλαμβανόμενες πράξεις και στάσεις. Το σώμα γίνεται έτσι το πεδίο στο οποίο εκφράζεται αυτή η διαδικασία, ενώ η σωματική τέχνη λειτουργεί ως μέσο αποκάλυψης των έμφυλων και κοινωνικών προκαταλήψεων που διαμορφώνουν την αλληλεπίδρασή μας με το δημόσιο χώρο και τις εικόνες που προβάλλουμε.
Αντίστοιχα, η ψηφιακή διάσταση εισάγει μια νέα γλώσσα στην τέχνη, όπου λειτουργεί ως πλατφόρμα αλλά και εργαλείο τόσο δημιουργίας όσο και έκθεσης. Αναγνωρίζοντας ότι η κοινωνία συχνά προαποφασίζει την εικόνα που θα έχει για εμάς, η εικαστική μου έρευνα επικεντρώνεται στο πώς αυτές οι ψηφιακές πλατφόρμες διαμορφώνουν τάσεις και ταυτότητες. Είναι ένα μέσο για να εξερευνήσω τις κοινωνικές δυναμικές που σχετίζονται με την ομορφιά και την αυτοπαρουσίαση, αποκαλύπτοντας τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που προκύπτουν από τη δημόσια εικόνα.
Επιπλέον, η προτίμησή μου για τη φτωχή τέχνη δεν οφείλεται μόνο στην αισθητική της, αλλά και στη δύναμή της να αγγίζει και να ενώνει ανθρώπους, προσφέροντας μια εναλλακτική φωνή που μπορεί να προσεγγίσει τα κοινά, χωρίς την απόσταση της "υψηλής τέχνης".
Η Ελένη Καράκου (γεν. 2000, Αθήνα), φοίτησε στο Φυτώριο της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης (KSOT) (2012 - 2016). Είναι απόφοιτη της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) (2018 - 2024), όπου παρακολούθησε μαθήματα γλυπτικής, ζωγραφικής, φωτογραφίας, βίντεο και performance. Επίσης έχει ασχοληθεί με το modeling, το styling και το promotion. Μέχρι σήμερα έχει συμμετάσχει σε μια ατομική έκθεση στο O.ART.ATH (2022) καθώς και σε ομαδικές, στην Athens Biennale ANTI με το "Cargo” του Πάνου Σκλαβενίτη (2018) και στο EuroFabrique, στο Grand Palais (Παρίσι 2022). Έχει πάρει μέρος σε performances σε συνεργασία με την ομάδα Sinodi Papu (2021) και στο KIN BABY της Εύας Γιαννακοπούλου (2020-21) στο Ίδρυμα Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Το 2022 και 2023 διατηρούσε την ινσταγκραμική περσόνα "Purpelen” με την οποία ἐλαβε μέρος στο Free the Kitsch- Film Festival ως video-artist και cat-walk performer της Ράνιας Σπανού.
Στην έκθεση Φόνισσες συμμετέχουν: Ελένη Καράκου, Μαρκέλλα Ξυλογιαννοπούλου, Miammy, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Εύα Παπαμαργαρίτη
Διάρκεια ‘Εκθεσης: 25 Σεπτεμβρίου - 16 Νοεμβρίου 2024
Ώρες Λειτουργίας: Τετάρτη - Παρασκευή 16:30 - 20:30, Σάββατο 12:00 - 17:00
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
