"Από τη Δύση στην Ανατολή": Τα ταξίδια που σημάδεψαν την τέχνη του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα σε μια έκθεση - έκπληξη

Από τις ευχάριστες εκπλήξεις της φετινής εικαστικής σεζόν ήταν η περιήγηση στη νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, αφιερωμένη σε ένα σημαντικό, τρομερά ενδιαφέρον κομμάτι της ζωής του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Η έκθεση "Γκίκας: Ταξίδι από τη Δύση στην Ανατολή", που εγκαινιάζεται στις 23/10 στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς 138 στο πλαίσιο της επετείου για τα τριάντα χρόνια από τον θάνατο του ιστορικού δημιουργού, ιχνηλατεί τα ταξίδια που έκανε από τη Δύση στην Ανατολή το 1958.

Αφορμή για το μεγάλο αυτό ταξίδι ήταν μια πρόσκληση που ο καλλιτέχνης έλαβε το 1957 για τη συμμετοχή του σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα χορηγούμενο από την αμερικανική κυβέρνηση. Έτσι ξεκινά μία σχεδόν εξάμηνη περιπλάνηση από τη Δύση στην Ανατολή, με βασικούς σταθμούς την Αμερική, την Ιαπωνία, το Χονγκ Κονγκ, την Ινδία και το Νεπάλ, που ήταν καθοριστική για τον Γκίκα. Η έκθεση σε επιμέλεια της Ιωάννας Μωραΐτη (επιμελήτρια και του αρχείου της Πινακοθήκης Γκίκα) ταξιδεύει τον θεατή στις πόλεις που επισκέφθηκε ο καλλιτέχνης και προβάλλει την τεράστια επιρροή που είχε η τέχνη, οι ιδεολογίες, η φιλοσοφία και οι θρησκείες της Άπω Ανατολής στο έργο του. Παράλληλα, πρόκειται για ένα εικαστικό ταξίδι που φωτίζει την τρυφερή σχέση ανάμεσα στον Γκίκα και τη μούσα του, τη δεύτερη σύζυγό του Barbara Warner.

Από το 2008, η Μωραΐτη, μαζί με τον εξωτερικό συνεργάτη της Πινακοθήκης Γκίκα Κωνσταντίνο Φιολάκη, μελετά το πλούσιο αρχειακό υλικό που εξιστορεί αυτά τα ταξίδια, ένα κεφάλαιο της ζωής του Γκίκα που ήταν ήδη γνωστό, αλλά ποτέ δεν είχε ερευνηθεί. Το ημερολόγιο των ταξιδιών του, από τον πρώτο του προορισμό μέχρι την επιστροφή του στην Αθήνα, παρουσιάζεται στην είσοδο της έκθεσης. Η πρώτη ενότητα, που αφορά "Το Ταξίδι στη Δύση", συγκεντρώνει την αλληλογραφία του καλλιτέχνη στην οποία αποκαλύπτεται η επιθυμία του για μία διεθνή καριέρα.

Στην υποενότητα "Νέα Υόρκη" βλέπουμε το "Πράσινο και Ασημί", έναν από τους πίνακες που συμπεριλήφθηκαν στην πρώτη έκθεση του Γκίκα στο "Μεγάλο Μήλο" -και ένα από τα αγαπημένα έργα της συζύγου του. Η Νέα Υόρκη και το Μεξικό των 50s παρουσιάζονται μέσα από τοπία και εικόνες που δημιούργησε ο Γκίκας, καθώς και αρχειακό υλικό και σουβενίρ που πήρε από κάθε ταξίδι του. Καθ’ όλη τη διάρκεια των ταξιδιών του, ο καλλιτέχνης κρατά σημειώσεις και απαθανατίζει σε σχέδια τις αμερικανικές πόλεις που επισκέπτεται (Βοστώνη, Φιλαδέλφεια, Μπάφαλο, Σικάγο, Νέα Ορλεάνη, Νέο Μεξικό, Αριζόνα, Καλιφόρνια, Χαβάη) -υλικό που ολοκληρώνει το πρώτο κεφάλαιο του "Ταξιδιού από τη Δύση στην Ανατολή".

Η δεύτερη ενότητα, βέβαια, είναι το highlight του αφιερώματος. Οι γοητευτικές ιδιαιτερότητες του ανατολίτικου πολιτισμού είναι ξεκάθαρο πως μάγεψαν τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα και καθόρισαν την τέχνη του από το 1958 και έπειτα. Ήδη από τα τέλη του 1930, ο Γκίκας φιλοτεχνούσε σχέδια μελετώντας βιβλία ιαπωνικής και κινέζικής τέχνης. Σχέδια από το 1930 έως το 1961, καθώς και εντυπωσιακά έργα τέχνης και αντικείμενα ασιατικής προέλευσης που είχε συλλέξει ο καλλιτέχνης, παρουσιάζονται μέσα σε ένα παραμυθένιο σκηνικό εμπνευσμένο από την Άπω Ανατολή που θυμίζει τα χαριτωμένα ιαπωνικά σπίτια που συχνά βλέπουμε στο σινεμά. Ο επισκέπτης μπορεί να καθίσει στο πάτωμα του σπιτιού, σαν πραγματικός Ανατολίτης, και να ξεφυλλίσει αντίγραφα βιβλίων από την προσωπική συλλογή του καλλιτέχνη. Το ταξίδι ολοκληρώνεται με μια διαδραστική οπτικοακουστική εφαρμογή, σχεδιασμένη από τον Μπάμπη Αλεξιάδη και τον Κωνσταντίνο Σκορίλα, με πρωταγωνιστές τον Γκίκα και τη Barbara Warner, οι οποίοι αφηγούνται τις εμπειρίες τους μέσα από κείμενα και σχέδια.

Περιπλανώμενος στην έκθεση και παρατηρώντας το κάθε έκθεμα, κατανοείς πόσο μεγάλη ήταν η αγάπη και ο θαυμασμός του Γκίκα για τις νέες κουλτούρες και λαούς που ανακάλυπτε στις περιπλανήσεις του. Είναι αξιοσημείωτο πως ο καλλιτέχνης κατάφερνε να αιχμαλωτίσει στα έργα του τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και την ταυτότητα της κάθε πόλης που επισκεπτόταν, αναδεικνύοντας παράλληλα την πρακτική του και υιοθετώντας ένα μοναδικό καλλιτεχνικό ύφος, που τον καθιέρωσε ως έναν από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της γενιάς του. Αξιέπαινη, επίσης, και υποδειγματική είναι η έρευνα της Ιωάννας Μωραΐτη πάνω στο αρχείο του Γκίκα αλλά και η επιμέλειά της για την έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη. Το αφιέρωμα συνοδεύει ο πολύ ωραίος, δίγλωσσος κατάλογος με κείμενα της επιμελήτριας, πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό και ένα ξεχωριστό ένθετο σε μορφή ημερολογίου με ανέκδοτες σημειώσεις του Γκίκα από τα ταξίδια του, μαζί με αποσπάσματα επιστολών του.

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις από την επιμελήτρια και μία σειρά εκπαιδευτικών δράσεων.

Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.